Obywatelstwo i obywatelskość w Unii Europejskiej

• Autorzy: Monika Poboży

Warianty tytułu

Citizenship and Civilness in the European Union

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dwudziestolecie obywatelstwa Unii Europejskiej, obchodzone w 2013 roku, skłania do refleksji nad tą instytucją. Czy przez ten okres zmienił się status i znaczenie obywateli w systemie politycznym Unii, czy mają oni możliwość uczestniczenia w procesie decydowania na poziomie unijnym, czy istnieją mechanizmy gwarantujące ich zaangażowanie i wpływanie na prawo unijne oraz kierunek, w którym Unia się rozwija? Czy obywatelstwo unijne jest projektem wyłącznie symbolicznym, za którym nie kryje się żadna wartość dodana? Czy spełnia ono warunki określania go mianem obywatelstwa? Odpowiedziom na te pytania poświęcony jest artykuł. Instytucja obywatelstwa UE została przeanalizowana w dwóch aspektach: obywatelstwa jako formalnego statusu łączącego się z określonym zakresem praw oraz obywatelskości, czyli mechanizmów gwarantujących udział obywateli w decydowaniu o losach wspólnoty politycznej. Wyniki analizy prowadzą do wniosku, że w ciągu dwudziestu lat funkcjonowania obywatelstwa unijnego jego znaczenie istotnie się zwiększyło na płaszczyźnie deklaratywnej - w tekście traktatów i aktów instytucjonalnych, nie wpłynęło to jednak na faktyczne zwiększenie udziału obywateli w kształtowaniu działań i polityki unijnej. Jest to wynikiem rozdźwięku, jaki powstał w Unii między obywatelstwem jako formalnym statusem a obywatelskością, jako rzeczywistym upodmiotowieniem jednostek w systemie politycznym. (abstrakt oryginalny)

EN

Celebration of the 20th anniversary of the EU citizenship in 2013 was a good occasion for reflection on this institution. Has anything changed during this period in the status of European citizens and their role in the EU's political system? Do they have opportunities to participate in the European decision-making process and to influence the European law and the direction of the EU's development? Is the EU citizenship only a symbolic project that brings no added value? Can it be called "citizenship"? The article is devoted to answering these questions. The institution of the EU citizenship was analysed in two aspects: 1) citizenship as formal status connected with some rights and 2) civilness as mechanisms that guarantee participation in decisions on the future of a political community. The conclusion is that after 20 years the importance of the EU citizenship has been significantly increased, but only on declarative level - in the wording of treaties and institutional acts. However, this change has not caused the factual increase of citizen participation in the shaping of the European Union politics. It is the effect of a discrepancy on the EU level between citizenship as formal status and civilness as real empowerment of individual in the political system. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obywatelstwo; Obywatelstwo UE

EN

Citizenship; Citizenship of the European Union

• Czasopismo: Przegląd Europejski
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 1
• Strony: 44--67

