Polsko-włoskie relacje kulturalne i naukowe w latach 1945-1954

• Autorzy: Dariusz Jarosz , Maria Pasztor

Warianty tytułu

Polish-Italian Cultural and Scientific Relations in 1945-1954

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Stosunki polsko-włoskie po II wojnie światowej nie stały się jak dotąd tematem pogłębionych studiów historycznych. Istniejące opracowania mają charakter dość ogólny, co po części wynika z faktu, że powstały w okresie, w którym dostęp do istotnych materiałów archiwalnych był utrudniony. W archiwach polskich, szeroko otwartych dla historyków dziejów najnowszych po 1989 r., jak i we włoskich, można odnaleźć wiele interesujących dokumentów, które pozwalają na odtworzenie podstawowych rysów tych stosunków, umożliwiają wskazanie najważniejszych ich problemów. Dotyczy to nie tylko kontaktów politycznych i gospodarczo-handlowych, ale również kulturalnych. W przedstawianym szkicu próbujemy odpowiedzieć na pytanie, jaki wpływ na te ostatnie miała zaostrzająca się sytuacja międzynarodowa, a szczególnie narastanie atmosfery zimnowojennej. O ile cezura początkowa tych rozważań wydaje się oczywista, bo wynika z nawiązania oficjalnych relacji Włoch z władzami warszawskimi, o tyle końcowa jest bardziej umowna. Została ona przyjęta z tego powodu, że do 1954 r. podejmowane głównie ze strony polskiej próby ożywienia kontaktów, nie przynosiły istotnych efektów. Sytuacja ta zaczęła się w sposób istotny zmieniać od 1955 r., czego dowodem były ważne wizyty i manifestacje kulturalne, firmowane przez oficjalne władze obu państw. (fragment tekstu)

EN

The article is an attempt to present the scientific and cultural relations between Poland and Italy in 1945 1954. It is based on the source documents from the Central Archives of Modern Records as well as the Italian archives. The study shows how the Cold War atmosphere influenced these relations. It led to the situation where exchange of people was frozen, and hardly any cultural events were organized by the state authorities. The Polish culture in Italy was presented almost entirely by the communists Polish-Italian Friendship Society. Just few cultural manifestations in Poland were limited to works and communist movement artists. More open relations, supported by offi cial declarations and activities of the state authorities, did not take place until 1955. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stosunki międzynarodowe; Międzynarodowa współpraca naukowa

EN

International relations; International scientific cooperation

• Czasopismo: Stosunki Międzynarodowe
• Rocznik: 2013
• Tom: 47
• Numer: nr 1
• Strony: 191--208

