Właściwości i pozycja systematyczna gleb rozwiniętych na ryolitach w Górach Kamiennych

• Autorzy: Łukasz Musielok , Andrzej Kacprzak , Joanna Opyrchał

Warianty tytułu

Properties and Systematic Position of Soils Developed on Rhyolites in the Kamienne Mountains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zaprezentowano wyniki badań właściwości gleb rozwiniętych na podłożu skał ryolitowych, a jednocześnie udokumentowano zróżnicowanie pokrywy glebowej dotychczas mało rozpoznanego obszaru Sudetów, jakim są Góry Kamienne. Zaobserwowano duże zróżnicowanie właściwości gleb mimo względnie jednorodnego podłoża skalnego. Specyfika wietrzenia masywnych skał ryolitowych przejawiająca się powstawaniem grubofrakcyjnych pokryw i bardzo niewielkiej ilości części ziemistych odzwierciedla się we właściwościach gleb, które charakteryzują się m.in. bardzo dużą przepuszczalnością. Badane gleby odznaczają się również dużą zawartością materii organicznej, która często mechanicznie transportowana jest w dół profilu glebowego. Duża przepuszczalność gleb i kwaśny odczyn sprzyjają zachodzeniu procesu bielicowania, który występuje jednak jedynie w szczególnych sytuacjach morfologicznych, w miejscach, gdzie gromadzi się znaczna ilość drobnych frakcji. Duże zróżnicowanie właściwości gleb wytworzonych na podłożu ryolitów wynika z wpływu ukształtowania terenu, nachylenia stoków oraz zachodzenia procesów morfogenetycznych, a także wpływu zróżnicowanych warunków klimatycznych związanych z wysokością n.p.m. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents results of research on the properties of soils developed on rhyolites in the Kamienne Mountains (Sudetes). It exhibits soil diversity of the area which is relatively poorly studied in the field of soil typology. The research focuses on morphology and physicochemical properties of soil profiles whose localization varied in terms of: position on slope, slope angle and aspect, vegetation and elevation. Although the parent material is relatively homogeneous, a significant diversity of soil properties was observed. Shallow profiles and coarse fragment content usually exceeding 65% typify soils developed from rhyolites in the Kamienne Mountains. Most of the investigated soil profiles distinguish themselves with a colour of 5YR and 7YR which are characteristic for rhyolite regolith. A high organic matter content noted in these soils is a result of the influence of climatic conditions and vegetation type, and also a quantitative impact of coarse fragment content in the soil profile. The occurrence of podzolization process is conditioned by high permeability and very acidic pH. However, Podzols can be found only in specific morphological situations, in places where significant amount of fine fractions is accumulated. The observed large diversity of soil properties can be attributed to topography, slope angle and some morphogenetic processes. The influence of climatic conditions, varying with the elevation, and vegetation type can also affect soil properties. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gleboznawstwo; Geologia; Topografia

EN

Soil science; Geology; Topography

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2013
• Numer: z. 135
• Strony: 21--39

