Gaz łupkowy w Polsce a "przekleństwo zasobów naturalnych"

• Autorzy: Jakub Kronenberg

Warianty tytułu

Shale Gas in Poland and the Natural Resource Curse

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł przedstawia hipotezę przekleństwa zasobów naturalnych, która postuluje, że kraje obficie wyposażone w zasoby naturalne często nie są w stanie w pełni wykorzystać potencjału związanego z tymi zasobami. Zaobserwowano, że im bardziej obficie kraj jest wyposażony w zasoby, tym większe jest prawdopodobieństwo spowolnionego (a nawet ujemnego) tempa wzrostu PKB w tym kraju. Przekleństwo zasobów naturalnych może mieć różne przejawy: ekonomiczne, instytucjonalne i społeczne. Tematyka wydobycia gazu łupkowego w Polsce stanowi użyteczny pretekst, by odnieść się do tej hipotezy. Ilustruje bowiem sytuację analogiczną do tej, do jakiej odnosi się większość dyskusji na ten temat - nagłe odkrycie bogatych zasobów, rozbudzające wysokie oczekiwania, przy ograniczonych krajowych zdolnościach wydobywczych. W artykule dokonano przeglądu zagadnień związanych z hipotezą przekleństwa zasobów naturalnych w oparciu o literaturę, a następnie wskazano na te z nich, które w najwyższym stopniu powinny być uwzględnione w dyskusjach na temat wydobycia gazu łupkowego w Polsce. Te ostatnie to: jakość instytucji, korupcja, nierówny dostęp do wiedzy i nierówna siła przetargowa, fałszywe poczucie bezpieczeństwa, uciążliwości dla społeczności lokalnych oraz tzw. choroba holenderska. W Polsce ewentualne problemy mogą mieć inny charakter niż w krajach słabiej rozwiniętych. "Przekleństwo zasobów naturalnych" w tym przypadku nie musi oznaczać niskiego lub ujemnego tempa wzrostu PKB, ale raczej niewykorzystanie pełnego potencjału możliwych do osiągnięcia korzyści. Na podstawie przeprowadzonej analizy zaproponowano działania, jakie należy podjąć, by uniknąć wystąpienia problemów (m.in. sprawnie funkcjonujący mechanizm społecznej kontroli nad organizowaniem procesu wydobycia gazu i podziału uzyskiwanych dzięki niemu dochodów). (abstrakt oryginalny)

EN

The resource curse hypothesis postulates that, often, countries rich in natural resources are not able to fully exploit the economic potential of these resources. It has been observed that the more abundantly a country is endowed with resources, the greater is the likelihood of slow (or even negative) GDP growth rate in that country. The curse of natural resources can have different manifestations: economic, institutional and social. The potentially abundant shale gas resources provide an interesting context to study this hypothesis in Poland. Indeed, the situation in Poland resembles that which is often discussed with regard to the resource curse: the sudden discovery of abundant resources, arousing high expectations, with limited national extractive capacities. This article provides a brief overview of the natural resource curse hypothesis based on foreign literature, and then highlights and discusses the most relevant issues which need to be considered in the context of shale gas in Poland. The latter include: quality of institutions, corruption, unequal access to knowledge and uneven bargaining power, a false sense of security, nuisances for local communities and the Dutch disease. In Poland, the potential problems may differ from those observed in less developed countries. The curse in our context may not necessarily translate into low or negative GDP growth rates, but rather into not being able to reap the full potential benefits related to this natural wealth. Based on the above analysis, the article suggests actions to be taken in order to avoid the potential problems (e.g. effective social control over the organization of shale gas extraction and the distribution of income). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gaz ziemny; Zasoby naturalne; Korupcja; Wzrost gospodarczy; Gaz łupkowy

EN

Natural gas; Natural resources; Corruption; Economic growth; Shale gas

• Czasopismo: Ekonomista
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 6
• Strony: 843--863