Twórcy

autor

Dariusz Jarosz

autor

Maria Pasztor

Bibliografia

• G. Bernatowicz, Stosunki polsko-włoskie 1944-1989, Warszawa 1990;
• S. Rudnik, Stosunki polsko-włoskie w lalach 1945-1975, Słupsk 1978.
• T.P. Rutkowski, Stanisław Kot 1885-1975. Biografia polityczna, Warszawa 2000, s. 370-371;
• Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie (dalej: AMSZ), z. 6, w. 80, t. 1227,
• K. Dopierała, H. Fokciński (red.), Polonia włoska. Słownik Polaków i instytucji polskich we Włoszech, t. I. Bydgoszcz 2002, s. 93-94;
• K. Lanckorońska, Polski Instytut Historyczny, "Wiadomości" (Londyn) 1977, nr 10;
• M.B. Topolska, Organizacje naukowe poza Wielką Brytanią, w: L. Kliszewicz (red.), Mobilizacja uchodźstwa do walki politycznej 1945-1990, Londyn 1995, s. 493-497.
• K. Paradowska, Polonia włoska, w: B. Szydłowska-Ceglowa (red.), Polonia w Europie, Poznań 1992, s. 633.
• K. Strzałka, Między przyjaźnią a wrogością. Z dziejów stosunków polsko-włoskich (1939-1945), Kraków 2001, s. 437.
• K. Jaworska, Ośrodki akademickie Drugiego Korpusu na terenie Włoch, "Zeszyty Historyczne" (Paryż) 1990, z. 92, s. 74-89;
• M. Czerwiński, Studenci Polacy we Włoszech w r. 1945-1946, "Przegląd Akademicki" 1947, nr 3, s. 13-16;
• Polscy studenci żołnierze we Włoszech 1945-1947, Caldra House, Sussex 1996, s. 5.
• T. Kramer, Z Italii do Polski (Wspomnienia żołnierza), Katowice 1997, s. 24-31;
• A. Borelli, Egzaminy dojrzałości i zapach róż, w: Ognisko Polskie w Turynie. Pięćdziesiąt lat historii, Torino 2002, s. 249-251.
• P. Hubner, Siła przeciw rozumowi... Losy Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1939-1989, Kraków 1994, s. 49;
• B. Biliński, Rzymska stacja naukowa PAN i polskie tradycje naukowe w Rzymie, "Nauka Polska" 1963, nr 1, s. 91-112.
• AMSZ, z. 6, w. 80, t. 1226, S. Kot, Stosunki kulturalne polsko-włoskie, Rzym 8 czerwca 1946 r., k. 1-6.
• AMSZ, z. 6, w. 82, t. 1253, S. Kot, Sprawozdanie z podróży do Turynu, k. 21-24.
• Niech żyje Polska! Niech żyje Italia! Manifestacja przyjaźni polsko-włoskiej w niwach Krakowa, "Dziennik Polski" 1945, nr 302;
• AMSZ, z. 6, t. 1215, w. 80, Dziekan Wydziału Humanistycznego UJ prof. J. Dąbrowski do MSZ w Warszawie, Kraków, 19 XI 1945 r.
• Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego (dalej - AUW), k. 1535, teczka osobowa prof. M. Brahmera.
• Ministero degli Affari Esteri Roma (dalej - MAE), AP 1946-1950, Pologna, busta nr 3, Ambasciata d'Italia Varsavia al Ministero degli Affari Esteri, Telespresso n. 1713/651, 17 maggio 1946, k. nlb.
• A. Zieliński, Giacomo Devoto i jego podróż do Polski (1947), w: J. Okoń (red.), Wiochy a Polska - wzajemne spojrzenia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej w Uniwersytecie Łódzkim 15-17 października 1997 r., Łódź 1998, s. 238-248;
• B. Biliński, 50-lecie Stacji Naukowej PAN w Rzymie 1927-1977, cz. II, Trzydzieści lat w służbie nauki i narodu, "Nauka Polska" 1979, nr 1, s. 45;
• B. Biliński, Tradizione e innovazione nel dialogo scientifico polacco-italiano (1945-1969), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 21-22;
