Kierunki alternatywnych badań naukowych w rachunkowości zarządczej

• Autorzy: Anna Szychta

Warianty tytułu

Alternative Research Trends in Management Accounting

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest prezentacja istoty, podejmowanej tematyki i metodyki kierunków badawczych zaliczanych do badań alternatywnych w rachunkowości zarządczej oraz wskazanie teorii pochodzących z innych dyscyplin społecznych leżących u podstaw tych kierunków badawczych. Artykuł powstał w rezultacie przeprowadzonych przez autorkę studiów zagranicznej i polskiej literatury przedmiotu i stanowi próbę wskazania argumentów potwierdzających następujące tezy: 1) rachunkowość zarządcza, stanowiąc część nauki rachunkowości, jest subdyscypliną nauk społecznych, której cechą jest pluralizm teorii leżących u podstaw prowadzonych w jej zakresie badań; 2) alternatywne badania prowadzone przez zagranicznych badaczy od końca lat 70. XX wieku przyczyniły się do postrzegania zastosowania rachunkowości zarządczej w podmiotach gospodarczych jako praktyki społecznej kształtowanej pod wpływem otoczenia organizacyjnego i społecznego i jednocześnie wpływającej na te otoczenia. Alternatywne badania w rachunkowości nie stanowią w Polsce dostatecznie znanego, a tym bardziej rozwijanego trendu badawczego. Dopiero ostatnio są one przedmiotem zainteresowania niektórych pracowników naukowych. Zdaniem autorki, podjęcie alternatywnych badań w obszarze rachunkowości przez polskich pracowników naukowych może przyczynić się do ukazania rachunkowości jako aktywności społecznej w kontekście rozwoju i przemian społeczno-gospodarczych w kraju w przeszłości i obecnie. Prezentowany artykuł ma charakter przeglądowy i stanowi wstęp do dalszych badań. Ze względu na ograniczenia objętościowe nie zawiera pełnej oceny prezentowanych kierunków badawczych, ani ich porównania. Po objaśnieniu istoty alternatywnych badań w rachunkowości zarządczej i wyszczególnieniu ich siedmiu kierunków, w artykule zostały przedstawione charakterystyczne cechy tych kierunków wraz ze wskazaniem przykładowych publikacji autorów zagranicznych prezentujących wyniki studiów badawczych do nich zaliczanych. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents the nature, topics addressed and methods used in alternative management accounting research, and highlights the underlying theory developed within other social disciplines. It is based on the study of Polish and foreign literature of the subject carried out by the author to find arguments confirming the following theses: 1) management accounting, being a sub-area of accounting, is a subdiscipline of social sciences and is characterized by plurality of theories underlying research in this field; 2) alternative research directions pursued since the late 1970s have contributed to the perception of management ac-counting in business entities as social practice shaped by the organizational and social environment, but also itself shaping this environment. In Poland, the knowledge of alternative directions of accounting research is scarce and there is hardly any activity being conducted in this area of study. Only quite recently has it attracted the interest of some scholars. The author is convinced that undertaking alternative research in accounting by Polish researchers would contribute to the understanding of accounting as social activity in the context of Poland's past and present socio-economic development. The paper offers an overview of the subject and is an introduction to further investigations. Due to length constraints, it does not provide a comprehensive discussion of the presented trends or their comparison. The explanation of the nature of alternative research in management accounting is followed by description of seven research directions and examples of publications that address this theme. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rachunkowość zarządcza; Badania naukowe; Rachunkowość

EN

Management accounting; Scientific research; Accounting

• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2014
• Tom: 80
• Numer: nr 136
• Strony: 193--223

