Przemiany struktury społecznej ludności w Polsce

• Autorzy: Henryk Domański

Warianty tytułu

Transformations of social population structure in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem rozważań przedstawionych w niniejszej publikacji jest kształtowanie się zasadniczych linii podziałów i nierówności w społeczeństwie polskim. Celem podjętej analizy jest ukazanie dynamiki tych zjawisk na podstawie materiałów statystycznych i wyników badań empirycznych. Przedstawione tu rozważania opierają się na założeniu, iż centralną płaszczyznę podziałów społecznych i nierówności wyznacza zróżnicowanie ról zawodowych. Ujmowanie struktury społecznej w kategoriach zróżnicowania zawodowego pozwala - naszym zdaniem - określić podstawowe linie barier i dystansów między klasami i warstwami społecznymi, choć zdajemy sobie sprawę, że jest to jedynie przybliżony obraz złożonej rzeczywistości. Struktura społeczna w swym całokształcie jest zdeterminowana przez splot rozmaitych uwarunkowań, wśród których reguły funkcjonowania systemu zawodowego są tylko jednym z czynników. Wiele argumentów przemawia jednak za tym, że podziały zawodowe identyfikują centralne osie zróżnicowania społecznego i są dobrym odwzorowaniem międzyklasowych barier i nierówności. Szersze uzasadnienie tego poglądu zostanie przedstawione w rozdziale 2. Analizę rozpoczniemy od scharakteryzowania struktury zawodowej w Polsce i jej przemian w latach powojennych. Zagadnienie to będzie rozpatrywane pod kątem zmian liczebności i proporcji poszczególnych kategorii zawodowych w ogólnej liczbie zatrudnionych. Tematyka ta stanowić będzie swego rodzaju wprowadzenie do zasadniczych naszych rozważań, to, jest kwestii formowania się podziałów społecznych w Polsce. Wyniki. dociekań .zostaną przedstawione w dwóch następnych rozdziałach, w których zajmiemy się międzygeneracyjną ruchliwością zawodową mężczyzn i kobiet. Posłużymy się materiałami z badania kwestionariusz owego przeprowadzonego w 1982 r., na ogólnopolskiej próbie losowej. Procesy ruchliwości zawodowej będą analizowane w czterech zbiorowościach wyróżnionych według wieku, z których pierwsza obejmuje osoby urodzone w latach 1900-1931, a ostatnia -osoby urodzone w okresie od 1952 do 1964 roku. Porównanie wzorów mobilności w czterech kohortach wchodzących na rynek pracy w różnych okresach pozwoli ustalić prawidłowości dotyczące dynamiki tego zjawiska w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. (fragment tekstu)

EN

Analyses presented in this part of the publication concern changes in social structure of Polish society. We have made attempts to characterize basic trends in the process of forming social divisions over the past tens of years, considering them in terms of dynamics of intergenerational occupational mobility barriers. In the subsequent chapters there have been analyzed transformations of the occupational structure in Poland, changes in intergenerational mo-bility and dynamics of social divisions, which are reflected in barriers of occupational mobility. Over the period from 1950 to 1980 there occurred a continuous increase in economically active population. It was cause by the increase of employment in the state sector of economy, however some raise in the number of individuals employed in non-agricultural private firms were of some importance here. Both the trends decidedly predominated the reduction of employment in private farms, the latter process having been continued since the beginning of the fifties. In 1981, the precedent raise of employment gave way to the decrease in economically active population, however, only in the following years its tendency to grown reoccurred. Decline of the upward trend was the result of the decline in number of individuals employed in the state sector. The loss resulting from this, could not be compensated by the increase in the number of private firms employees, although the rate of the increase was largely intensified at the beginning of the eighties. Subsequent analyses show that on the turn of the seventies there took place increase in number of inteligents and other categories of white-collar workers occupying higher positions in social hierarchy and the decrease in share of the category of blue collar workers and service d sales workers, who are less advantageously placed in the arrangement inequality. (short original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Infrastruktura społeczna; Nierówności społeczne; Aktywność zawodowa ludności; Zatrudnienie; Mobilność zawodowa

EN

Social infrastructure; Social inequality; Activity rate of population; Employment; Occupational mobility

• Czasopismo: Monografie i Opracowania / Szkoła Główna Planowania i Statystyki
• Rocznik: 1989
• Numer: nr 283 Struktura społeczno-zawodowa a ruchliwość społeczna i przestrzenna ludności w Polsce
• Strony: 1--110