• AMSZ, z. 6, w. 8, t. 1247, Notatka, Warszawa 2 czerwca 1947 r.,k. 42.
• MAE, AP 1946-1950, Pologna, sygn. 1145, Ambasciata d'ltalia Varsavia al Ministero degli Affari Esteri, Telespresso n. 2287/624, 29 maggio 1947, k. nlb.
• AMSZ, z. 6, w. 83, t. 1266, Notatka nt. Walnego Zebrania Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Włoskiej, Warszawa 6 II 1948 r., k. 51;
• MAE, AP 1946-1950, Pologna, sygn. 1145 bustal3, Ministero degli Affari Esteri, Appunto per la Direzione Generale Affari Politici, Roma 29 febbraio 1948, k. nlb.
• A. Rapacki do Zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Włoskiej, 15 X 1948 r.;
• Assoziazione Italo-Polacca, Genova, 30 Aprile 1948, k. 53.
• AMSZ, z. 6, w. 83, t. 1266, Konsul Generalny w Mediolanie J. Wojnowski do Ambasady RP w Rzymie, 23 lipca 1947 r., k. 14;
• AMSZ, Ambasada RP w Rzymie do J. Wojnowskiego, Rzym 30 lipca 1947 r., k. 31;
• AMSZ, z. 8, w. 7, t. 112, Ambasada RP w Rzymie radca kulturalny Jan Morawiński do MSZ, Departament II Polityczny, Rzym 20 października 1949 r., k nlb.
• Archiwum Akt Nowych (dalej - AAN), Ministerstwo Oświaty (dalej - MOŚ), 3150, Ambasador Kot do P. Ministra Oświaty dr. St. Skrzeszewskiego, Rzym, 12 IV 1947 r., k. 94.
• AAN, MOŚ, 3150, Z. Molski i W. Bandurski do Ambasadora RP w Rzymie, Rzym, 6 marca 1947 r., k. 50; ibidem, Ambasador Kot do Ministra Oświaty, Rzym 10 marca 1947 r., k. 48.
• AAN, MOŚ, 868, Ambasador St. Kot do Ministra Oświaty, Rzym 31 stycznia 1947 r., k. 23.
• AAN, Komitet Współpracy Kulturalnej z Zagranicą (dalej - KWKzZ), 63, Sprawozdanie z wykonania wymiany kulturalnej pomiędzy Polską a Włochami za okres od 1 XI 1950 r. do 30 IV 1951 r., k. nlb.
• AAN, Sprawozdanie z wymiany kulturalnej między Polską i Włochami w 1953 r., k. nlb.;
• AAN, Spis lektoratów języka polskiego w krajach kapitalistycznych [1952 lub 1953r.], k. 30.
• AAN, MOŚ, 868, Prof. Luigi Cini, Sprawozdanie z nauczania języka polskiego przy uniwersytecie w Padwie i Instytucie Uniwersyteckim Ca'Foscari w Wenecji w roku 1948-1949, Wenecja 19 lipca 1949 r., k. 22.
• AMSZ, z. 8, w. 7, t. 107, Ambasador Adam Ostrowski do MSZ, 12 II 1949 r., k. nlb.
• AMSZ, z. 6, w. 81, t. 1247, Niedbalstwo ze strony naszych czynników powołanych do opieki i pilotowania wycieczki młodzieży włoskiej, k. 42-43.
• AAN, Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej (dalej - KC PPR), 295/XX-98, Attache kulturalny ambasady Roman Brandstaetter do A. Jackowskiego, wicedyrektora Departamentu Prasy i Informacji MSZ, 15 marca 1958 r., k. 193-194;
• MAE, AP 1949, Pologna, sygn. 17, Ambasciata d'Italia Varsavia, Tele- spresso urgente, Varsavia, 5 gennaio 1949, k. nlb.
• AAN, KC PPR, 295/XX-98, Attache kulturalny ambasady Roman Brandstaetter do A. Jackowskiego, wicedyrektora Departamentu Prasy i Informacji MSZ, 17 marca 1958 r., k. 197-198.
• AAN, KC PZPR, 237/XXII/613, Raport polityczny Ambasady RP w Rzymie nr 4/49, 9 czerwca 1949 r.,k. 25.
• MAE, AP 1946-1950, Pologna, sygn. 1145, Ambasciata dltalia Varsavia al Ministero degli Affari Esteri, Telespresso n. 4647/1915, 30 dicembre 1950, k. nlb.
