Płeć kulturowa: przegląd perspektyw badawczych

• Autorzy: Anna Kozłowska

Warianty tytułu

Gender: Review of Research Perspectives

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Głównym celem opracowania jest wskazanie na podstawowe perspektywy badawcze podejmujące problematykę relacji zachodzących pomiędzy płcią biologiczną a kulturową. Punktem wyjścia analizy poszczególnych podejść naukowych jest próba odpowiedzi na pytanie o sposób dochodzenia człowieka do poznania i zrozumienia rzeczywistości społecznej, a w efekcie o czynniki decydujące o różnicach płciowych. Wśród wielu podejść naukowych zainteresowanych znalezieniem odpowiedzi na to, czy i w jakim obszarze występuje zróżnicowanie płciowe, można wskazać takie, które wszelkich odmienności pomiędzy kobietami a mężczyznami poszukują w czynnikach biologicznych, oraz takie, zgodnie z którymi owo zróżnicowanie jest efektem czynników społeczno-kulturowych. Jednak zazwyczaj jest to postrzeganie specyficznej, wzajemnie warunkującej się zależności pomiędzy płcią biologiczną a płcią kulturową. W poszczególnych podejściach naukowych zwraca się uwagę nie tylko na sposób kształtowania płci kulturowej, ale również na możliwości radzenia sobie ze stereotypowym podejściem do płci. (fragment tekstu)

EN

The paper aims to identify the basic research perspectives which address the relationship between sex and gender. Special attention is given to the issue whether and what is the nature of sex differences. In cognitive psychology gender is a product of cognition, based human tendency to process information in a simplified way, so that a gender schema based on individual experiences is established. Sex differences are result of information processing. In that case, individual approaches to sex differences would not be able to change diametrically the social perception of women and men. According to the essentialist approach, any sex differences are natural. In the functionalist approach sex differences shape different social roles of women and men. Consequently, any attempt to change definitions of femininity and masculinity is impossible. The evolutionism refers to predispositions, not biological predestinations. In this context sex differences (particularly in dimension of reproduction) evolved in order to develop different gender roles and strategies to seek partners. In this context adoption of other strategies of behavior could change sexual characteristics. From the socio-cultural perspective biological factors determine the manner and intensity behavioral patterns are implemented, but it focuses primarily on creating cultural factors. People have got certain ideas about typical (or specific) characteristics and behaviour of a particular sex. In the extreme cases sex is seen as the effect of cultural influence. In this context change of existing divisions in society is entirely possible. In social constructivism change in approach to gender differences is possible in the process of socialisation, and in the structural constructivism institutional changes are necessary. In conclusion, gender appears to be a social product, forming human identity, shaping a particular way of understanding the reality, affecting all spheres of human life (private and public), manifesting typical (or specific) characteristics and behaviour (of femininity and masculinity), and even determining the place of man in social structure. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Społeczeństwo; Płeć; Psychologia poznawcza; Wpływ kulturowy

EN

Society; Gender; Cognitive psychology; Cultural influence

• Czasopismo: Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 2
• Strony: 107--127

