Morfologiczna, fizykochemiczna i przeciwutleniająca charakterystyka owoców polskich odmian derenia właściwego (Cornus mas L.)

• Autorzy: Alicja Z. Kucharska , Anna Sokół-Łętowska , Narcyz Piórecki

Warianty tytułu

Morphological, Physical & Chemical, and Antioxidant Profiles of Polish Varieties of Cornelian Cherry Fruit (Cornus mas L.)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem pracy była ocena parametrów morfologicznych, chemicznych oraz aktywności przeciwutleniającej (DPPH, FRAP, ABTS), a także pogrupowanie według terminu zbioru i kształtu owoców dziesięciu polskich odmian derenia właściwego: Bolestraszycki, Dublany, Florianka, Juliusz, Kresowiak, Paczoski, Podolski, Raciborski, Słowianin, Szafer, pochodzących z Arboretum i Zakładu Fizjografii w Bolestraszycach. Wykazano istotne różnice między badanymi odmianami. Wyróżniono cztery terminy dojrzałości zbiorczej owoców: druga połowa sierpnia (Dublany, Juliusz - odmiany wczesne), przełom sierpnia i września (Raciborski, Szafer - odmiany średniowczesne), wrzesień (Bolestraszycki, Kresowiak, Paczoski, Słowianin) oraz przełom września i października (Florianka, Podolski - odmiany późne). Wśród badanych odmian przeważały owoce gruszkowe (Bolestraszycki, Dublany, Kresowiak, Paczoski, Szafer). Owoce odmiany Juliusz były kuliste, odmiany Florianka i Podolski - owalne, a odmiany Słowianin - butelkowo- gruszkowe. Największymi owocami (średnio 3,47 g), a zarazem najmniejszym udziałem pestki w owocu (średnio 10,14 %) charakteryzowała się odmiana Podolski. Poziom ekstraktu wahał się, w zależności od odmiany, od 13,8 % (Juliusz) do 19,9 % (Szafer). Stężenie cukrów ogółem w owocach wynosiło od 10,1 do 16,4 %, pektyn od 1,1 do 1,9 %, a kwasowość od 1,7 do 3,2 %. Największą zawartość witaminy C i polifenoli ogółem oznaczono w owocach odmiany Szafer, odpowiednio 75,1 mg/100 g i 464 mg/100 g. Najjaśniejsze były owoce odmiany Juliusz i zawierały niecałe 30 mg antocyjanów w 100 g, natomiast najciemniejsze były owoce odmiany Bolestraszycki (112 mg/100 g) i Szafer (160 mg/100 g). Odmiana Szafer wykazywała najwyższą aktywność przeciwutleniającą, która w zależności od zastosowanej metody wynosiła 19,0 цМ Troloxu/g (DPPH), 39,0 цМ Troloxu/g (ABTS) 41,1 цМ Troloxu/g (FRAP). (abstrakt oryginalny)

EN

The first objective of the study was to evaluate the morphological and chemical properties, and antioxidant activity of ten Polish Cornelian cherry varieties: Bolestraszycki, Dublany, Florianka, Juliusz, Kresowiak, Paczoski, Podolski, Raciborski, Słowianin, and Szafer from the Arboretum and Institute of Physiography in Bolestraszyce. The other objective was to group those cherry varieties based on the harvest period thereof and on the shape of their fruit. Significant differences in fruit morphology and physico-chemical properties between the varieties studied were proved. Four fruit harvest time periods were set: the second half of August (as for the Dublany, Juliusz early varieties), the turn of August and September (as for the Raciborski, Szafer medium-early varieties), September (as for the Bolestraszycki, Kresowiak, Paczoski, and Słowianin varieties) and the turn of September and October (as for the Florianka, Podolski late varieties). Among the varieties analysed, pear-shaped fruits (Bolestraszycki, Dublany, Kresowiak, Paczoski, Szafer) predominated. The fruits of the Juliusz variety were spherical, of the Florianka and Podolski - oval, and of the Słowianin - bottle-pear shaped. The Podolski variety was characterized by the biggest fruits (on average: 3.47 g) and, also, by the smallest portion of stone in the fruit (on average: 10.14 %). The level of extract depended on the variety and ranged from 13.8 % (Julius) to 19.9 % (Szafer). The concentration of total sugars in the fruits was 10.1-16.4 %, pectin 1.1 - 1.9 %, and acidity: 1.7 - 3.2 %. The highest content of vitamin C and of total polyphenols were recorded in the fruits of the Szafer variety, respectively: 75.05 mg/100 g and 464 mg/100 g. Fruits of the Juliusz var. were the brightest and contained less than 30 mg/100 g anthocyanins, while the varieties Bolestraszycki and Szafer were the darkest and contained, respectively, 112 mg/100 g and 160 mg/100 g of anthocyanins. Fruits of Szafer var. showed the highest antioxidant activity, which, depending on the method used, was 19.0 цМ Trolox/g (DPPH), 39.0 цМ Trolox/g (ABTS) 41.1 цМ Trolox/g (FRAP). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Owoce; Produkcja owoców; Jakość produktów żywnościowych; Aktywność przeciwutleniająca; Właściwości fizykochemiczne