Twórcy

autor

Anna Szychta

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Abriszewski K. (2012), Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura, Universitas, Kraków.
• Baker C.R., Bettner M.S. (1997), Interpretative and critical research in accounting: a commentary on its absence from mainstream accounting research, "Critical Perspectives on Accounting", vol. 8, s. 293-310.
• Baldvinsdottir G., Mitchell F., Norreklit H. (2005), Issues in relationship between theory and practice in management accounting, "Management Accounting Research", vol. 21, no. 1, s. 79-82.
• Baxter J., Chua W.F. (2003), Alternative management accounting research - whence and whither, "Accounting, Organization and Society", vol. 28, no. 1, s. 97-126.
• Blaug M. (1994), Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Boland R. (1981), Control, causality and information system requirements, "Accounting, Organizations and Society", vol. 4, s. 259-272.
• Braverman H. (1974), Labor and Monopoly Capital, Monthly Review Press, New York.
• Burchell G., Clubb C., Hopwood A.G. (1985), Accounting in its social context: towards a history of value added in the United Kingdom, "Accounting, Organization and Society", vol. 10, s. 381-413.
• Burns J., Baldvinsdottir G. (2005), An institutional perspective of accountants' new roles - the interplay of contradictions and praxis, "European Accounting Review", vol. 14, no. 4, s. 725-757.
• Burns J., Scapens R.W. (2000), Conceptualizing management accounting change: a institutional frame-work, "Management Accounting Research", vol. 11, no. 1, s. 3-25.
• Busco C. (2009), Giddens' structuration theory and its implications for management accounting re-search, "Journal of Management and Governance", vol. 13, s. 249-260.
• Carmona S., Ezzamel M., Gutierrez F. (1997), Control and cost accounting practices in the Spanish Royal Tobacco Factory, "Accounting, Organization and Society", vol. 22, s. 411-446.
• Chua W.F. (1995), Experts, networks and inscriptions in the fabrication of accounting images: a story of the representation of three public hospitals, "Accounting, Organizations and Society", vol. 20, s. 111-145.
• Chua W.F. (1986), Radical developments in accounting thought, "Accounting Review", vol. LXI, no. 4, s. 601-665.
• Cooper D.J., Hopper T. (2007), Critical theorising in management accounting research, [w] S.Ch. Chapman, A.G. Hopwood, M.D. Shields (eds), Handbook of Management Accounting Research, vol. 1, Elsevier, Oxford, s. 207-245.
• Cooper D.J., Hayes D., Wolf F. (1981), Accounting in organized anarchies: understanding and designing accounting systems in ambiguous situations, "Accounting, Organizations and Society", vol. 6, s. 175-191.
• Covaleski M.A., Dirsmith M.W. (1986), The budgetary process of power and politics, "Accounting, Organizations and Society", vol. 11, s. 193-214.
• Covaleski M.A., Dirsmith M.W. (1983), Budgeting as a means for control and loose coupling, "Account-ing, Organizations and Society", vol. 8, s. 323-340.
• Dent J.F. (1991), Accounting and organizational cultures: a field study of the emergence of a new organizational reality, "Accounting, Organizations and Society", vol. 16, s. 705-732.
• DiMaggio P.J., Powell W.W. (1983), The iron cage revisited: institutional isomorphism and collective rationality in organisational Fields, "American Sociological Review", vol. 48, s. 147-160.
• Englund H., Gerdin J. (2012), Structuration theory in accounting research: application and applicability, "Critical Perspective on Accounting" (doi:10.1016/j.cpa2012.10.001).
• Englund H., Gerdin J., Burns J. (2011), 25 years of Giddens in accounting research: achievements, limitations and future, "Accounting, Organizations and Society", vol. 36, s. 494-513.
• Foucault M. (1998), Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w College de France 1976, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• Gendron Y., Baker C.R. (2005), On interdisciplinary movements: the development of a network of sup-port around Foucaultian perspectives in accounting research, "European Accounting Review", vol. 14, no. 3, s. 525-569.
• Giddens A. (2006), Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Giddens A. (2003), Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Giddens A. (1984), The constitution of society, Polity Press, Cambridge.
