Racjonalność a historia

• Autorzy: Danuta Karaszewska

Warianty tytułu

Rationality and history

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Po ponad 40 latach od ukazania się książki Poppera "The Poverty of Historicism", pomimo szerokiego rezonansu, jaki ta głośna' rozprawa wywołała" problem historycyzmu ,czy historyzmu jako metody nauk społecznych jest nadal, praktycznie rzecz biorąc, nietknięty, a większość sporów używając określenia prof. Topolskiego toczy się w próżni. I to pomimo to, a może właśnie dlatego, że wciąż nie brak zarówno zagorzałych entuzjastów, jak i nieprzejednanych przeciwników tej metody. Nic nie wskazuje na to, aby spór ten miał się rychło zakończyć. Z jednej strony, skonstruowany i zwalczany przez Poppera model historycyzmu nie przystaje do współczesnej, dojrzalszej tzw. dialektycznej interpretacji i marksizmu. Z drugiej zaś , wśród prac polemizujących ze stanowiskiem Poppera -zwłaszcza w polskiej literaturze przedmiotu - przeważają ujęcia jednostronne. Są to głównie recenzje, oparte na jednej, będącej właśnie przedmiotem refleksji pozycji, bądź ujęcia wąsko specjalistyczne - pisane przez historyków, czy socjologów - nie uwzględniające wypracowanych przez Poppera w teorii wiedzy kryteriów racjonalności naukowej. Idzie wszakże o to, by jak postuluj e J. Szacki spór światopoglądowy przekształć w metodologiczny. (fragment tekstu)

EN

The goal of this sketch is reconstruction of Popper's views upon the core of the method of social science, based upon the criticism of "historicism" and "historism" carried out by him. In the said criticism did Popper apply the previously worked out by himself in the theory of knowledge, criteria of rationality. Some ambiguities of interpretation entailed by the terms of "historism" and "historicism" give rise to the need for adopting their definite understanding: the tem "historicism" is to be applied exclusively for the naturalistic version of the idea (requiring the socia1 science to provide for the further development of the course of history based upon the laws formulated by them), while "historism" is to be adopted as meant by J. Szacki. Both the viewpoints (although they by no means have to appear jointly) are subject to Popper's criticism. We are thus pointing out, that the core of his episologic views is the assessment of unity of the method of all theoretical sciences and that the basis for the criticism of "historicism" is not any particular presumed peculiarity of the social science referred to the natural science - but only the misinterpretation by the historicists of the core of science and its laws. We do indicate, that the basic mehodic directives of the Popperian falsificationnism and deductionism are similarly applicable to social science as well as the natural one. Also the difterences between theoretical science (orien-tated formulating universal hypothesae), and the historical (interested in causal explanation of individual events) are not the differences of the method, but those of context. And though the existence of historic social science, which might correspond to theoretical physics seems impossible, one might apply to history the so called "zero method" or else "situational logic" The method means the design of model social situation assuming total rationality of human actions, and then studying deviations in the actual behaviors of the people from those model ones, treated aS the zero coordinate.

Słowa kluczowe

PL

Racjonalność; Nauki społeczne; Teoria wiedzy

EN

Rationality; Social sciences; Theory of knowledge

• Czasopismo: Monografie i Opracowania / Szkoła Główna Planowania i Statystyki
• Rocznik: 1990
• Numer: nr 291 Racjonalność jako problem nauk społecznych
• Strony: 44--69

Twórcy

autor

Danuta Karaszewska

Bibliografia

• Popper K., The poverty of historiacism. [w:]Economica 1944-45., wyd. Pol.: Nędza historycyzmu. Warszawa 1984.
• Topolewski J., Metodologia historii, Warszawa 1973.
• Szacki J., O tzw. Historyzmie w naukach społecznych, [w:] Metodologiczne problemy teorii socjologicznych. Warszawa 1971.
• Giedymin J., Model historycyzmu prof. Poppera, "Studia Filozoficzne" 1958, nr 3.
• Popper K., Unended Quest - an Intellectuall Autobiography . Fontana/Collins 1980.
• Popper K., Inderterminiza in quantum physical and in classical Phisics.[w:] British Journal for the philospphy of science, 1950.
• Popper K., The logic of scientific discovery, New York 1950.
• Popper K., The open society and its enemies. London 1962.
• Popper K., Conjectures and refutations: the growth of scientific knowledge. New York 1963.
• Popper K., Replies to my critics[w:] The philosophy Karl Popper. T. 14/I i 14/II. La Salle 1974.
• Schuting W.A., Popper's critique of marz method. [w:] Popper and the human sciences. Martinus Nijhof Publishers 1985.
• Popper K., The open society and its enemies. London 1952.
• Karaszeeska D., Demokracja a kryteria racjonalności społecznej w filozofii K. Poppera. Warszawa 1983.
• Russel B., Mój rozwój filozoficzny. PWN, Warszawa 1971.
• Fuchs W.R., Matematyka popularna, Warszawa 972.
• Bronowski J., Źródła wiedzy i wyobraźni. PWI, Warszawa 1984.
• Popper K., Logika odkrycia naukowego, Warszawa 1970.
• Amsterdamski S., Między doświadczeniem a metafizyką. Warszawa 1973.
• Urbach P., Good and bad arguments against historicism. [w:] :] Popper and the human sciences. Martinus Nijhof Publishers 1985.