EN

Fruit; Production of fruits; Quality of food products; Antioxidant activity; Physicochemical property

• Czasopismo: Żywność: nauka - technologia - jakość
• Rocznik: 18 (2011)
• Numer: nr 3 (76)
• Strony: 78--89

Twórcy

autor

Alicja Z. Kucharska

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

autor

Anna Sokół-Łętowska

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

autor

Narcyz Piórecki

• Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach

Bibliografia

• [1] Benzie I.F.F., Strain J.J.: The ferric reducing ability of plasma (FRAP) as a measure of "Antioxidant Power": the FRAP assay. Anal. Biochem., 1996, 239, 70-76.
• [2] Bieniek A., Kawecki Z., Piotrowicz-Cieślak A.I.: Dereń właściwy (Cornus mas L.). Biul. Nauk. UMW, 2001, 13, 243-246.
• [3] Bijelić S., Ninić-Todorović J., Golosin B., Cerović S., Ognjanov V.: Selekcije drijena (Cornus mas L.) Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu. Proc. 43rd Croatian and 3rd Int. Symp. on Agric. Opatija. Croatia: 2008, pp. 901-904.
• [4] Brindza P., Brindza J., Tóth D., Klimenko O., Grigorieva O.: Slovakian cornelian cherry (Cornus mas L): Potential for cultivation. Acta Hortic. (ISHS), 2007, 760, 433-437.
• [5] Demir F., Kalyoncu I. H.: Some nutritional, pomological and physical properties of cornelian cherry (Cornus mas L.). J. Food Eng., 2003, 60, 335-341.
• [6] Dragović-Uzelac V., Levaj B., Bursać D., Pedisić S., Radojcić I., Bisko A.: Total phenolics and antioxidant capacity assays of selected fruits. Agric. Conspectus Scientificus, 2007, 72, 4, 279-284.
• [7] Gao X., Ohlander M., Jeppsson N., Bjork L., Trajkorski V.: Changes in antioxidant effects and their relationship to phytonurients in fruits of Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) during maturation. J. Agric. Food Chem., 2000, 48, 1485-1490.
• [8] Gasik A., Mitek M.: Dereń właściwy - roślina zapomniana. Przem. Spoż. 2008, 9, 47-50.
• [9] Gasik A., Mitek M., Kalisz S.: Wpływ procesu maceracji oraz warunków przechowywania na aktywność przeciwutleniającą i zawartość wybranych składników w soku z owoców derenia (Cornus mas). Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2008, 5 (60), 161-167.
• [10] Gąstoł M., Skrzyński J.: Selection of cornelian cherry (Cornus mas L.) types in Southern Poland. In: Nowaczyk P., ed. Spontaneous and induced variation for the genetic improvement of horticultural crops. University Press, University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz, 2007, pp. 117-121.
• [11] Giusti M.M., Wrolstad R.E.: Anthocyanins: Characterization and measurement with UV-visible spectroscopy. W: Wrolstad, R.E, editor. Current protocols in food analytical chemistry. John Wiley and Sons, New York 2001.
• [12] Guleryuz M., Bolat I., Pirlak L.: Selection of table cornelian cherry (Cornus mas L.) types in Coruh Valley. Turk. J. Agric. Forestry, 1998, 22, 357-364.
• [13] Kawecki Z., Łojko R., Pilarek B.: Mało znane rośliny sadownicze. Wyd. UWM, Olsztyn 2007.
• [14] Klimenko S.: The cornelian cherry (Cornus mas L.): collection, preservation, and utilization of genetic resources. J. Fruit Ornam. Plant Res. 2004, 12, 93-98.
