Charakterystyka i prozdrowtne właściwości steroli roślinnych

• Autorzy: Aneta Kopeć , Estera Nowacka , Ewa Piątkowska , Teresa Leszczyńska

Warianty tytułu

Profile and Health-Related Properties of Plant Sterols

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Sterole to podstawowe składniki błon komórkowych organizmów zwierzęcych i roślinnych. Dotychczas poznanych zostało blisko 40 form steroli roślinnych, z których najbardziej znane i najczęściej spotykane to: ß-sitosterol, kampesterol i stigmasterol. Ich nasyconą formą są stanole, powstające w wyniku uwodornienia steroli. Fitosterole są naturalnymi składnikami roślinnymi np. soi, olejów roślinnych, ryżu oraz drewna sosnowego. W niewielkich ilościach występują także w orzechach, warzywach oraz owocach. Sterole roślinne w odpowiedniej dawce mogą powodować znaczące obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. Mechanizm działania tych związków polega na obniżaniu wchłaniania cholesterolu poprzez zastępowanie go w micelach. Szeroko prowadzone badania kliniczne wykazały, że spożycie 2 - 3 g fitosteroli dziennie powoduje obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego o ok. 10 % oraz frakcji LDL o ok. 15 %. Stosowanie tych związków zmniejsza ryzyko zawału oraz zapobiega występowaniu miażdżycy i niedokrwiennej choroby serca. W związku z tym coraz częściej stosuje się dodatki steroli roślinnych do produktów spożywczych, m.in. do margaryn, olejów, jogurtów, serów dojrzewających, pieczywa, muesli oraz do soków i napojów owocowych. (abstrakt oryginalny)

EN

Sterols are basic components of cell membranes in animal and plant organisms. So far, almost 40 types of plant sterols have been identified, and, among them, the most known and the most commonly occurring are: ß-sitosterol, kampesterol, and stigmasterol. Stanols constitute their saturated type obtained during the hydrogenation of sterols. Phytosterols are natural plant components of, for example: soybeans, plant oils, rice, and pine wood. Small amounts of phytosterols are also in nuts, vegetables, and fruits. An adequate measured quantity of plant sterols is able to essentially reduce the cholesterol level in blood. The mechanism of their activity consists in decreasing the intestinal absorption of cholesterol by replacing it in micelles. Extensive clinical research projects showed that a dose of 2 - 3 g sterols per day caused the level of total cholesterol to be reduced by about 10 % and the LDL fraction to be decreased by ca. 15 %. The intake of those compounds reduces the risk of heart attack and prevents atherosclerosis and coronary heart disease. Therefore, plant sterols are more and more often added to food products, among other things to margarines, oils, yogurts, ripening cheeses, bakery products, muesli, juices and fruit beverages. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Biochemia; Właściwości zdrowotne produktu; Wzbogacanie produktów żywnościowych; Zdrowie; Choroby

EN

Biochemistry; Health properties of the product; Enrichment of food products; Health; Illness

• Czasopismo: Żywność: nauka - technologia - jakość
• Rocznik: 18 (2011)
• Numer: nr 3 (76)
• Strony: 5--14

