Struktury kościoła rzymskokatolickiego w Polsce

• Autorzy: Ewa Klima

Warianty tytułu

Roman Catholic Church's Structures in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W Polsce od wielu lat dyskutowane jest miejsce Kościoła we współczesnym państwie i społeczeństwie. Jednym z wymiarów powiązań jest administracja. Można się zastanawiać czy struktury terytorialne i organizacyjne instytucji jaką jest Kościół rzymskokatolicki powinny być dopasowane do struktur terytorialnych administracji państwowej. We Francji czy Wielkiej Brytanii stanowią lub stanowiły one podstawę samorządności na najniższym szczeblu. Poczucie tożsamości lokalnej wyrasta tam z poczucia przynależności do parafii. Ciekawe jest także, jak struktury kościelne kościoła powszechnego stają się strukturami narodowymi i dopasowują się do kształtu państwa narodowego. Celem artykułu jest prześledzenie tego procesu od początku Państwa Polskiego do współczesności. Ma on charakter kompilacyjny. Podjęto w nim próbę przeniesienia na grunt geografii dorobku historyków Kościoła katolickiego oraz prawników i administratywistów. Struktury terytorialne Kościoła katolickiego w Polsce od początku jego istnienia ulegały ciągłym zmianom. Przez większość tego okresu nie pokrywały się one z granicami państwowymi i granicami administracyjnymi. Dopiero od niedawna prowadzona jest polityka dostosowania obszaru podlegającego Episkopatowi krajowemu do obszaru tego państwa. Do tej pory jednak nie udało się dopasować struktur niższego rzędu. Dotyczy to zarówno gmin i parafii, jak i województw i diecezji. Szczególnie w pierwszym przypadku ten dualizm odczuwany jest przez mieszkańców-parafian. (abstrakt oryginalny)

EN

We have discussed the role of Catholic Church in modern Polish society and state for at least two last decades. New political system caused changes in attitudes towards this institution. The institution because Church, in theology Christ and people, is seen also as such when one analyses relation with state. One of the exemplifications of these relations is administrative structure and territorial division. It is interesting how two constructs, secular and sacral, are comparable. In France or Britain church's territorial structures were basis for states' local divisions and gave solid bases for civil society creation - territorial identity is rooted in parishes there. Another problem is how structures cohere on the state level. The aim of the article is to examine these processes in Polish context. It is also an attempt to transpose Church's historians and lawyers' achievements into geography. The territorial structures of Polish Catholic Church have constantly evolved since year 966. For most of the time they have differed from the state territorial structures. Only after the Second World War policy of "closing" nation church and nation state organization was successful. Though on regional and local level there is no convergence. This dualism is seen in communes very clearly. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kościół katolicki; Historia