Twórcy

autor

Jakub Kronenberg

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Abdih Y., Chami R., Dagher J., Montiel P., Remittances and Institutions: Are Remittances a Curse? "World Development" 2012, nr 40(4).
• Acemoglu D., Robinson J.A., Verdier T., Kleptocracy and Divide-and-Rule: A Model of Personal Rule, "Journal of the European Economic Association" 2004, nr 2(2-3).
• Ahrend R., Can Russia Break the "Resource Curse'7 "Eurasian Geography and Economics" 2005, nr 46(8).
• Albrycht I., Garpiel R., Kosowski P., Łaszczuk A., Łazarski A., Matyka M., Wpływ wydobycia gazu łupkowego na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów, Instytut Kościuszki, Kraków 2012.
• Albrycht I., red., Gaz niekonwencjonalny - szansa dla Polski i Europy? Instytut Kościuszki, Kraków 2011.
• Alexeev M., Conrad R., The Natural Resource Curse and Economic Transition. "Economic Systems" 2011,nr 35(4).
• Aslaksen S., Torvik R., A Theory of Civil Conflict and Democracy in Rentier States. "The Scandinavian Journal of Economics" 2006, nr 108(4).
• Auty R.M., Industrial Policy Reform in Six Large Newly Industrializing Countries: The Resource Curse. "World Development" 1994, nr 22(1).
• Auty R.M., Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse Thesis, Routledge, London 1993.
• Azam J.-P., The Redistributive State and Conflicts in Africa, "Journal of Peace Research" 2001, nr 38(4).
• Bannon I., Collier P., Natural Resources and Violent Conflict: Options and Actions, World Bank, Washington, D.C. 2003.
• Borkowski D., Jasiński A.W., Kaliski M., Sikora A.P., Stefanowicz J., Wyzwania regulacyjne związane z możliwością poszukiwania, rozpoznania i wydobycia węglowodorów ze złóż niekonwencjonalnych w Polsce, "Rynek Energii" 2012, nr 101.
• Bougrine H., Oil: Profits of the Chain Keepers, "International Journal of Political Economy" 2006, nr 35(2).
• Bräutigam D.A., Knack S., Foreign Aid, Institutions, and Governance in Sub-Saharan Africa, "Economic Development and Cultural Change" 2004, nr 52(2).
• Brunnschweiler C.N., Bülte E.H., The Resource Curse Revisited and Revised: A Tale of Paradoxes and Red Herrings, "Journal of Environmental Economics and Management" 2008, nr 55(3).
• Brunnschweiler C.N., Oil and Growth in Transition Countries, CER-ETH-Center of Economic Research, Zurich 2009.
• Brzuszkiewicz J., Skomra S., Łupki to złote klamki jak w Kuwejcie czy katastrofa?, Wywiad z prof. Marianem Harasimiukiem, "Gazeta Wyborcza" 2.12.2012.
• Bülte E.H., Damania R., Resources for Sale: Corruption, Democracy and the Natural Resource Curse, "The BE Journal of Economic Analysis & Policy" 2008, nr 8(1).
• Burnham A., Han J., Clark C.E., Wang M., Dunn J.B., Palou-Rivera I., Life-Cycle Greenhouse Gas Emissions of Shale Gas, Natural Gas, Coal, and Petroleum, "Environmental Science & Technology" 2012, nr 46(2).
• Cappelen A., Mjoset L., Can Norway Be a Role Model for Natural Resource Abundant Countries? UNU World Institute for Development Economics Research, Helsinki 2009.
• Christopherson S., Rightor N., How Shale Gas Extraction Affects Dulling Localities: Lessons for Regional and City Policy Makers, "Journal of Town and City Management" 2012, nr 2(4).
• Collier P., Hoeffler A., Greed and Grievance in Civil War, "Oxford Economic Papers" 2004, nr 56(4).
• Collier P., Hoeffler A., On Economic Causes of Civil War, "Oxford Economic Papers" 1998, nr 50(4).
• Collier P., Hoeffler A., Resource Rents, Governance, and Conflict, "Journal of Conflict Resolution" 2005, nr 49(4).
• Collier P., Hoeffler A., Testing the Neocon Agenda: Democracy in Resource-Rich Societies, "European Economic Review" 2009, nr 53(3).
• Corden W.M., Neary J.P., Booming Sector and De-Industrialisation in a Small Open Economy, "The Economic Journal" 1982, nr 92(368).
• Czubek G., Kopińska G., Sawicki A., Wojciechowska-Nowak A., Jak walczyć z korupcją? Zasady tworzenia i wdrażania strategii anty korupcyjnej dla Polski, Fundacja Batorego, Warszawa 2010.
• Djankov S., Montalvo J.G., Reynal-Querol M., The Curse of Aid, "Journal of Economic Growth" 2008, nr 13(3).
• Energy, Wealth and Governance in the Caucasus and Central Asia, red. R.M. Auty, I. de Soysa, Routledge, London 2006.
• Escaping the Resource Curse, red. M. Humphreys, J.D. Sachs, J.E. Stiglitz, Columbia University Press, New York 2007.
• Franke A., Gawrich A., Alakbarov G., Kazakhstan and Azerbaijan as Post-Soviet Rentier States: Resource Incomes and Autocracy as a Double "Curse", "Europe-Asia Studies" 2009, nr 61(1).