Twórcy

autor

Aneta Kopeć

• Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

autor

Estera Nowacka

• Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

autor

Ewa Piątkowska

• Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

autor

Teresa Leszczyńska

• Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

Bibliografia

• [1] AbuMweis S.S., Barake R., Jones PJ.: Plant sterols/stanols as cholesterol lowering agents; a metaanalysis of randomized controlled trials. Food Nutr. Res., 2008, 52, 1654-1669.
• [2] Bartnikowska E.: Wpływ fitosteroli na gospodarkę lipidową. Tłuszcze Jadalne, 2007, 42, 21-24.
• [3] Batta A.K., Xu G., Honda A., Miyazaki T., Salen G.: Stigmasterol reduces plasma cholesterol level and inhibits hepatic synthesis and intestinal absorption in the rat. Metab. Clin. Exp., 2006, 55, 292-299.
• [4] Blair S.N., Capuzzi D.M., Gottlieb S.O., Nguyen T., Morgan J.M., Cater N.B.: Incremental reduction of serum total cholesterol and low-density lipoprotein cholesterol with the addition of plant stanol ester-containing spread to statin therapy. Am. J. Cardiol., 2000, 86, 46-52.
• [5] Cater N.B.: Plant sterol ester. Review of cholesterol-lowering efficacy and implications for coronary heart disease risk reduction. Prev. Cardiol., 2000, 3, 121-131.
• [6] Czubayko F., Beumers B., Lammsfuss S., Lutjohann D., von Bergmann K.: A simplified micro-method for quantification of fecal excretion of neutral and acidic sterols for outpatient studies in human. J. Lipid. Res., 1991, 32, 1861-1867.
• [7] de Jonge A, Plat J., Mensink P. R.: Metabolic effects of plant sterols and stanols. J. Nutr. Biochem, 2003, 14, 362-369.
• [8] Devaraj S., Jialal I., Vega-Lopez S.: Plant sterol-fortified orange juice effectively lowers cholesterol levels in mildly hypercholesterolemic healthy individuals. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol., 2004, 24, 8-25.
• [9] Durrington P. N., Illingworth D.R.: Lipid-lowering drug therapy: more knowledge leads to more problems for composers of guidelines. Curr. Opin. Lipidol., 2000, 11, 345-349.
• [10] Gylling H., Siimes M.A.: Sitostanol ester margarine in dietary treatment of children with familial hypercholesterolemia. J. Lipid. Res., 1995, 36, 1807-1812.
• [11] Gylling H.: Studies of plant stanol esters in different patient populations. Eur. Heart. J., 1999, 1, 109-113.
• [12] Halliday J.: Cholesterol-lowering sterols to enter new food categories. 2006. www.foodnavigartor.com.
• [13] Hicks K.B., Moreau R.A.: Phytosterols and phytostanols: functional food cholesterol busters. Food Technol., 2001, 55, 63-69.
• [14] Ikeda I., Tanaka K., Sugano M., Vahouny G.V., Gallo L.L.: Inhibition of cholesterol absorption in rats by plant sterols. J. Lipid. Res., 1998, 29, 1573-1582.
• [15] Jakubowski A., Braczko M.: Fitosterole jako składnik żywności funkcjonalnej. Tłuszcze Jadalne, 2000, 35, 28-40.
• [16] Jauhiainen T., Salo P., Niittynen L., Pussa T., Korpela R.: Effect of low fat hard cheese enriched with plant stanol esters on serum lipids and apolipoprtein B in mildly hypercholesterol- aemic subjects. Eur. J.Clin. Nutr., 2006, 60, 1253-1257.
• [17] Jones P. J., Howell T. Short-term administration of tall oil phytosterols improve plasma lipid profiles in subjects with different cholesterol levels. Metabolism, 1998, 47, 751-756.
• [18] Jones P. J. MacDougall D.E.: Dietary phytosterols as cholesterol-lowering agents in humans. Can. J. Physiol. Pharmacol. 1997, 75, 217-227.
• [19] Jones P.J., Ntanios F.Y., Raeini-Sarjaz M., Vanstone C.A.: Cholesterol-lowering efficacy of sitostanol-containing phytosterol mixture with a prudent diet in hyperlipidemic men. Am. J. Clin. Nutr., 1999, 69, 1144-1150.
• [20] Koletzko B.: Growth, development and differentiation; a functional food science approach. Br. J. Nutr., 1998, 80, 511.