Twórcy

autor

Anna Kozłowska

Bibliografia

• Aronson E., Człowiek - istota społeczna, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1995, s. 361.
• Badania statutowe "Język i media jako czynniki kształtujące płeć kulturową" prowadzone pod kierownictwem prof. dr hab. Jolanty Gładys-Jakóbik w 2009 r.
• Bem S. L., Męskość-kobiecość. O różnicach wynikających z płci, GWP, Gdańsk 2000, s. 9.
• Best D. L., Williams J. E., Perspektywa międzykulturowa, w: Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenie na różnice, red. B. Wojciszke, GWP, Gdańsk 2002, s. 119 i dalsze.
• Berger P. L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, PIW, Warszawa 1983.
• Beall A. E., Społeczno-konstruktywistyczne podejście do rodzaju, w: Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenie na różnice, red. B. Wojciszke, GWP, Gdańsk 2002, s. s. 81 i dalsze.
• Brannon L., Psychologia rodzaju. Kobiety i mężczyźni: podobni czy różni, GWP, Gdańsk 2001, s. 184.
• Cross S. E., Markus H. R., Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: podejście poznawcze, w: Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenie na różnice, red. B. Wojciszke, GWP, Gdańsk 2002, s. 48-52.
• Chołuj B., Rawłuszko M., Przedmowa, w: Polityka równości płci. Polska 2007. Raport, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Warszawa 2007, s. 10.
• Domański H., Zadowolony niewolnik. Studium o nierówności pomiędzy mężczyznami a kobietami w Polsce, IFiS, Warszawa 1992, s. 33 i dalsze.
• Giddens A., Socjologia, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2005, s. 129-130.
• Gromkowska-Melosik A. ,Melosik Z., Wprowadzenie, w: C.M. Renzetti, D.J. Curran,Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2005,s. XII-XIII.
• Imieliński K., Kulturowe aspekty seksuologii, w: Seksuologia kulturowa, red. K. Imieliński, PWN, Warszawa1984, s. 37.
• Karwińska A., Sprawiedliwa nierówność? Sytuacja kobiet w społeczeństwie i gospodarce w Polsce w początkach XXI wieku, http://www.univ.rzeszow.pl/nauka/konferencje/nierownosci/wyklady/60.doc (30.03.2009).
• Kaschak E.,Nowa psychologia kobiety. Podejście feministyczne, GWP, Gdańsk 2001.
• Kijewska B., Kobieta w przekazie telewizyjnym: przegląd badań, www.masscomm.pl/start.asp?id11=info&id22=brief&id3=4 (27.01.2008).
• Kofta M., Wprowadzenie do psychologii stereotypów i uprzedzeń, w: Podstawy życia społecznego w Polsce,red. M. Marody, E. Gucwa-Leśna,Instytut Studiów Społecznych UW, Warszawa 1996, s. 206 i dalsze.
• Kurcz I.,Zmienność i nieuchronność stereotypów. Studium na temat roli stereotypów w reprezentacji umysłowej świata społecznego, Wyd. Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1994, s. 13.
• Macrae C. N., Stangor Ch., Hewstone M., Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, GWP, Gdańsk1999, s. 16 i dalsze.
• Marszałek M., Płeć jako element obrazu świata we współczesnych elementarzach polskich, "Acta Universitatis Wratislaviensis" nr 2218, "Język a Kultura" t. 13, Wrocław 2000, s. 284.
• Miluska J., Przekształcenia ról płciowych a szanse kobiet, w: Humanistyka i płeć. Studia kobiece z psychologii, filozofii i historii, red. J. Miluska, E. Bakszysz, Wyd. Nauk. Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu,Poznań 1995, s. 21.
• Pankowska D., Wychowanie a role płciowe, GWP, Gdańsk 2003, s. 38-39.
• Pratto F., Polityka płci: różnice między kobietą a mężczyzną w sypialni, kuchni i gabinecie, w: Kobiety i mężczyźni.. Odmienne spojrzenie na różnice, red. B. Wojciszke, GWP, Gdańsk 2002, s. 150.
• Renzett C. M., Curran D. J., Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2005,s. 8.
• Slany K., O kwestii kobiecej: dylematy i kontrowersje, w: Z zagadnień socjologii stosowanej, red. K. Frysztacki, Universitas, Kraków 1996, s. 96 i dalsze.
• Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1981.
• Ślęzak E., Przemiany w rolach społecznych kobiet i mężczyzn, Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie, "Euro-limes" nr 1(4), marzec 2004, www.euro-limes.ae.krakow.pl(23.03.2009).
• Tillmann K. J., Teorie socjalizacji. Społeczność. Instytucja. Upodmiotowienie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa1996, s. 54.
• Titkow A., Feminizm, w: Encyklopedia socjologii, t. 1, Of. Nauk., Warszawa 1999, s. 217-218.
• Titkow A., Tożsamość polskich kobiet. Ciągłość, zmiana, konteksty, IFiS PAN, Warszawa 2007,s. 17 i dalsze.
• Turner J. H., Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Zysk i S-ka, Poznań 1994, s. 139.
• Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Wyd. Nauk. Scholar, Warszawa2006, s. 424-425.
• Zimbardo Ph., Ruch F. L., Psychologia i życie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1994, s. 573.