• Frankel J.A., The Natural Resource Curse: A Survey, w: Beyond the Resource Curse, red. B. Shaffer, T. Ziyadov, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2012.
• Füllemann N., Assessment of Environmental Impacts Related to Shale Gas Extraction in the Polish Context, Swiss Federal Institute of Technology, Lausanne 2012.
• Fundacja Batorego, Polityka anty korupcyjna: ocena skuteczności polityki antykorupcyjnej polskich rządów prowadzonej w latach 2001-2011, Fundacja Batorego, Warszawa 2011.
• Gelb A.H., Oil Windfalls: Blessing or Curse? Oxford University Press, Oxford 1988.
• Gylfason T., Herbertsson T.T., Zoega G.,^4 Mixed Blessing, "Macroeconomic Dynamics" 1999, nr 3(2).
• Gylfason T., Resources, Agriculture, and Economic Growth in Economies in Transition, "Kyklos" 2000, nr 53(4).
• Harford T, Klein M., Aid and the Resource Curse, The World Bank, Washington, D.C. 2005.
• Hausmann R., Rigobon R., An Alternative Interpretation of the "Resource Curse": Theory and Policy Implications, w: Fiscal Policy Formulation and Implementation in Oil-Producing Countries, red. M. Davis, R. Ossowski, A. Fedelino, IMF, Washington, D.C. 2003.
• Hayter R., Single Industry Resource Towns, w: A Companion to Economic Geography, red. E. Sheppard, T.J. Barnes, Blackwell, Maiden, MA 2000.
• Hodgson G.M., What are Institutions?, "Journal of Economic Issues" 2006, nr 40(1).
• Howarth R.W., Santoro R., Ingraffea A., Methane and the Greenhouse-Gas Footprint of Natural Gas From Shale Formations, "Climatic Change" 2011, nr 106(4).
• Jiang M., Griffin W.M., Hendrickson C., Jaramillo P., VanBriesen J., Venkatesh A., Life Cycle Greenhouse Gas Emissions of Marcellus Shale Gas, Environmental Research Letters" 2011, nr 6(3).
• Johnson C., Boersma T., Energy (In)Security in Poland: The Case Of Shale Gas, "Energy Policy" 2013, nr 53.
• Kavalov B., Pelletier N., Shale Gas for Europe - Main Environmental and Social Considerations, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2012.
• Kim Y., The Resource Curse in a Post-Communist Regime: Russia in Comparative Perspective, Ashgate, Aldershot 2003.
• Knack S., Keefer P., Institutions and Economic Performance: Cross-Country Tests Using Alternative Institutional Measures, "Economics & Politics" 1995, nr 7(3).
• Kolstad I., Wiig A., It's the Rents, Stupid! The Political Economy of the Resource Curse, "Energy Policy" 2009, nr 37(12).
• Kronenberg J., Shale Gas Extraction in Poland in the Context of Sustainable Development, "Problemy Ekorozwoju - Problems of Sustainable Development" 2014, nr 9(2).
• Kronenberg J., Hubacek K., Could Payments for Ecosystem Services Create an 'Ecosystem Service Curse"? "Ecology and Society" 2013, nr 18(1).
• Kronenberg T., The Curse of Natural Resources in the Transition Economies, "Economics of Transition" 2004, nr 12(3).
• Kuraś B., Sidorowicz J., Łupkowa gorączka, czyli jak wydobywać gaz i nie zniszczyć przyrody, wywiad z prof. Andrzejem Szczepańskim, "Gazeta Wyborcza", 24.03.2012.
• Lewicka-Strzalecka A., Korupcja, w: Biznes, etyka, odpowiedzialność., red. W. Gasparski, PWN, Warszawa 2012.
• Manzano O., Rigobon R., Resource Curse or Debt Overhang? "National Bureau of Economic Research Working Paper Series" 2001, nr 8390.
• Materka E., End of Transition? Expropnation, Resource Nationalism, Fuzzy Research, and Corruption Of Environmental Institutions in the Making of the Shale Gas Revolution in Northern Poland, "Debatte: Journal of Contemporary Central and Eastern Europe" 2011, nr 19(3).
• Mehlum H., Moene K., Torvik R., Cursed by Resources or Institutions? "World Economy" 2006a, nr 29(8).
• Mehlum H., Moene K., Torvik R., Institutions and the Resource Curse, "Economic Journal" 2006b, nr 116(508).
• Ministerstwo Środowiska, Gaz z łupków bezpieczny dla środowiska, Strona internetowa Ministerstwa Środowiska 2.03.2012, data dostępu: 29.03.2013, http://www.mos.gov.pl/artykul/7_aktualnosci/18124_gaz_z_lupkow_bezpieczny_dla_srodowiska.html
• Moore M., Political Underdevelopment: What Causes "Bad Governance", "Public Management Review" 2001, nr 3(3).
• Pearson I., Zeniewski P., Gracceva F., Zastera P., McGlade C., Sorrell S., Unconventional Gas: Potential Energy Market Impacts in the European Union, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2012.
• Pietrzak L., Szpiegostwo i korupcja, "Gazeta Finansowa Online", 9.03.2012, http://www. gf24.pl/7407/szpiegostwo-i-korupcja
