Urząd do spraw Wyznań a kwestia własności kościelnych majątków poniemieckich na Ziemiach Zachodnich i Północnych

• Autorzy: Michał Krawczyk

Warianty tytułu

Office for Religious Affairs and the Ownership of Former German Church Estates in the Western and Northern Territories

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule poddano analizie historyczno-prawnej spór pomiędzy władzami komunistycznymi a Kościołem, dotyczący własności kościelnych majątków poniemieckich położonych na Ziemiach Odzyskanych. Spór, który przez ponad dziesięć lat kładł się cieniem na wzajemnych stosunkach państwo - Kościół. Słowa kluczowe: Kościół, Urząd do spraw Wyznań, kościelne majątki poniemieckie.

EN

The article analyzes the historical and legal dispute between the communist authorities and the Church, concerning the ownership of former German church estates situated in the Western and Northern territories. The dispute, for over a decade, put a shadow on the mutual relations between the state and the Church.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kościół katolicki; Prawa majątkowe; Prawo własności

EN

Roman Catholic Church; Property rights; Ownership

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie
• Rocznik: 2014
• Tom: 27
• Numer: nr 100
• Strony: 119--130

Twórcy

autor

Michał Krawczyk

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Bibliografia

• Dekret z dnia 2 marca 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych (Dz.U. z 1945 r., nr 9, poz. 45).
• Dekret z dnia 8 marca 1946 r., o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U. z 1946 r., nr 13, poz.87).
• Ustawa z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych (Dz.U. z 1945 r., nr 17, poz.97).
• Ustawa z dnia 19 kwietnia 1950 r. o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej (Dz.U. z 1950 r., nr 19, poz. 156).
• Ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. z 1961 r., nr 32, poz. 159).
• Ustawa z dnia 23 czerwca 1971 r. o przejściu na osoby prawne Kościoła rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (Dz.U. z 1971 r., nr 16, poz. 156).
• Okólnik Urzędu do Spraw Wyznań z dnia 3 czerwca 1957 r. stwierdzający stan prawny poniemieckiego majątku kościelnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych [w:] P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1956-1961, Warszawa 1994.
• Pismo okólne nr 20 Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 23 kwietnia 1959 r. w sprawie poniemieckich majątków kościelnych na Ziemiach Zachodnich [w:] P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1956-1961, Warszawa 1994.
• Zarządzenie Dyrektora Urzędu do spraw Wyznań z dnia 13 sierpnia 1971 r. w sprawie wykonania przepisów o przejściu na osoby prawne Kościoła rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (M.P. z 1971 r., nr 44, poz. 284).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1973 r. w sprawie umorzenia niektórych należności państwowych oraz przyznania ulg podatkowych i dotacji dla osób prawnych Kościoła rzymskokatolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, duchownych i pracowników kościelnych na ziemiach Zachodnich i Północnych (Dz.U. z 1973 r., nr 30, poz. 175).
• Uchwała Rady Ministrów nr 231 z dnia 8 października 1973 r. w sprawie przekazania osobom prawnym Kościoła rzymsko-katolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (M.P. z 1973 r., nr 45, poz. 262).
• Uchwała Rady Ministrów nr 303 z dnia 31 grudnia 1973 r. w sprawie przekazania osobom prawnym Kościoła rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (M.P. z 1973 r., nr 57, poz. 325).
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1958 r., sygn. akt 4 CR 93/58, AAN, UdSW, sygn 122/6.
• Uchwała składu 7 sędziów z dnia 19 grudnia 1959 r., sygn. akt I Co 42/59; AAN, UdSW, sygn. 127/5.
• List sekretarza Episkopatu do Pełnomocnika Rządu do spraw Stosunków z Kościołem ministra Jerzego Sztachelskiego z dnia 29 września 1959 r. [w:] P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1956-1961, Warszawa 1994.
• List Biskupów Ordynariuszy do Rządu PRL z dnia 15 marca 1961 r., [w:] P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1956-1961, Warszawa 1994.
• List Sekretarza Episkopatu bp. Z. Choromańskiego do Premiera J. Cyrankiewicza z dnia 6 września 1968 r. w sprawie prawnego uregulowania własności kościelnej; KPRL, tom 2.
• List Prymasa Kardynała S. Wyszyńskiego i biskupów Ziem Zachodnich i Północnych do Premiera P. Jaroszewicza z dnia 11 lutego 1971 r. w sprawie uregulowania stanu prawnego własności Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych; KPRL, tom 2.
• List Sekretarza Episkopatu bp. B. Dąbrowskiego do dyrektora Urzędu do spraw Wyznań A. Skarżyskiego z dnia 13 marca 1971 r. w sprawie uzupełnień i uwag Episkopatu do rządowego projektu ustawy nadającej Kościołowi tytuły własności na Ziemiach Zachodnich i Północnych; KPRL, tom 2.
• List Sekretarza Episkopatu bp. B. Dąbrowskiego do dyrektora Urzędu do spraw Wyznań A. Skarżyskiego z dnia 9 lipca 1971 r. w sprawie projektu jego zarządzenia; KPRL, tom 2.
• Pismo Ministerstwa Administracji Publicznej na temat własności majątków po niemieckim Kościele katolickim z dnia 9 września 1946 r., AAN, UdSW, sygn. 122/2.
• Opinia w kwestii prawnej H. Świątkowskiego: czy w dniu 19 kwietnia 1946 r. (data wejścia w życie dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich) kościół katolicki był osobą prawną prawa publicznego; AAN, UdSW, sygn. 122/6.
• Opinia prawna M. Jaroszyńskiego na temat własności majątków pokościelnych na Ziemiach Odzyskanych, AAN, UdSW, sygn. 122/6.
• Opinia prawna W. Czachórskiego w sprawie nieruchomości kościelnych, AAN, UdSW, sygn. 122/6.
• Opinia M. Lachsa w sprawie osobowości publiczno-prawnej Kościoła rzymskokatolickiego w świetle konkordatu z 1925 r., AAAN, UdSW, sygn. 122/6.
• Protokół z konferencji w Urzędzie do Spraw Wyznań w sprawie nieruchomości kościelnych na Ziemiach Odzyskanych, AAN, UdSW, sygn. 122/6.
• Pismo Wicedyrektora Urzędu Jana Lecha do Wydziałów do Spraw Wyznań z dnia 11 lutego 1960 r., AAN, UdSW, sygn. 127/5.
• Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995.
• Krawczyk M., Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL, Zeszyty Naukowe UPH w Siedlcach, Seria: Administracja i Zarządzanie (16) 2011.
• Mazurkiewicz D., Zagadnienie własności kościelnych majątków poniemieckich na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945-1973, "Studia Paradyskie" 16: 2006.
• Mazurkiewicz D., Działania Wydziału do spraw Wyznań w Zielonej Górze wobec Kościoła gorzowskiego w latach 1950 -1972. Studium prawno-historyczne, Lublin 2007 (mps, BKUL).
• Raina P., Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1956-1961, Warszawa 1994.