Twórcy

autor

Łukasz Musielok

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Andrzej Kacprzak

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Joanna Opyrchał

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Adamczyk B., Baran S., Borkowski J., Komornicki T., Kopaliński S., Szerszeń L., Tokaj J., 1985, Gleby, [w:] A. Jahn (red.), Karkonosze polskie, Wyd. PAN Zakł. Narod. im. Ossolińskich, Wrocław, 77-86.
• Aran D., Gury M., Zida M., Jeanroy E., Herbillon A.J., 1998, Influence de la roche-mère et du climat sur les propriétés andiques des sols en région montagnarde tempérée (Vosges France), Eur. J. Soil Sci., 49, 269-281.
• Awdankiewicz M., 1999a, Volcanism in a late Variscan intramontane trough: Carboniferous and Permian volcanic centres of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland, Geologia Sudetica, 32, 13-47.
• Awdankiewicz M., 1999b, Volcanism in a late Variscan intramontane trough: the petrology and geochemistry of the Carboniferous and Permian volcanic rocks of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland, Geologia Sudetica, 32, 83-111.
• Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z., 2004, Badania ekologiczno-gleboznawcze, Wyd. Naukowe PWN.
• Bonifacio E., Santoni S., Celi L., Zanini E., 2006, Spodosol-Histosol evolution in the Krkonoše National Park (CZ), Geoderma, 131, 237-250.
• Borkowski J, Szerszeń L., Kocowicz A., 2005, Gleby Karkonoszy, [w:] M. Mierzejewski (red.), Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 353-379.
• Carter B.J., Ciolkosz E.J., 1991, Slope gradient and aspect effects on soils developed from sandstone in Pennsylvani, Geoderma, 49, 199-213.
• Drozd J., Licznar M., Weber J., Licznar S.E., Jamroz E., Dradrach A., Mastalska-Cetera B., Zawerbny T., 1998, Degradacja gleb w niszczonych ekosystemach Karkonoszy i możliwość jej zapobiegania, Polskie Towarzystwo Substancji Humusowych, Wrocław.
• FAO, 2006, Guidelines for Soil Description, fourth edition, FAO, Rome.
• Gury M., Aran D., Jeanroy E., 2000, Roches-mères et Andosolisation en milieu montagnard tempéré. Comparaison pyroclastes récents - roches-mères volcaniques massives anciennes, Étude et Gestion des Sois, 7, 119-132.
• Heckman K., Welty-Bernard A., Rasmussen C., Schwartz E., 2009, Geologic controls of soil carbon cycling and microbial dynamics in temperate conifer forests, Chemical Geology, 267, 12-23.
• Heckman K., Rasmussen C., 2011, Lithologic controls on regolith weathering and mass flux in forested ecosystems of the southwestern USA, Geoderma 164, 99-111.
• IUSS Working Group WRB, 2007, World Reference Base for Soil Resources 2006, first update 2007, World Soil Resources Reports 103, FAO, Rome.
• Kacprzak A., Drewnik M., Uzarowicz Ł., 2006, Rozwój i kierunki przemian węglanowych gleb rumoszowych na terenie Pienińskiego Parku Narodowego, Pieniny - Przyroda i Człowiek, 9, 41-50.
• Kacprzak A., Migoń P., Musielok Ł., 2013, Using soils as indicators of past slope instability in forested terrain, Kamienne Mts., SW Poland, Geomorphology, 194, 65-75.
• Klasyfikacja Uziarnienia Gleb i Utworów Mineralnych PTG, 2009, Roczniki Gleboznawcze 60(2), 5-16.
• Kleber A., 1997, Cover-beds as soil parent materials in mid-latitude regions, Catena 30, 197-213.
• Kondracki J., 2002, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa.
• Kuźnicki F., Białousz S., Rusiecka D., Skłodowski P., Żakowska H., 1973, Typologia i charakterystyka gleb górskich obszaru Sudetów, Roczniki Gleboznawcze, 24, 27-83.
• Matuszkiewicz J.M., 2001, Zbiorowiska leśne Polski, PWN, Warszawa.
• Migoń P., Pánek T., Hradecký J., Malik I., Owczarek P., Šilhán K., Smolková V., Remisz J., Kasprzak M., 2008, Ruchy masowe i współczesna morfodynamika stoków w Górach Suchych (Sudety Środkowe). Przewodnik sesji terenowej, [w:] A. Traczyk (red.), Geomorfologia Sudetów.
• Stan badań i perspektywy, I Polsko-Czeskie Sudeckie Seminarium Geomorfologiczne, Sokołowsko 16-17.10.2008, Wrocław.
• Nelson D.W., Sommers L.E., 1996, Total carbon, organic carbon, and organic matter, [w:] D.L. Sparks et al. (red.), Methods of Soil Analysis. Part 3. Chemical Methods, SSSA Book Series no. 5, SSSA and ASA, Madison, WI, USA, 961-1010.
• Oleksynowa K., Tokaj J., Jakubiec J., Komornicki T. (red.), 1987, Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii. Część II - Metody laboratoryjne analizy gleby, Akademia Rolnicza, Kraków.
• Quantin P., 2004, Volcanic soils of France, Catena, 56(1-2), 95-109.
• Schaetzl R.J., 1991, A lithosequence of soils in extremely gravelly dolomitic parent materials, Bois Blanc Island, Lake Huron, Geoderma, 48(3-4), 305-320.
• Schmuck A., 1948, Klimat regionu wałbrzyskiego, Acta Meteorologica et Climatologica Universitatis Wratislaviensis, 11.
• Sobik M., 2005, Klimat, [w:] J. Fabiszewski (red.), Przyroda Dolnego Śląska, Polska Akademia Nauk - Oddział we Wrocławiu, Wrocław, 39-57.
• Skiba S., Drewnik M., 1993, Gleby zdegradowanych ekosystemów wybranych rejonów Karkonoszy, [w:] Karkonoskie Badania Ekologiczne, I Konferencja Wojnowice, 3-4 grudnia 1992, Oficyna Wydawnicza Inst. Ekologii, Dziekanów Leśny, 93-102.
• Skiba S., Komornicki T., 1983, Gleby organiczno-sufozyjne w Tatrach Polskich, Roczniki Gleboznawcze, 34(4), 113-122.
• Sommer M., Halm D., Geisinger C., Andruschkewitsch I., Zarei M., Stahr K., 2001, Lateral podzolization in a sandstone catchment, Geoderma, 103, 231-247.
• Szerszeń L., Kabała C., Wicik B., 1996, Charakterystyka gleb Parku Narodowego Gór Stołowych, Szczeliniec, 1, 71-77.
• Szerszeń L., Kabała C. (red.), 2002, Gleby Parku Narodowego Gór Stołowych, Monografia.,Wyd. PNGS, Szczeliniec, 6.
• Szopka K., 2000, Geneza, skład i właściwości gleb wytworzonych z piaskowców na terenie Gór Stołowych, Część 1, Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 396, 93-109.
• Thomas G.W., 1996, Soil pH and soil acidity, [w:] D.L. Sparks et al. (red.), Methods of Soil Analysis. Part 3. Chemical Methods, SSSA Book Series no. 5, SSSA and ASA, Madison, WI, USA, 475-490.
• Traczyk A., 2006, Wpływ działalności człowieka na akumulację stokową w okolicach Lubawki w Górach Kruczych (Sudety), [w:] A. Latocha, A. Traczyk (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Metody badań i studia przypadków, Wydawnictwo GAJT, Wrocław, 84-95.
• Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Sierpińska A., 1990, Regionalizacja przyrodniczo-leśna na podstawach ekologiczno-fizjograficznych, PWRiL, Warszawa.
• Van Reeuwijk L.P. (red.), 2002, Procedures for Soil Analysis, International Soil Reference and Information Centre Technical Paper 9, Wageningen.
• Walczak W., 1968, Dolny Śląsk, Cz. I - Sudety, PWN, Warszawa.
• Waroszewski J., Kalinski K., Malkiewicz M., Mazurek R., Kozłowski G., Kabala C., 2013, Pleistocene-Holocene cover-beds on granite regolith as parent material for Podzols - An example from the Sudeten Mountains, Catena, 104, 161-173.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.13.021.1549