Uwarunkowania geograficzno-polityczne oraz społeczne genezy i rozprzestrzeniania się protestantyzmu w Polsce

• Autorzy: Andrzej Rykała

Warianty tytułu

Geopolitical and Social Determinants of Origin and Expansion of Protestantism in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule, odwołującym się do zagadnień z zakresu geografii historycznej, politycznej i religii, podjęto próbę nakreślenia genezy i pierwotnego rozwoju przestrzennego protestantyzmu na ziemiach polskich. Analiza tych aspektów rozwoju religii protestanckiej, przy uwzględnieniu licznych dekompozycji, którym podlegała ona w ciągu wieków, posłużyła również do ustalenia stopnia wpływu pierwotnego rozprzestrzeniania się omawianego wyznania na jego współczesny zasięg przestrzenny w Polsce. (abstrakt oryginalny)

EN

At its outset, although Polish Protestantism gained big popularity, it did not manage to cover a broad social scope. It gained members mainly among the nobility and wealthy bourgeoisie. Cieszyn Silesia region was an exception - Lutheranism was adopted bymany Polish peasants from this area. The Counter-Reformation and further persecutions of Protestants in post-partition Poland, and also in the People's Republic of Poland, resulted in decrease in their ranks and decline of many of their existing clusters. The modern offspring of the initial Polish Protestant movement includes two of the most numerous factions - Lutheran and Calvinist, represented by Evangelical-Augsburg Church and Evangelical Reformed Church. As opposed to the initial influence of both these confessions, since the late 18th century the Lutherans have dominated in numbers over the members of Evangelical Reformed Church. It was caused mainly by the partitions of Poland, especially under Prussian occupation, where Lutheranism was supported by the local authorities. Many Protestants from Saxony, Silesia and Bohemia immigrated to Poland to settle in the developing, industrial cities of the Kingdom of Poland. The changes in numbers of followers of both confessions led to substantial shifts in their spatial influences. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Religia; Mniejszości religijne; Kościół Ewangelicko-Augsburski; Protestantyzm

EN

Religion; Religious minorities; Augsburg Evangelical Church; Protestantism

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2009
• Numer: nr 10
• Strony: 61--87

Twórcy

autor

Andrzej Rykała

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Dworzaczkowa J., 1997, Bracia Czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Warszawa.
• Gastpary W., 1977, Historia protestantyzmu w Polsce, Warszawa.
• Gołaszewski Z., 2004, Bracia polscy, Toruń.
• Kriegseisen W., 1996, Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej, Warszawa.
• Litak S., 1994, Od reformacji do oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin.
• Rykała A., 2006a, Liczebność, taksonomia i położenie prawne mniejszości religijnych w Polsce, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica", nr 7, Wyd. UŁ, Łódź, s. 73-94.
• Rykała A., 2006b, Mniejszości religijne w Polsce na tle struktury narodowościowej i etnicznej, [w:] Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, red. M. Bieńkowska-Ptasznik, K. Krzysztofek, A. Sadowski, t. 1, s. 379-412, Instytut Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
• Tazbir J., 1956, Ideologia arian polskich, Warszawa.
• Tazbir J., 1956, Świt i zmierzch polskiej reformacji, Warszawa.
• Tazbir J., 1959, Święci, grzesznicy i kacerze. Z dziejów polskiej reformacji, Warszawa.
• Tazbir J., 1967, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w., Warszawa.
• Tazbir J., 1973, Dzieje polskiej tolerancji, Warszawa.
• Tazbir J., 1996, Reformacja - kontrreformacja - tolerancja, Wrocław.
• Urban W., 1988, Epizod reformacyjny, Kraków.
• Wisner H., 1982, Rozróżnieni w wierze. Szkice z dziejów Rzeczypospolitej schyłku XVI i połowy XVII wieku, Warszawa.
• Wyczański A., 1965, Historia Powszechna. Koniec XVI - połowa XVII w., Warszawa.
• Wyczański A., 1987, Historia Powszechna. Wiek XVI, Warszawa.
• Wyczański A., 1991, Polska - Rzeczą Pospolitą szlachecką, Warszawa.
• Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2000-2002, 2003, GUS, Warszawa.