"Obcość" jako kategoria analityczna stosunków międzynarodowych

• Autorzy: Łukasz Łotocki

Warianty tytułu

"Otherness" as an analytical category in international relations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

"Obcość" jest kategorią analityczną stosowaną w naukach społecznych, która wydaje się szczególnie użyteczna w analizach relacji międzygrupowych, międzyetnicznych, międzykulturowych czy wreszcie międzynarodowych. Kategoria ta jest stosowana głównie na gruncie socjologii i antropologii społecznej, rzadziej - na gruncie politologii i stosunków międzynarodowych. "Swojskość-obcość" to tymczasem jedna z głównych opozycji w postrzeganiu świata. Ludzie kierują się nią w sposób intencjonalny i nieintencjonalny, uświadomiony i nieuświadomiony, uzasadniony okolicznościami i wynikający z błędnej ich interpretacji. Opozycja "swojskość-obcość" jest związana z genezą stosunków międzynarodowych: "prehistoryczna geneza nawiązywania i rozwijania kontaktów między rodami, plemionami, narodami i państwami obejmowała właśnie styk »obcych« i »nieznanych«, nie byli oni ani wrogami, ani przyjaciółmi. Byli tylko »inni«, gdyż różnili się warunkami bytowania, zachowaniami, językiem, wierzeniami, wyglądem lub zainteresowaniami". "Obcy" zawsze wzbudzali pewne obawy, co należy uznać za rzecz naturalną. Jak stwierdził William Polk, obawa przed cudzoziemcem "płynie z naszego wnętrza i jest nam wrodzona. Wszystkie nasze zmysły mówią nam, że nie jesteśmy z cudzoziemcem spokrewnieni, nie mamy wspólnych wspomnień z dzieciństwa, nie łączy nas zażyłość, płynąca ze wspólnoty rytualnej lub religijnej, brakuje nam pocieszających podobieństw. Bez względu na to jak wściekamy się na brata lub kuzyna, widzimy w nim coś z siebie". (fragment tekstu)

EN

This article presents various attempts to define the category of "otherness" and points to their common elements. A consideration of how precisely to understand "otherness" is necessary as it is used with a range of meanings. The author's starting point is the proposition that the "belonging-otherness" antithesis is connected to the origins of international relations. The core element linking the various meanings (or correlates) of the concept of "otherness" is the feeling of distance felt towards the people or groups that are deemed to be "other". Particular social mechanisms (and behaviours) can be associated with the category of "otherness" such as: stereotyping, prejudice, stigmatization, discrimination, marginalization and exclusion, xenophobia, racism, intolerance, ultimate attribution error, moral alchemy, philoxenia and xenocentrism. Most of these behaviours are negative in character, which however does not mean that "otherness" as such should be eliminated from international relations (this is in any event impossible). What should be eliminated are negative behaviours and the violation of permissible boundaries in relation to particular attitudes (e.g. it is impossible to eliminate stereotyping altogether, but what should be eliminated is stereotyping which significantly distorts relationships). In itself reserve towards someone "other" is natural, especially as such reserve is closely related to the category of group identity. The divide causes the relationship between those who "belong" and those who are "other" to be more interesting, authentic and productive.

Słowa kluczowe

PL

Stosunki międzynarodowe; Badania naukowe

EN

International relations; Scientific research

• Czasopismo: Stosunki Międzynarodowe
• Rocznik: 2010
• Tom: 41
• Numer: nr 1/2
• Strony: 31--52