• Gorynia M. (1999), Przedsiębiorstwo nowej ekonomii instytucjonalnej, "Ekonomista", nr 6 (99), s. 778-790.
• Granlund M., Lukka K. (1998), It's a small world of management accounting practices, "Journal of Management Accounting Research", vol. 10, s. 153-172.
• Guerreiro R., Pereira C.A., Frezatti F. (2006), Evaluating management accounting change according to the institutional theory approach, "Journal of Accounting & Organisational Change", vol. 2, issue 3.
• Hedberg B., Jönsson S. (1978), Designing semi-confusing information systems for organizations in changing environments, "Accounting, Organizations and Society", vol. 3, s. 47-64.
• Hopper T., Armstrong P. (1991), Cost accounting, controlling labour and the rise of conglomerates, "Accounting, Organizations and Society", vol. 16, s. 405-438.
• Hopper T., Powell A. (1985), Making sense of research into the organizational and social aspects of management accounting: a review of its underlying assumptions, "Journal of Management Studies", vol. 22, no. 5, s. 429-465.
• Hopper T., Otley D., Scapens R. (2001), British management accounting research: whence and whither: opinions and recollections, "British Accounting Review," vol. 33.
• Hopwood A.G. (2008), Management accounting research in a changing Word, "Journal of Management Accounting Research", vol. 20, s. 3-13.
• Jaruga A. (2010), Istota, rola i rozwój rachunkowości zarządczej, [w:] A.A. Jaruga, P. Kabalski, A. Szychta, Rachunkowość zarządcza, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
• Jaruga A. (1997), Rachunkowość zarządcza - od systemu informacji do współuczestnictwa w zarządzaniu, "Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej", t. 41, SKwP, Warszawa, s. 129-136.
• Johnson P. (1995), Towards an epistemology for radical accounting: beyond objectivism and relativism, "Critical Perspectives on Accounting", vol. 6, s. 485-509.
• Johnson H.T., Kaplan R.S. (1987), Relevance Lost. The Rise and Fall of Management Accounting, Harvard Business School Press, Boston (rep. 1991).
• Kołodziej-Durnaś A.(2004), O teorii strukturacji Anthony'ego Giddensa jako poszukiwaniu trzeciej drogi w naukach społecznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Knights D., Collinson D. (1987), Disciplining the shop-floor: a comparison of the disciplinary effects of managerial psychology and financial accounting, "Accounting, Organizations and Society", vol. 12, s. 457-477.
• Latour B. (2010), Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, Universitas, Kraków.
• Laughlin R.C. (1987), Accounting systems in organisational contexts: a case for critical theory, "Accounting, Organizations and Society", vol. 12, s. 479-502.
• Łada M., Kozarkiewicz A. (2013), Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości", t. 71 (127), SKwP, Warszawa, s. 161-176.
• Ma Y., Tayles M. (2009), On the emergence of strategic management accounting: an institutional perspective, "Accounting and Business Research", vol. 39, no. 5, s. 473-495.
• Macintosh N.B., Scapens R.W. (1990), Structuration theory in management accounting, "Accounting, Organizations and Society", vol. 15, s. 455-477.
• Maher M.W. (2001), The evolution on management accounting research in the United States, "British Accounting Review", vol. 33, s. 293-305.
• Malmi T., Granlund M. (2009), In search of management accounting theory, "European Accounting Review", vol. 18, no. 3, s. 597-620.
• Masztalerz M. (2013), Interparadigmatic dialogue in management accounting, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości", t. 72 (128), SKwP, Warszawa, s. 79-94.
• Mattessich R. (2008), Two Hundred Years of Accounting Research, "Routledge New Works in Accounting History", Routledge Taylor & Francis Group, London, New York.
• Mattessich R. (1970), Die wissenschaftlichen Grundlagen des Rechnungswesen, Bertelsmann Universitätsverlag, Düsseldorf.
• Miller P. (1991), Accounting innovation beyond the enterprise: problematizing investment decisions and programming economic growth in the UK in the 1960s, "Accounting, Organizations and Society", vol. 16, s. 733-762.
• Miller P., O'Leary T. (1987), Accounting and the construction of the governable person, "Accounting, Organizations and Society", vol. 12, no. 3, s. 235-261.