• AMSZ, z. 8, w. 22, t. 290, Sprawozdanie polityczne nr 2 Ambasady RP w Rzymie za okres od 20 I do 28 II 1951 r., k. 96-107;
• AMSZ, z. 8, w. 39, t. 505, Raport nr 12 Ambasady PRL w Rzymie za grudzień 1952 r., k. 78-82.
• MAE, AP 1946-1950, Pologna, sygn. 1145, Ambasciata dltalia Varsavia al Ministero degli Affari Esteri, Telespresso n. 30/2, 6 gennaio 1951, k. nlb.
• AAN, KWKzZ, 63, Sprawozdanie z wykonania wymiany kulturalnej pomiędzy Polską a Włochami za okres od 1 XI 1950 r. do 30 IV 1951 r., k. 19-26.
• AMSZ, z. 8, t. 290, w. 22, Ambasada RP w Rzymie do MSZ, Rzym 14 XII 1951 r., k. 491. O zakazie wyświetlania we Włoszech "Ostatniego etapu" w reżyserii Wandy Jakubowskiej
• AMSZ, z. 8, w, 22, t. 290, Sprawozdania polityczne Ambasady za okres od 1 IV do 30 IV 1951 r., k. 191.
• AAN, KWKzZ, 63, Sprawozdanie z wykonania wymiany kulturalnej pomiędzy Polską a Włochami za okres od 1 XI 1950 r. do 30 IV 1951 r., k. 19-26; AMSZ, z. 8, w. 22, t. 290, Sprawozdanie polityczne Ambasady za okres 1 III 31 III 1951 r. W. Tykocińskiego, k. 150-157; ibidem, Sprawozdanie polityczne Ambasady za okres od 1 IV do 30 IV 1951 r., k. 191.
• AAN, KWKzZ, 76, Bibliografia dzieł polskich wydanych w tłumaczeniu włoskim w okresie 1945 -1950 włącznie, k. 224-227.
• AMSZ, z. 8, w. 39, t. 505, Raport nr 12 Ambasady PRL w Rzymie za grudzień 1952 r., k. 81-82.
• AMSZ, z. 8, w. 39, t. 505, Sprawozdanie z działalności Attachatu Kulturalnego w okresie od 15 VI do 28 VII 1953 r.,k. 380-381. k. 150;
• AMSZ, z. 8, w. 22, t. 290, Sprawozdanie polityczne Ambasady RP za okres 7 X-2 XI 1951 r., k. 459;
• AMSZ, z. 8, w. 39, t. 505, Raport nr 7 Ambasady PRL za okres 29 VII-22 IX 1953 r" k. 422.
• AAN, KWKzZ, 271a, Wycinki prasowe na temat wystawy Kulisiewicza, styczeń 1952 r., k. nlb.
• AAN, KWKzZ, 63, Wystawy wysłane i udział w wystawach międzynarodowych w 1952 r., k. 28; "Dokumentacja Prasowa" 1954, s. 567.
• AMSZ, z. 8, w. 44, t. 570, 10 VII 1954 r., Notatka z pobytu we Włoszech delegacji polskiej na XVII Biennale w Wenecji, k. 15-21.
• AMSZ, z. 8, w. 32, t. 412, Raport polityczny Ambasady RP w Rzymie za okres 8 XII 1951 -6 I 1952 r.,k. 37-38.
• AMSZ, Raport polityczny Ambasady RP w Rzymie za okres 8 III-7 IV 1952 r., k. 143.
• AAN, KWKzZ, 270, Wystawa grafików włoskich marzec-kwiecień 1953 r.,
• CBWA, Sale wystawowe ZPAP, Warszawa, Foksal 2/4, k. nlb. Autorzy prezentowanych prac: Claudio Astrologo, Ugo Attardi, Aldo Borgonzoni, Corrado Cagli, Giovanni Capelli, Vittorio Cavichioni, Giansisto Gasparini, Renzo Graz- zini, Renato Guttuzo, Carlo Levi, Mario Mafai, Giuseppe Mazzullo, Saro Mirabella, Giuseppe Motti, Gabrielle Mucchi, Marcello Muccini, Giovanni Omiccioli, Pippo Pozzi, Domenico Purificato, Anna Salvat- tore, Aligi Sassu, Armando de Stefano, Ampelio Tettamanti, Ernesto Treccani, Giulio Turcato, Tono Zanca- naro, Giuseppe Zigaina.
• AAN, KWKzZ, 271, Sprawozdanie z organizacji wystawy prac Renato Guttuso, Lublin 11 VI 1954 r., k. 2;
• AAN, KWKzZ, 63, Sprawozdanie z realizacji wymiany materiałowej i wystawienniczej z krajami kapitalistycznymi w okresie od 1 I do 1 VI 1954 r., k. 39.
