Jastrzębie Zdrój : od wsi uzdrowiskowej do miasta-blokowiska

• Autorzy: Iwona Kantor-Pietraga , Robert Krzysztofik

Warianty tytułu

Jastrzębie Zdrój : from Spa-Village To City Of Prefabricated Blocks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł poświęcony jest rozwojowi miasta Jastrzębie Zdrój w południowej części województwa śląskiego. W pracy zwrócono uwagę na problem ewolucji struktur: przestrzennej, funkcjonalnej i częściowo demograficznej, które w ciągu pół wieku sprawiły, iż nieduże (3 tys. mieszkańców, lata 60. XX w.) osiedle, o funkcjach uzdrowiskowych przekształciło się w duże demograficznie miasto i jeden z największych ośrodków górniczych w Europie (od lat 70. XX w.). Podkreślono fakt, iż to rozwój gospodarczy i zmiana funkcji miasta warunkowała gwałtowność procesów urbanizacji w aspekcie zarówno demograficznym, jak i przestrzennym. Uwypuklono także kwestię, że już w latach 80. XX w. Jastrzębie Zdrój było największym w Polsce miastem-blokowiskiem (osiedla blokowe niemal całkowicie zdominowały przestrzeń miasta). Miasto stało się wręcz "przestrzennym zakładnikiem" nadprodukcji miejscowych tzw. fabryk domów, a w rzeczywistości prefabrykowanych bloków. Kwestią niemal nieznaną, a jednocześnie bardzo interesującą jest też fakt, że rozwój Jastrzębia Zdroju miał być także początkiem rozwoju nowej aglomeracji miejskiej liczącej ponad 400 tys. mieszkańców. Ostatecznie ten układ osadniczy zrealizowano tylko na etapie zalążkowym. W zakończeniu opracowania zwrócono uwagę na fakt, iż współcześnie miasto szuka nowych możliwości rozwoju, które mogą uzupełnić monofunkcyjność górnictwa węglowego, w pewnym stopniu mogą się także stać pewnym remedium na zauważalny proces kurczenia się demograficznego miejscowości. Z innej strony zwrócono także uwagę, że Jastrzębie Zdrój jest jednym z najbardziej znamiennych polskich przykładów diametralnych zmian funkcjonalnych miasta, w krótkim okresie oraz niemal niespotykanej w kraju, krótkoterminowej dynamiki wzrostu liczby ludności miejskiej (1961-1976 - 2 815,2%). (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of this paper is to provide an overview on City of Jastrzębie Zdrój development (the southern part of Silesian Province). A key question has been an evolution of urban structures: spatial, functional and also partly demographic, which determined a fact that some small settlement (about 3 thousands inhabitants; the sixties of the last century) with spa functions changed on demographically big city and one of the greatest mining-centre in Europe (the seventies of the last century). Economic development and changes of urban functions determined the suddenness of the urbanization processes both demographic and spatial issues. Jastrzębie Zdrój was already the greatest Polish city of prefabricated blocks in the eighties of the last century. It should be underline that estates of prefabricated blocks completely dominated ownscape in presented city. It is interesting that local companies that were specialized on prefabricated blocks "took city (spatial) hostage". Former, spatial plans of urban development for city intended that Jastrzębie Zdrój could be a centre of new urban agglomeration with population about 400 thousands inhabitants, too. Only embryonic form of the urban agglomeration has been created in the end. Contemporary Jastrzębie Zdrój tries to find new possibilities of development, that can be complements of coalmining and partly slow down process of demographic shrinkage. Jastrzębie Zdrój is the one of the most characteristic Polish examples of diametrically functional changes of city in the short period of time and very seldom short-time dynamics of urban population growth (1961-1976 - 2 815,2%). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Urbanizacja; Historia miasta; Rozwój miasta; Uzdrowiska

EN

Urbanisation; History of city; City development; Health resort

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 11
• Strony: 1--13

Twórcy

autor

Iwona Kantor-Pietraga

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

autor

Robert Krzysztofik

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Fudziński J., 1983, Jastrzębie Zdrój - początki i rozwój uzdrowiska, Kroniki rybnickie I, Rybnik.
• Januła E., Winnicki Z., 1988, Jastrzębie Zdrój. Najmłodsze miasto Polski Ludowej [w:] Imbs H. (red.), Miasto i kultura polska doby przemysłowej. Przestrzeń, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Kania T., 1978, Jastrzębie-Zdrój - miasto rozwojowe, "Miasto", z. 10.
• Kłosowski F., Runge J., 2006, Ekonomicko-spolecenske premeny novych mest Slezkeho vojvodstvi [w:] Prokop R. (red.), Vyvojove promeny postsocialistyckych mest ostravskeho a hornoslezkeho regionu v podminkach transformacie, red. Slezsky ustav Slezskeho zemskeho muzea v Opave, Opava, Nakladelstvi Tilia, Senov u Ostravy.
• Krypczyk H., 1984, Miasto węgla [w:] Mendykowska A. (red.), Jastrzębie Zdrój, Jastrzębskie Towarzystwo Społeczno-Kulturowe.
• Krzysztofik R., 2006, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie śląskim, 2009, Urząd Statystyczny, Katowice.
• Roczniki Demograficzne, 1987-1994, GUS, Warszawa.
• Roczniki Statystyczne Województwa Katowickiego, 1964-1986, WUS, Katowice.
• Roczniki Statystyczne Województwa Katowickiego, 1995-1999, WUS, Katowice.
• Roczniki Statystyczne Województwa Śląskiego, 2000-2009, Urząd Statystyczny, Katowice.
• Żmuda S.,1975, Z badań nad Rybnickim Okręgiem Węglowym, Śląski Instytut Naukowy, Katowice.