• Modell S. (2009), Institutional research on performance measurement and management in the public sector accounting literature: a review and assessment, "Financial Accountability & Management", vol. 25 (3), s. 267-303.
• Modell S. (2006), Institutional and negotiated order perspectives on cost allocations: the case of the Swedish university sector, "European Accounting Review", vol. 15 (2), s. 219-251.
• Modell S. (2001), Performance measurement and institutional processes: a study of managerial responses to public sector reform, "Management Accounting Research", vol. 12 (4), s. 437-464.
• Nasiłowski M. (2007), System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Test, Warszawa.
• Neimark M.K., Tinker A.M. (1986), The social construction of management control systems, "Accounting, Organization and Society", vol. 11, s. 369-395.
• Noga A. (2009), Teorie przedsiębiorstw, PWE, Warszawa.
• Preston A., Cooper D., Coombs R. (1992), Fabricating budgets: a study of the production of management budgeting in the National Health Service, "Accounting, Organizations and Society", vol. 17, s. 561-593.
• Qu S.Q., Cooper D.J. (2011), The role of inscriptions in producing a balanced scorecard, "Accounting, Organizations and Society", vol. 36, s. 344-362.
• Ratajczak M. (2005), Instytucjonalizm - wzbogacenie czy alternatywa ekonomii głównego nurtu?, [w:] B. Polaszkiewicz, J. Boehlke (red.), Ład instytucjonalny w gospodarce, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 57-72.
• Roberts J. (1990), Strategy and accounting in a UK conglomerate, "Accounting, Organizations and Society", vol. 15, s. 107-126.
• Roberts J., Scapens R. (1985), Accounting systems and systems of accountability - understanding ac-counting practices in their organisational contexts, "Accounting, Organizations and Society", vol. 10, s. 443-456.
• Roslender R. (1995), Critical management accounting, [in:] D. Ashton, T. Hopper, R.W. Scapens (eds), Issues in Management Accounting, Prentice Hall, London.
• Ryan B., Scapens R., Theobald M. (2002), Research Method and Methodology in Finance and Accounting, Academic Press, London.
• Selto F.H., Widener S.K. (2004), New directions in management accounting research: insights from practice, "Advances in Management Accounting", vol. 12, s. 1-35.
• Shields M.D. (1997), Research in management accounting by North Americans in the 1990s, "Journal of Management Accounting Research", vol. 9, s. 3-61.
• Spence L.J., Rinaldi L. (2014), Governmentality in accounting and accountability: a case study of em-bedding sustainability in supply chain, "Accounting, Organizations and Society", vol. 39, s. 433-452.
• Szacki J. (2012), Historia myśli socjologicznej, Wydanie nowe, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
• Sztompka P. (2003), Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Szychta A. (2013), Podejścia do badań naukowych w rachunkowości, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości", t. 71 (127), SKwP, Warszawa, s. 243-259.
• Szychta A. (2011), Cechy współczesnych badań i teorii w dziedzinie rachunkowości zarządczej, [w:] A. Szychta (red.), Teoria i praktyka współczesnej rachunkowości. Zagadnienia wybrane, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica", 249, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 11-34.
• Szychta A. (2007), Etapy ewolucji i kierunki integracji metod rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź (dodruk 2008).
• Turzyński M. (2012), Umowy o używanie aktywów w świetle historyczno-teoretycznego dyskursu rachunkowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Wagenhofer A. (2004), Management Accounting Research in German-Speaking Countries, 4th Conference on New Directions in Management Accounting: Innovations in Practice and Research, Brussels, December 9-11.
• Wróbel P. (2011), Koncepcja izomorfizmu instytucjonalnego i jego przejawy w sektorze non profit w wybranych krajach, "Ekonomia Społeczna", 2 (3), s. 21-35.
• Zarzycka E. (2013a), Wykorzystanie teorii instytucjonalnej w badaniach z zakresu rachunkowości zarządczej, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości", t. 70 (126), SKwP, Warszawa, s. 141-156.
• Zarzycka E. (2013b), Teoria strukturacji A. Giddensa i jej wykorzystanie w badaniach z zakresu rachunkowości zarządczej, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości" t. 73 (129), SKwP, Warszawa, s. 147-162.