• AAN, KWKzZ, 63, Sprawozdanie z realizacji planu wymiany osobowej z krajami kapitalistycznymi w okresie od 1 I do 1 VI 1954 r., k. 36.
• AAN, KWKzZ, Sprawozdanie z wymiany kulturalnej między Polską i Włochami w 1953 r., k. 23.
• AAN, KWKzZ, 83, Szabłowska Irena, prac.
• KWKZZ, Sprawozdanie z pobytu w Polsce delegacji włoskiej na Sesję Kopernikowską 12 IX-19 IX 1953 r., k. nlb,
• AAN, KWKzZ, 63, Sprawozdanie z wymiany kulturalnej między Polską i Włochami w 1953 r., k. 24;
• AMSZ, z. 8, w. 39, t. 505, Sprawozdanie polityczne nr 8 Ambasady PRL w Rzymie za okres od 23 IX do 30 X 1953 r., k. 463.
• AAN, KWKzZ, 79, Sprawozdanie z pobytu w Polsce Międzynarodowej Delegacji Towarzystw Przyjaźni w okresie od 17 VII do 6 VIII 1954 r., k. 88-89;
• AAN, KWKzZ, 63, Sprawozdanie z wymiany kulturalnej między Polską i Włochami w 1953 r.;
• AAN, KWKzZ, 84, Delegacje z krajów zachodnich i NRD w 1952 r., k. 91-92;
• AAN, KWKzZ, 85, Brus, Notatka o pobycie delegatów włoskich w Polsce w dniach 3-18 sierpnia 1952 r., k. 402;
• AMSZ, ZD, w. 36, t. 437, Szyfrogram z Rzymu nr 12010, 20 X 1953 r., k. 62.
• AAN, KWKzZ, 225, Sprawozdanie Ireny Szabłowskiej z pobytu w Polsce delegacji Towarzystwa Włochy-Polska 31 X -16 XI 1953 r., k. nlb.
• AAN, KWKzZ, 224, MSZ do Komitetu WKzZ, Warszawa 3 IX 1953 r., Notatka, k. 6.
• Dokumentacja Prasowa, 1-31 lipca 1952 r., nr 5-8, s. 67.
• AAN, KWKzZ, 226, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Włochy-Polska za miesiąc listopad 1953 r., k. 45-47.
• AMSZ, ZD, w. 36, t. 437, Szyfrogram nr 14108 z Rzymu, 3 grudnia 1953 r., k. 108.
• AAN, KWKzZ, 226, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Włochy-Polska za miesiąc grudzień 1953 r., k. 54.
• AAN, KWKzZ,, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Przyjaźni Włosko-Polskiej za miesiąc styczeń 1954 r.
• AAN, KWKzZ, 224, MSZ do Komitetu WKzZ, Warszawa 3 września 1953 r., k. 6.
• AAN, KWKzZ, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Przyjaźni za miesiące kwiecień i maj 1954 r., k. 90.
• AAN, KWKzZ, [Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Przyjaźni Włochy-Polska w I kwartale 1955 r.], k. 150.
• "Dokumentacja Prasowa" 1953, s. 657.
• AAN, KWKzZ, 224, MSZ do Komitetu WKzZ, Warszawa 3 września 1953 r., k. 6;
• MAE, AP 1950-1957, Pologna, Ministero degli Affari Esteri alTAmbasciata dTtalia Varsavia, 9 luglio 1953, sygn. 1209, k. nlb.
• Organizatorzy oszczerczej wystawy w Rzymie przyznają się do fałszerstwa, "Zycie Warszawy" 1953, nr 117.
• Historia dyplomacji polskiej, t. VI, 1944/45-1989, red. W. Materski, W. Michowicz, Warszawa 2010, s. 31.
• AMSZ, ZD w. 36, t. 437, Szyfrogram nr 4963 z Rzymu nadany 10 maja 1953 r., k. 452.
• AMSZ, Szyfrogram nr 384/SG. Błyskawica, 11 maja 1953 r., k. 16.
• AMSZ, Szyfrogram 4704 do Rzymu, 11 maja 1853 r., k. 17.
• MAE, AP 1950-1957, Pologna, sygn. 1209, Ambasciata dltalia Varsavia al Ministero degli Affari Esteri, Telespresso n. 1781/573, 20 maggio 1953, k. nlb.
• Organizatorzy oszczerczej wystawy w Rzymie przyznają się do fałszerstwa "Zycie Warszawy" (1953, nr 117)