• PIG, Badania aspektów środowiskowych procesu szczelinowania hydraulicznego wykonanego w otworze Łebień LE-2H, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2011.
• Plich M., Determinants of Modeling the Impact of Possible Shale Gas Extraction in Poland, w: Macroeconomic Modelling for Policy Analysis, red. R. Bardazzi, L. Ghezzi, Firenze University Press, Firenze 2013.
• Prebisch R., The Economic Development of Latin America and Its Pńncipal Problems, United Nations, Lake Success 1950.
• PSDB, Identyfikacja i ocena barier w wykorzystaniu środków strukturalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007.
• Pytel G., Łupki mogą być przekleństwem, "Rzeczpospolita", 8.09.2011.
• Pytel G., Shale Gas: Opportunities and Risks, "Aspen Review Central Europe" 2012, nr 2.
• Robinson J.A., Torvik R., Verdier T, Political Foundations of the Resource Curse, "Journal of Development Economics" 2006, nr 79(2).
• Robinson J.A., Torvik R., White Elephants, "Journal of Public Economics" 2005, nr 89(2-3).
• Ross M.L., Does Oil Hinder Democracy? "World Politics" 2001, nr 53(3).
• Ross M.L., The Natural Resource Curse: How Wealth Can Make You Poor, w: Natural Resources and Violent Conflict, red. I. Bannon, P. Collier, World Bank, Washington, D.C. 2003.
• Ross M.L., The Political Economy of the Resource Curse, "World Politics" 1999, nr 51(2).
• Rosser A., The Political Economy of the Resource Curse: A Literature Survey, Institute of Development Studies, Brighton 2006.
• Rumbach A., Natural Gas Drilling in the Marcellus Shale: Potential Impacts on the Tourism Economy of the Southern Tier, Southern Tier Central Regional Planning and Development Board, Corning, NY 2011.
• Sachs J.D., Warner A.M., Natural Resource Abundance and Economic Growth, "National Bureau of Economic Research Working Paper Series" 1995, nr 5398.
• Sachs J.D., Resource Endowments and the Real Exchange Rate: A Comparison of Latin America and East Asia, w: Changes in Exchange Rates in Rapidly Developing Countries, red. T. Ito, A.O. Krueger, University of Chicago Press, Chicago 1999.
• Sala-i-Martin X., Subramanian A., Addressing the Natural Resource Curse: An Illustration from Nigeria, "National Bureau of Economic Research Working Paper Series" 2003, nr 9804.
• Sarraf M., Jiwanji M., Beating the Resource Curse: The Case of Botswana, World Bank, Washington, D.C. 2001.
• Schmidt C.W., Blind Rush? Shale Gas Boom Proceeds Amid Human Health Questions, Environmental Health Perspectives" 2011, nr 119(8).
• Shaffer B., Ziyadov T., Beyond the Resource Curse, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2012.
• Singer H., The Distributions of Gains Between Investing and Borrowing Countries, "American Economic Review" 1950, nr 40(2).
• Singer H.W., Beyond Terms of Trade: Convergence/Divergence and Creative/Uncreative Destruction, "Zagreb International Review of Economics and Business" 1998, nr 1(1).
• Taras A., Informacja w sprawie poszukiwań gazu łupkowego w Polsce z uwzględnieniem zaangażowania w tę działalność Stanów Zjednoczonych, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2011.
• Torvik R., Why Do Some Resource-Abundant Countries Succeed While Others Do Not?, "Oxford Review of Economic Policy" 2009, nr 25(2).
• TVN24, Podejrzana o korupcję - radcą ministra, Strona internetowa TVN24 25.01.2012, data dostępu 29.03.2013, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/podejrzana-o-ko-rupcje-radca-ministra,198327.html
• U.S. EPA, Study of the Potential Impacts of Hydraulic Fracturing on Drinking Water Resources (Progress Report), U.S. Environmental Protection Agency, Washington, D.C. 2012.
• UZP, Wyniki przeprowadzonych w 2011 r. przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych kontroli zamówień współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa 2012.
• Van der Ploeg F., Poelhekke S., The Pungent Smell of "Red Herrings ": Subsoil Assets, Rents, Volatility and the Resource Curse, "Journal of Environmental Economics and Management" 2010, nr 60(1).
• Van der Ploeg F., Natural Resources: Curse or Blessing? " Journal of Economic Literature" 2011, nr 49(2).
• Vicente P.C., Does Oil Corrupt? Evidence from a Natural Experiment in West Africa, journal of Development Economics" 2010, nr 92(1).
• Weinthal E., Luong P.J., Combating the Resource Curse: An Alternative Solution to Managing Mineral Wealth, perspectives on Politics" 2006, nr 4(1).
• Wick K., Bulte E., The Curse of Natural Resources, "Annual Review of Resource Economics" 2009, nr 1(1).