Twórcy

autor

Łukasz Łotocki

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• J. Kukułka, Wstęp do nauki o stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2003
• W. Polk, Sąsiedzi i obcy. Podstawy stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000.
• F. Znaniecki, Studia nad antagonizmem do obcych, w: Współczesne narody, Warszawa 1990
• W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989
• Ł. Łotocki, Obcość etniczna w perspektywie socjologiczno-politologicznej, Warszawa 2009.
• W.G. Sumner, Naturalne sposoby postępowania w gromadzie, Warszawa 1995.
• R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa 2002.
• C. Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, Kraków 2000.
• P. Kaczorowski, Państwo jako jedność polityczna, w: R. Skarżyński (red.), Carl Schmitt i współczesna myśl polityczna, Warszawa 1996
• Z. Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003
• S.P. Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawa 2001
• Cz. Mojsiewicz, Amerykańscy uczeni o współczesnych problemach świata, w: W. Malendowski, C. Mojsiewicz (red.), Stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000
• R. Kapuściński, Cywilizacje szanse dialogu, w: J. Danecki, M. Danecka (red.), U podłoża globalnych zagrożeń. Dylematy rozwoju, Warszawa 2003.
• Z. Bokszański, Tożsamości zbiorowe, Warszawa 2005
• S. Huntington, Kim jesteśmy? Wyzwania dla amerykańskiej tożsamości narodowej, Kraków 2007
• E. Aronson, D.T. Wilson, M.R. Akert, Psychologia społeczna, serce i umysł, Poznań 1997
• Z. Bauman, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, Warszawa 2000
• Z. Bokszański, Stereotypy a kultura, Wrocław 2001
• J. Błuszkowski, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków. Studium socjologiczno-politologiczne, Warszawa 2003
• C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, Gdańsk 1999
• E. Aronson, Człowiek, istota społeczna, Warszawa 1995
• G.W. Allport, The Nature of Prejudice New York, 1979
• E. Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk 2005
• J. Reykowski, O psychologicznych mechanizmach konfliktów grupowych, w: P. Chmielewski, T. Krauze, W. Wesołowski (red.), Kultura. Osobowość. Polityka, Warszawa 2002
• N. Elias, J.L. Scotson, The Established and the Outsiders. A Sociological Enquiry into Community Problems, London 1965.
• E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, Warszawa 2000
• A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2004
• B. Rysz-Kowalczyk (red.), Leksykon polityki społecznej, Warszawa 2002
• K.W. Frieske, Strukturalne mistyfikacje: współcześni ludzie luźni, w: M. Marody (red.), Zmiana czy stagnacja, Warszawa 2004
• L. Dyczewski, Grupy marginalne, w: L. Dyczewski (red.), Kultura grup mniejszościowych i marginalnych, Lublin 2005
• I. Krzemiński, Zjawisko ksenofobii. Polacy wobec swych mniejszości narodowych i sąsiadów, w: I. Krzemiński (red.), Czy Polacy są antysemitami? Wyniki badania sondażowego, Warszawa 1996
• W.B. Gudykunst, Y. Y. Kim, Komunikowanie się z obcymi: spojrzenie na komunikację międzykulturową, w: J. Stewart (red.), Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, Warszawa 2007
• A. Antoszewski, R. Herbut (red.), Leksykon politologii, Wrocław 2002
• Ł. Ostrowski, Romowie i rasizm, w: E. Nowicka, B. Cieślińska (red.), Wędrowcy i migranci. Pomiędzy marginalizacją a integracją, Kraków 2005
• E. Balibar, I. Wallerstein, Race, Nation, Class. Ambiguous Identities, London New York 1991
• P. Szydlak, E. Nowicka, Swoi i obcy. Granice jawne i ukryte, w: E. Nowicka i J. Nawrocki (red.), Inny obcy wróg. Swoi i obcy w świadomości młodzieży szkolnej i studenckiej, Warszawa 1996
• W. Wiśniewski, Podstawy tolerancji korelaty i uwarunkowania, "Studia Socjologiczno-Polityczne" 1964, nr 19
• E. Nowicka, Tolerancja i nacjonalizmy małych narodów. Dylematy pracy antropologa, w: A. Posern-Zieliński (red.), Tolerancja i jej granice w relacjach międzykulturowych, Poznań 2004
• R. Legutko, Nie lubię tolerancji. Szkice i felietony, Kraków 1993
• Z. Benedyktowicz, Portrety obcego. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000
• K. Olechnicki, P. Załęcki, Słownik socjologiczny, Toruń 2002