Twórcy

autor

Henryk Domański

Bibliografia

• Beskid L., Deprywacja materialnych warunków życia w Polsce w 1978 r.[w:]L. Beskid red. Warunki i sposób życia w społeczeństwa polskiego w sytuacji regresu. PWN, IFiS, warszawa 1987.
• Danecka B., Organizacje ,narzędzia badawcze oraz charakterystyka próby w badaniu, Warunki życia i potrzeby społeczeństwa polskiego 1982.[w:]Warunki i sposób życia społeczeństwa polskiego w sytuacji regresu, pod red. L. Beskid, PAN IFiS, Warszawa 1987.
• Domański H., Nierówności zarobków między mężczyznami a kobietami" Polityka Społeczna", nr 8, 1987.
• Domański h., Rola klasyfikacji zawodów w analizie struktury społecznej. Ossolineum, Wrocław 1985.
• Domański H., Sawicki Z., Wzory ruchliwości zawodowej w Polsce 1972-1982 "Studia Socjologiczne" ,nr 3-7, 1985.
• Domański H., Segmentacja rynku pracy a struktura społeczna. Ossolineum Wrocław 1987.
• Farrag., A.M., The occupational structure of the labour force. Patterns and trends in selected countries. "Population Studies" nr 13, 1964.
• Featherman R.D., Heuser R.M., Opportunity and change. Academic Press, New York 1978.
• Goldthorpe J.H., Social Mobility and class structure in modern Britain. Clarendon, Oxfords 1980.
• Gernsey E., Occuppational structure in industrial societes: some nores on the convergence thesis in the light of Soviet experience, "Sociology", nr 9 1978.
• Gospodarka w latach 1981-1985. Czynniki produkcyjne i handel zagraniczny. Report konsularny Rady Gospodarczej. "Życie Gospodarcze", 15, 1986.
• Goodman L.A., Simple models for the analysis of association in cross-classifications having ordered categories. "Journal of the American Statistical Association" 74, 1979.
• Haller M., Positional and sectoral differences in income: the Federal Republic France and the United States.[w:]W. Teckenberg red. Comparative studies of social structure, "International Journal of Sociology", 17, 1987.
• Heller M., Mach B.W., Structural Changes and mobility in a capitalist and socialist society; Comparicon of men in Austria and Poland[w:]M. Nissen ,J. Peschar , C. Kurilsy red. International comparative research. Social Structure and Public Institutions in Eastern and Western Europe. Pergamon Press, Oxford 1984.
• Hauser R.M., A structural model of the mobility table. "Social Forces" 56, 1978.
• Hope K., The new mobility ratio, "Socio Forces" 60, 1981.
• Hout M., Mobility tables. Sage Publications. London 1985.
• Jarosińska M., Rynek siły roboczej w opinii publicznej. PAN IFiS, Warszawa 1984.
• Jędruszczak H., Zatrudnienie a przemiany społeczne w Polsce w latach 1944-1960. Ossolineum, Wrocław 1972.
• Kluegel J.R., The casues and costs of racial exclusion from job authonority. "American Sociology Review", nr 46, 1978.
• Krauze T., Słomczyński K.M., Matrix representation of structural and circular mobility. "Sociological Methods and Research" 14, 1986.
• Lipiński-Wnuk E., Nierówności i upośledzenia w świadomości społecznej. PAN IFiS, Warszawa 1987.
• Lorge J., Blau R., Broad occupational groupings by intelligence leves. "Occupations", 20, 1942.
• McRoberts H.A., Selbee K., Trends in occupational mobility in Canada and the United States: a comparsion. "American Sociological Review", 46, 1981.
• Misiak M., Ile zarabiamy , ile zarobiliśmy. "Życie Gospodarcze" ,1986, nr 24.
• Persons T., Structure and process in modern societies. Free Press, Illinois 1960.
• Pohoski M., Proces osiągnięć społeczno-ekonomicznych w Polsce.[w:]Tendencje rozwoju społecznego, GUS, Warszawa 1979.
• Pohoski M., Ruchliwość społeczna a nierówności społeczne. "Kultura Społeczeństwa" nr 27 1983.
• Reszke I., Pozycja społeczna kobiet ,przegląd problematyki. "Studia Socjologiczne" nr 1, 1976.
• Reissman L., Social class in American society. Academic Press, New York 1959.
• Sawiński Z., Pomiar i skalowanie wykształcenia w badaniach socjologicznych. Warszawa: Uniwersytet Warszawski 1986.
• Sawicki Z., Domański H., Wymiary struktury społecznej. Ossolineum, Wrocław 1986.
• Sikorska J., Wpływ regresu warunków konsumpcji na społeczne zróżnicowanie jej wzorów.[w:]Warunki i sposób życia społeczeństwa polskiego w warunkach regresu, pod. Red. L.Beskid PAN IFiS, Warszawa 1987.
• Słomczyński K.M., Kohn M., Sytuacja i jej psychologiczne konsekwencje, Ossolineum, Wrocław 1988.
• Sobel M., Structural mobility, circulation mobility and the analysis of occuppation mobility: a conceptual mismatch. "American Sociolological Review" 48, 1983.
• Statistical Yearbook of Labour, International Labour Office, Geneve 1986.
• Słomczyński K.M., Zróżnicowanie społeczno-zawodowe I jego korelaty . Ossolineum, Wrocław 1972.
• Serwiński Z., Domański H., Wymiary struktury społecznej. Analiza porównawcza, Ossolineum, Wrocław 1986.
• Spenner K., Temporal in work content. "American Sociological Review", nr 44, 1979.
• Tilly C., Occupational rank and grade of residence in a metropolis. "American Journal of Sociology" nr 67, 1961
• Warner W.L., Meerker M., Eells K., Social Class in America. Social Science Research Assocciates, New York 1946.
• Wasilewski J., Kariery społeczno-zawodowe dyrektorów. Ossolineum, Wrocław 1981.
• Wojciechowska A., Położenie materialne I uczestnictwo w kulturze a struktura społeczna. Ossolineum, Wrocław 1977.
• Year Book of Labour Statistics. Internatioanl Labour Offices, 1965 I 1984
• Zagórski K., Rozwój , struktura i ruchliwość społeczna , PWN, Warszawa 1978.
• Zagórski K., Zmiany struktury i ruchliwość społeczno-zawodowa w Polsce ,Warszaw GUS 1976.