Fenomen analogii

• Autorzy: Maciej Koszowski

Warianty tytułu

Phenomenon of Analogy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Rozumowanie za pomocą analogii posiada trudną do przecenienia wartość zarówno dla nauk przyrodniczych, jak i społecznych. Z analogią wiązać należy dwie jej podstawowe funkcje o znaczeniu poznawczym . Po pierwsze, pozwala ona wynajdować nowe pomysły i rozwiązania dla zaistniałych problemów. Po drugie, nie powinno się również zapominać o jej roli dowodowej, tj. jako środka do udowadniania prawdziwości poszczególnych twierdzeń. Tę ostatnią funkcję analogii zwykło się jednak ograniczać w czasach dzisiejszych tylko do tych nauk, w których nie jesteśmy w stanie przeprowadzać eksperymentów lub w inny sposób empirycznie potwierdzić postawionych hipotez. Chodzi tu więc, w szczególności o takie dziedziny jak prawo, moralność, etyka, filozofia czy teologia (religia). Odnośnie do zastosowań prawniczych, to analogia jest tu powszechnie postrzegana jako środek służący do wypełniania tzw. luk w prawie. Korzysta się z niej więc w sytuacji, gdy dla danego stanu faktycznego brak jest jakiejkolwiek reguły (normy) prawnej, która w sposób bezpośredni mogłaby w nim znaleźć zastosowanie. Wtedy właśnie w drodze analogii poszukuje się reguły, która swym zakresem obejmuje przypadki najbardziej zbliżone do przypadku nieuregulowanego, i na jej podstawie wydaje się wyrok. Po drugie, analogia pozwala na niezastosowanie takiej reguły prawa, która choć niewątpliwie obejmuje swą hipotezą aktualny przypadek , to jednak przyjęcie jej za podstawę rozstrzygnięcia byłoby z jakiś względów niepożądane. Co jednak jeszcze bardziej istotne, myślenie per analogiam jest rozumowaniem o wiele bardziej powszechnym, niż by się to z pozoru mogło wydawać. Istotnie, są uzasadnione powody by sądzić, iż analogia jest obecna w każdym wnioskowaniu z norm prawnych. To znaczy, to właśnie ona pozwala przejść od ogólnej normy prawej do wydania rozstrzygnięcia w konkretnym stanie faktycznym. Kluczowym dla rozumowań opartych na analogii jest pojęcie podobieństwa. Mianowicie, ażeby móc stawiać wnioski za pomocą analogii koniecznym jest ustalenie czy porównywane przypadki są do siebie w wystarczającym (istotnym) stopniu podobne. Na zachodzenie takiego podobieństwa może wskazywać intuicja, identyczność relacji jakie zachodzą wewnątrz porównywanych przedmiotów, wspólna ogólna zasada, czy to samo racjonalne uzasadnienie (ratio legis).Ponadto, podobieństwo w analogii może również polegać na wystąpieniu w obu przedmiotach tych samych faktów sprawczych, czyli faktów, które w pierwszym z nich zdecydowały o przypisaniu mu właśnie takich a nie innych konsekwencji prawnych. (abstrakt oryginalny)

EN

Analogical reasoning is of great importance for social and natural science. Namely, analogy is perceived as a powerful device possessing two fundamental epistemological functions. First, it cannot be overestimated in the context of inventing new ideas and solutions of problems. Second, the role of analogical thinking is also visible in matters of proof. That is, analogy may serve as an argument leading to a conclusion which hereafter must be treated as proved or true. However, the probative function of analogy is now limited to areas where there is not possible to conduct experiments or to carry out empirical verification by other means. Notably, such fields are: law, morals, ethics, philosophy and theology. As for legal application, analogy is commonly used as a means to fill so called gaps (lacunas). That is, when there is no legal rule provided for the case at hand. Having reasoned by analogy, the rule embracing the most similar situations to that of pending case constitute the basis for currant legal decision. Second, analogy let refuse application of rule which albeit undoubtedly encompasses the case at hand is not desirable from the perspective of entailed legal consequences. However, analogical thinking in the law is more pervasive than it generally seems to be. Indeed, there are reasons to maintain that analogical mode of reasoning is present in every application of legal rules. A key which allow us to proceed from the general rule to the concrete constellation of facts appears to be just analogy. Successful operation of analogy is highly dependent on the concept of similarity. Namely, to reason by analogy we must ascertain whether two examples being compared are sufficiently similar. In order to do so we may rely on our intuitions, identity of relations taking place in two objects, some general principles which is adequate for two cases or coherence between justifications for legal outcome of each instance. Resemblance may also consist in occurrence, in two cases, of the same casual facts, i.e. facts which are perceived as a reason for given legal consequences. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria prawa; Prawo; Postępowanie dowodowe

EN

Law theory; Law; Evidence proceeding

• Czasopismo: Przegląd Prawno-Ekonomiczny
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 10
• Strony: 34--40

Twórcy

autor

Maciej Koszowski

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, doktorant

Bibliografia

• Alexander L., Sherwin E., Demystifying Legal Reasoning, Cambridge 2008.
• Biegański W., Wnioskowanie z analogii, Lwów 1909.
• Burton S. J., An Introduction to Law and Legal Reasoning, Austin 2007.
• Brożek B., Rationality and Discourse. Towards a Normative Model of Applying Law, Warszawa 2007.
• Brewer S., Exemplary Reasoning: Semantics, Pragmatics, and the Rational Force of Legal Argument by Analogy, 109 Harvard Law Review 923 (1995-1996).
• Dworkin R., Taking Rights Seriously, Cambridge 1978.
• Golding M. P., Legal Reasoning, Canada 2001.
• Holyoak K. J., Thagard P., Mental Leaps. Analogy in Creative Thought, Cambridge 1995.
• Hunter D., Teaching and Using Analogy in Law, Journal of the Association of Legal Writing Directors, t. 2., http://ssrn.com/absract=1089669.
• Lamond G., Precedent and Analogy in Legal Reasoning, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2006, /plato.stanford.edu/entries/legal-reas-prec.
• Legal Knowledge and Analogy. Fragments of Legal Epistemology, Hermeneutics and Linguistics, red. P. Nerhot, Dordrecht 1991.
• Levi E. H., An Introduction to Legal Reasoning, Chicago 1949.
• Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Zakamycze 2004.
• MacCormick N., Legal Reasoning and Legal Theory, Oxford 1978.
• MacCormick N., Rhetoric and the Rule of Law. A Theory of Legal Reasoning, Oxford 2005.
• Morawski L., Zasady Wykładni Prawa, Toruń 2006.
• Nowacki J., Analogia legis, Warszawa 1966.
• Perelman Ch., Olbrechts-Tyteca L., The New Rhetoric. A Treatise on Argumentation, tłum. J. Wilkinson i P. Weaver, Notre Dame 1969.
• Posner R. A., The Problems of Jurisprudence, Cambridge 1990.
• Raz J., The Authority of Law. Essays on Law and Morality, Oxford 1979.
• Smoktunowicz E., Analogia w prawie administracyjnym, Warszawa 1970.
• Sunstein C. R., Legal Reasoning and Political Conflict, New York 1996.
• Weinreb L. L., Legal Reason. The Use of Analogy in Legal Argument, Cambridge 2005.
• White J., Analogical reasoning, [w:] A Companion to Philosophy of Law and Legal Theory, 1999.