Twórcy

autor

Monika Poboży

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• BODNAR Adam (2008), Obywatelstwo wielopoziomowe. Status jednostki w europejskiej przestrzeni konstytucyjnej, Warszawa.
• BRODECKI Zdzisław (2004), Ochrona praw jednostki, Warszawa.
• CLOSA Carlos (1996), EU Citizenship as the Institutional Basis of a New Social Contract. Some Sceptical Remarks, San Domenico.
• DAVIS Roy W. (2002), Citizenship of the Union ... rights for all?, "European Law Review", Vol. 27, No. 2.
• DE WITTE Bruno (1999), Direct Effect, Supremacy and the Nature of the Legal Order, w: Paul Craig, Grainne de Búrca (red.), The Evolution of the EU Law, New York.
• GÓRALCZYK Wojciech (2000), Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa.
• HABERMAS Jürgen (1993), Obywatelstwo a tożsamość narodowa, Warszawa.
• HARTLEY Trevor C. (1993), Constitutional and Institutional Aspects of the Maastricht Agreement, "International and Comparative Law Review", Vol. 42.
• HIX Simon (2005), The Political System of the European Union, London.
• JACQUESON Catherine (2002), Union citizenship and the Court of Justice: something new under the sun? Towards social citizenship, "European Law Review", Vol. 27.
• JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI (1986), Dz. Urz. WE L 169 z 29.06.1987.
• KOMISJA EUROPEJSKA (2013), EU Citizenship Report, http://ec.europa.eu/justice/citizen/files/2013eucitizenshipreport_en.pdf (20.12.2013).
• KONOPACKI Stanisław (2005), Obywatelstwo europejskie w kontekście członkostwa Polski w UE, Łódź.
• MALONE Margaret M., MULREANY Michael (2002), European Citizenship, National Identity and the Democratic Legitimacy of the European Union, "Administration", Vol. 50, No. 1.
• MANCINI G. Federico (2000), Democracy and Constitutionalism in the European Union, Portland .
• MOXON-BROWNE Edward (2000), The Europeanization of Citizenship: a Passport to the Future?, "Yearbook of European Studies" Vol. 14.
• O'LEARY Siofra (1995), The relationships between community citizenship and protection of fundamental rights in community law, "Common Market Law Review", Vol. 32, No. 2.
• POPIELSKI Kazimierz (1995), Znaczenie wartości w procesie stawania się człowieka i bycia obywatelem, w: Maria Szyszkowska (red.), Człowiek jako obywatel, Warszawa.
• PUDZIANOWSKA Dorota (2013), Obywatelstwo w procesie zmian, Warszawa.
• ROZPORZĄDZENIE 862/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej oraz uchylające rozporządzenie Rady 311/76/EWG w sprawie zestawienia statystyk dotyczących pracowników cudzoziemców, Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007.
• SCHMITTER Philippe C. (1998), Citizenship in an Eventual Euro-Democracy, "Swiss Political Science Review", Vol. 4, No. 4.
• SHAW Jo (1998), The Interpretation of European Union Citizenship, "Modern Law Review", Vol. 61, No. 3
• SHAW Jo (2000), Constitutional Settlements and the Citizen after the Treaty of Amsterdam, w: Karlheinz Neunreither, Antje Wiener (red.) European Integration after Amsterdam. Institutional Dynamics and Prospects for Democracy, Oxford.
• SITEK Bronisław (2004), Kilka krytycznych uwag o prawach człowieka w kontekście integracji Europy, [w:] Bronisław Sitek, Gaetano Dammacco, Jakub Szczerbowski, Anna Kowalska (red.), Człowiek a tożsamość w procesie integracji Europy, Olsztyn.
• TFUE, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C 326 z 26 października 2012.
• TNS OPINION & SOCIAL (2013), Standard Eurobarometr 80, Autumn 2013, Public Opinion in the European Union, First Results, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb80/eb80_en.htm (20.12.2013).
• TRAKTAT (1992) o Unii Europejskiej, Dz. Urz. WE C 191 z 29.07.1992, s. 1-112.
• TRZCIŃSKI Krzysztof (2006), Obywatelstwo w Europie. Z dziejów idei i instytucji, Warszawa.
• TUE, Traktat o Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C 326 z 26 października 2012.
• VERHOEVEN Amaryllis (2002), The European Union in Search of a Democratic and Constitutional Theory, Hague.
• WARLEIGH Alex (2001), Purposeful Opportunists? EU Institutions and the Struggle over European Citizenship, w: Richard Bellamy, Alex Warleigh (red.), Citizenship and governance in the European Union, London.
• WEILER Joseph H.H. (1996), European Neo-constitutionalism: in Search of Foundations for the European Constitutional Order, w: Richard Bellamy, Dario Castiglione (red.), Constitutionalism in Transformation: European and Theoretical Perspectives, Oxford.
• WEILER Joseph H.H. (1999), The Constitution of Europe, Cambridge.
• WINCZOREK Piotr (1996), Wstęp do nauki o państwie, Warszawa.
• WYROK TRYBUNAŁU Sprawiedliwości (1963) z dnia 5 lutego 1963 r. w sprawie 26/62 NV Algemene Transport- en Expeditie Onderneming van Gend & Loos p. Netherlands Inland Revenue Administration, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61962J0026:EN:HTML (20.12.2013).
• WYROK TRYBUNAŁU Sprawiedliwości (1992) z dnia 7 lipca 1992 r. w sprawie C-369/90 Mario Vicente Micheletti i inni p. Delegación del Gobierno en Cantabria, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61990J0369:EN:HTML (20.12.2013).
• WYROK TRYBUNAŁU Sprawiedliwości (2002) z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie C-224/98 Marie-Nathalie D'Hoop przeciwko Office national de l'emploi, http://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=47092&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=222667 (20.12.2013).
• WYROK TRYBUNAŁU Sprawiedliwości (2003) z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C-148/02 Carlos Garcia Avello p. państwu belgijskiemu, http://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=48670&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=222515 (20.12.2013).
• WYROK TRYBUNAŁU Sprawiedliwości (2004) z dnia 19 października 2004 r. w sprawie C-200/02 Kunqian Catherine Zhu i Man Lavette Chen p. Secretary of State for the Home Department, http://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=49231&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=222921 (20.12.2013).