EN

Roman Catholic Church; History

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 11
• Strony: 1--34

Twórcy

autor

Ewa Klima

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Adamczuk L., 1991, Struktura organizacyjno-terytorialna Kościoła [w:] Adamczuk L., Zdaniewicz W. (red.), Kościół Katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa; Zakład Socjologii Religii SAC.
• Alberigo G., 2001, Das Petrusamt als Dienst an den "pilgernden" Kirchen, "Concilium", no 3.
• Bellah R. N., 1967, Civil Religion in America, "Daedalus", no 96.
• Davidson J. D., Fournier S. C., 2006, Recent Researches on Catholic Parishes: A Research Note, "Review of Religious Research", no 48 (1).
• Figlus T., 2008, Zarys geograficzno-historycznej koncepcji rozwoju organizacji przestrzennej Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich [w:] Kulesza M. (red.), Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej, Wyd. UŁ, Łódź.
• Gryz R., 2007, Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971-1980, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce.
• Historia Polski w liczbach, 2003, GUS, Warszawa.
• Jakubowski W., Solarczyk M., 2007, Rzymskokatolicka administracja kościelna na ziemiach polskich, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa.
• Jakubowski W., Solarczyk M., 2011, Organizacja Kościoła Rzymskokatolickiego na ziemiach polskich od X do XXI wieku, Wyd. UW i Wyd. UW-M, Warszawa-Olsztyn.
• Karas M., 2008, Z dziejów Kościoła, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz.
• Kłoczowski J., Wiśniowski E., 2004, Parafie w średniowiecznej Polsce: struktura i funkcje społeczne, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Krzych B., 2009, Przywilej ołtarza papieskiego. Nowy Ruch Liturgiczny, [Online] 21 marzec 2009, [Zacytowano: 20 sierpień 2009], www.nowyruchliturgiczny.blogspot.com.
• Kumor B., 1969, Granice metropolii i diecezji polskich (966-1939), Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 18.
• Kumor B., 1972, Granice metropolii i diecezji polskich (966-1939). Indeks osób, miejscowości i rzeczy, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 24.
• Kumor B., 2003a, Historia Kościoła, t. 2, Wyd. KUL, Lublin.
• Kumor B., 2003b, Historia Kościoła, t. 3, Wyd. KUL, Lublin.
• Kumor B., 2004, Historia Kościoła. t. 8, Wyd. KUL, Lublin.
• Küng H., 1995, Nieomylny?, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
• Litak S., 1991, Kościół łaciński w Polsce około 1772 r., Wyd. KUL, Lublin.
• Litak S., 2006, Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
• Multimedialne Słowniki Języka Polskiego PWN, 2008, Wyd. PWN, Warszawa.
• Müllerowa L., 1975, Sieć parafialna Kościoła katolickiego w Polsce w 1970-1972 roku, Materiały do Atlasu historycznego chrześcijaństwa w Polsce, t. 3, KUL, Lublin.
• Müllerowa L., 1982, Materiały do Atlasu historycznego chrześcijaństwa w Polsce, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Myszor J., 2003, Polska. Encyklopedia religii, Warszawa.
• Przygoda K., 2010, Przewodnik po 120 bazylikach mniejszych w Polsce, Pobrano grudzień 12, 2010 z lokalizacji Katolik: http://www.katolik.pl/index1.php?st=cale&typ=bazyliki_hist.
• Putnam R., 1995, Demokracja w działaniu, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Ratzinger J., Maier H., 2005, Demokracja w Kościele: możliwości i ograniczenia, Wyd. "Salwator", Kraków.
• Religia. Multimedialna Encyklopedia, 2003, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Sienkiewicz W., 2003, Kościół Katolicki w Polsce, Encyklopedia religii, PWN, Warszawa.
• Skowronek A. J., 2007, Kościół w burzliwych czasach, Biblioteka WIĘZI, Warszawa.
• Statystyka Kościoła Katolickiego, 2009, Statystyka Kościoła Katolickiego, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, [Online] Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, 12th of July 2009. www.iskk.ecclesia.org.pl.
• Szymański J., 1966, Biskupstwa polskie w wiekach średnich. Organizacja i funkcje [w:] Kłoczowski J. (red.), Kościół w Polsce, t. 1: Średniowiecze, Kraków.
• Tocqueville A., 1994, Dawny ustrój i rewolucja, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Wietrzak Z. (red.), 2006, Leksykon wypowiedzi Jana Pawła II do Polaków, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Wiśniewski J., 2005, ABC zarządzania parafią, Wyd. RHETOS, Warszawa.
• Wiśniowski E., 2004, Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne, Instytut Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, KUL, Lublin.
• Zarębczan W. M., 2004, Polacy w Watykanie. Instytucje i urzędy oraz Polacy w nich pracujący. Historia i współczesność, Wyd. Diecezji Pelplińskiej "Bernardinum", Pelplin.
• Zdaniewicz W., 1975, Kościół Katolicki w Polsce 1945-1972, Zakład Socjologii Religii Wyższego Seminarium Duchownego SAC, Zakład Socjologii Religii Wyższego Seminarium Duchownego SAC, Poznań.
• Zdaniewicz W., 1979, Kościół Katolicki w Polsce 1945-1978, Wyd. Pallottinum, Poznań-Warszawa.
• Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, 2002, Wyd. Pallottinum, Poznań.
• Kodeks Prawa Kanonicznego, [dostęp: 29 czerwca 2011]. Dostępny w internecie: <http://archidiecezja.lodz.pl/>.
• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U., 1998, nr 51, poz. 318.
• Kościół w Polsce, b.d. [dostęp: 2 lipca 2011]. Dostępny w Internecie: <http://www.iskk.pl/kosciolnaswiecie.html>.
• Lumen Gentium, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, 1964, Dokumenty Soboru Watykańskiego II, [dostęp: 29 czerwca 2011]. Dostępny w internecie: <http://archidiecezja.lodz.pl/sobor.html>.