• [15] Kucharska A.Z., Polarczyk E., Sokół-Łętowska A.: Właściwości antyoksydacyjne produktów z owoców derenia jadalnego (Cornus mas L.). Konf. Nauk. Naturalne przeciwutleniacze od surowca do organizmu, Poznań 2007, 29-30 stycznia, ss. 34-35.
• [16] Kucharska A.Z., Szumny A., Sokół-Łętowska A., Zając K.: Fatty acid compositions of seed oils of cornelian cherry (Cornus mas L.). Acta Bioch. Pol., 2009, 56, Suppl. 2, 21-22.
• [17] Maghradze D., Abashidze E., Bobokashvili Z., Tchipashvili R., Maghlakelidze E.: Cornelian cherry in Georgia. Acta Hortic. (ISHS), 2009, 818, 65-72.
• [18] Pantelidis G.E., Vasilakakis M., Manganaris G.A., Diamantidis G.R.: Antioxidant capacity, phenol, anthocyanin and ascorbic acid contents in raspberries, red currants, gooseberries and cornelian cherries. Food Chem. 2007, 102, 777-783.
• [19] Pijanowski E., Mrożewski S., Horubała A., Jarczyk A.: Technologia produktów owocowych i warzywnych, tom I. PWRiL, Warszawa 1973.
• [20] Piórecki N.: Dereń jadalny (Cornus mas L.) - właściwości i możliwości. Szkółkarstwo, 2007, 3, 86-88.
• [21] Piórecki N., Kucharska A.Z., Lib D., Antoniewska E.: Wpływ temperatury i opadów na okres zbioru oraz na skład chemiczny owoców 10 ekotypów derenia jadalnego Cornus mas L. XXXIX Zjazd Polskich Ogrodów Botanicznych: Polskie Ogrody Botaniczne w dobie globalnych zmian klimatu. Lublin 23-25 maja, 2010, ss. 39-40.
• [22] Pirlak L., Guleryuz M., Bolat I.: Promising cornelian cherries (Cornus mas L.) from The Northeastern Anatolia Region of Turkey. J. Am. Pom. Soc., 2003, 57(1), 14-18.
• [23] PN-90/A-75101/02. Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody badań fizykochemicznych. Oznaczanie zawartości ekstraktu ogólnego.
• [24] PN-90/A-75101/04 Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody badań fizykochemicznych. Oznaczanie kwasowości ogólnej.
• [25] PN-90/A-75101/07 Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody badań fizykochemicznych. Oznaczanie zawartości cukrów i ekstraktu bezcukrowego.
• [26] PN-A-04019:1998 Produkty spożywcze. Oznaczanie zawartości witaminy C.
• [27] Re R., Pellegrini N., Proteggente A., Pannala A., Yang M.: Antioxidant activity applying an improved abts radical cation decolorization assay. Free. Radic. Biol. Med. 1999, 26, 1231-1237.
• [28] Sarwa A.: Szlachetne i dzikie drzewa, krzewy i pnącza owocowe. Uprawa i pielęgnacja. KiW, Warszawa 2000.
• [29] Seeram N.P., Schutzki R., Chandra A., Nair M.G.: Characterization, quantification, and bioactivities of anthocyanins in Cornus Species. J. Agric. Food Chem., 2002, 50 (9), 2519-2523.
• [30] Tarko T., Duda-Chodak A., Pogoń P.: Niedoceniane surowce owocowe. Przem. Ferm. Owoc. Warz., 2010, 5, 16-17.
• [31] Tural S., Koca I.: Physico-chemical and antioxidant properties of cornelian cherry fruits (Cornus mas L.) grow in Turkey. Sci. Hortic., 2008, 116, 362-366.
• [32] Yen G.C., Chen H.Y.: Antioxidant activity of various tea extracts in relation to their antimutagenicity. J. Agric. Food Chem., 1995, 43, 27-32.
• [33] Yilmaz K.U., Ercisli S., Zengin Y., Sengul М., Kafkas E.Y.: Preliminary characterization of cornelian cherry (Cornus mas L.) genotypes for their physico-chemical properties. Food Chem., 2009, 114, 408-412.