• [21] Kozłowska-Wojciechowska M.: Sterole i stanole roślinne nową szansą w profilaktyce miażdżycy. Czynniki Ryzyka, 2002, 35, 5-12.
• [22] Krygier K.: Żywność funkcjonalna z surowców i produktów tłuszczowych. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 1999, 4 (21) Supl., 102-110.
• [23] Lagarda M.J.: Analysis of phytosterols in food. J. Pharm. Biomed. Anal., 2006, 41, 1486-1496.
• [24] Law M.R., Wald N.J., Thompson S.G.: By how much and how quickly does reduction in serum cholesterol concentration lower risk of ischemic heart disease? BMJ., 1994, 308, 367-372.
• [25] Lin D.S., Steiner R.D., Pappu A.S., Connor W.E.: The effects of sterol structure upon sterol esterification. Atherosclerosis, 2010, 208, 155-160.
• [26] Miettinen T. A., Puska P.: Reduction of serum cholesterol with sitostanol-ester margarine in a mildly hypercholesterolemic population. N. Engl. J. Med., 1995, 333, 1308-1312.
• [27] Moghadasian M.H., Frohlich J.J.: Effect of dietary phytosterols on cholesterol metabolism and atherosclerosis: clinical and experimental evidence. Am. J. Med., 1999, 107, 588-594.
• [28] Moreau R.A., Whitaker B.D., Hicks K.B.: Phytosterols, phytostanols, and their conjugates in foods: structural diversity, quantitative analysis, and health-promoting uses. Prog. Lipid Res., 2002, 41, 457-500.
• [29] Neil H.A., Mejer G.W., Roe L.S.: Randomized controlled trial of use by hypercholesterolaemic patients of a vegetable oil sterol-enriched fat spread. Atherosclerosis, 2001, 156, 329-337.
• [30] Ntanios F.: Plant sterol-ester-enriched spreads as an example of a new functional food. Eur. J. Lipid Sci. Technol., 2001, 103, 102-106.
• [31] Obiedziński M.W., Bartnikowska E., Cieślak B., Jankowski P. S., Grześkiewicz S.: Skład kwasów tłuszczowych i koncentracja steroli. Przem. Spoż., 1996, 10, 13-16.
• [32] Ostlund R. E.: Phytosterols in human nutrition. Annu. Rev. Nutr., 2002, 22, 533-549.
• [33] Patel M.D., Thompson P.D.: Phytosterols and vascular disease. Atherosclerosis, 2006, 186, 12-19.
• [34] Plat J., Mensink R.P.: Vegetable oil based versus wood based stanol ester mixtures: effects on serum lipid and hemostatic factors in non-hypercholesterolemic subjects. Artherosclerosis, 2000, 148, 101-112.
• [35] Polagruto J. A., Wang-Polagruto J. F., Braun M. M., Lee L., Kwik-Uribe C., Keen C.L.: Cocoa flavonol-enriched snack bars containing phytosterols effectively lower total and low-density lipoproteins cholesterol levels. J. Am. Diet Assoc., 2006, 106, 1804-1813.
• [36] Rideout T.C., Chan Y., Harding S.V., Jones PJ.: Low and moderate-fat plant sterols fortified soymilk in modulation of plasma lipids and cholesterol kinetics in subjects with normal to high cholesterol concentrations: report on two randomized crossover studies. Lipids Health Dis., 2009, 8, 45-51.
• [37] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 608/2004 z dnia 31 marca 2004 r. dotyczące etykietowania żywności oraz składników żywności z dodatkiem fitosteroli, estrów fitosteroli, fitostanoli i/lub estrów fitostanoli - Dz. Urz. UE 287; L 97/44.
• [38] Schaefer E.J.: Lipoproteins, nutrition, and heart disease. Am. J. Clin. Nutr., 2002, 75, 191-212.
• [39] Wang Y., Ebine N., Jia X., Jones P.J., Fairow C., Jaeger R.: Very long chain fatty acids (policosanols) and phytosterols affects plasma lipid levels and cholesterol biosynthesis in hamsters. Metabolism, 2005, 54, 508-514.
• [40] Woyengo T.A., Ramprasath VR., Jones PJ. Anticancer effets of phytosterols. Eur. J. Clin. Nutr., 2009, 63, 813-820.
• [41] Varady K.A., Houweling A.H., Jones P.J.: Effect of plant sterols and exercise training on cholesterol absorbtion and synthesis in previously sedentary hypercholeseolemic subjects. Transl. Res., 2007, 149, 22-30.