Obozy odosobnienia w Europie Środkowo-Wschodniej i ZSRR

• Autorzy: Kazimierz Miroszewski

Warianty tytułu

Isolation Camps in Eastern and Central Europe and in the USSR

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Tworzenie radzieckiego Archipelagu GUŁag rozpoczęło się bezpośrednio po rewolucji październikowej. Faktyczny rozwój systemu obozowego nastąpił od 1928 r. Wzorowano się na - utworzonym w 1923 r. na wyspie Sołowki - Północnym Obozie Specjalnego Przeznaczenia (SŁON). W obozach umieszczano zarówno więźniów politycznych, jak i kryminalnych. Cały system GUŁagu powstał, aby odizolować i ukarać osoby, które władze komunistyczne uznały za wrogów lub potencjalnych wrogów. W Związku Radzieckim, pomimo iż początkowo mówiono o resocjalizacyjnej funkcji obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej, faktycznie pełniły one funkcję ekonomiczną. W krajach Europy Środkowo-Wschodniej powstawanie obozów było mniej lub bardziej wzorowane na radzieckim GUŁagu. W europejskich państwach bloku komunistycznego przejmowano radzieckie metody sprawowania władzy. Stąd też przejęto i obozy jako element systemu represyjnego. Powstawały one wraz z przejmowaniem władzy przez komunistów. Wyjątkiem była radziecka strefa okupacyjna w Niemczech, gdzie NKWD sama tworzyła obozy. W poszczególnych krajach pełniły one jednak odmienne funkcje, miały inne nazwy. Były mniej lub bardziej łagodne, w zależności od tego, czy władze bezpieczeństwa uznały je jako tylko i wyłącznie element systemu represyjnego czy też nie. Wraz z końcem stalinizmu zlikwidowano obozy, jako element komunistycznego systemu represyjnego. (abstrakt oryginalny)

EN

The creation of the Soviet Gulag Archipelago began shortly after the October Revolution. The construction of the camp system gained momentum around 1928 and followed the model of the Solovetsky Special Purpose Camp (SLON) established in 1923 in the island of Solovki. Both political prisoners and criminal convicts were held kept incarcerated in the camps. The entire Gulag system was developed with an object of isolating and penalizing persons whom the communist authorities recognized as existing or potential enemies. Although the corrective (i.e. resocialization) functions of concentration camps and forced labor camps were initially emphasized, in the Soviet Union they in fact performed an economic function. In Eastern and Central Europe, the creation of camps more or less closely followed the Soviet Gulag model as the European countries of the communist bloc adopted the Soviet system of government. Since the camps were just another part of the repressive system, they would emerge wherever and as soon as communists came into power. The only exception was the Soviet occupation zone in Germany, where it was the NKWD that set up the camps. In other countries, however, the camps would have different functions and be known under different names. The conditions in them, too, were more or less rigid, depending on whether the state security departments perceived them solely as an element of the repressive system, or not. Upon the end of the Stalin era, the camps were put into liquidation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przesiedlenia ludności; Terror; Terroryzm międzynarodowy; Terroryzm

EN

Resettlements of people; Terror; International terrorism; Terrorism

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu
• Rocznik: 2007
• Numer: nr 9
• Strony: 163--186

Twórcy

autor

Kazimierz Miroszewski

Bibliografia

• Kamiński A.J., Koszmar niewolnictwa. Obozy koncentracyjne od 1896 do dzisiaj. Analiza, Warszawa 1990.
• Solżenicyn A., Archipelag GUŁag 1918-1956. Próba dochodzenia literackiego, Warszawa 1990.
• Łagry. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. N. Ochotin i A. Rogowski, Warszawa 1998.
• Applebaum A., Gulag, Warszawa 2005.
• Ciesielski S., GUŁag w radzieckim systemie represji 1930-1953, Wrocław 2005.
• Kochanowski J., W polskiej niewoli. Niemieccy jeńcy wojenni w Polsce 1945-1950, Warszawa 2001.
• Madajczyk P., Przyłączenie Śląska Opolskiego do Polski 1945-1948, Warszawa 1996; tenże, Obozy pracy i odosobnienia dla ludności niemieckiej w Polsce po II wojnie światowej, "Studia Śląskie", t. LIX, Opole 2000.
• Nowak E., Cień Łambinowic. Próba rekonstrukcji dziejów Obozu Pracy w Łambinowicach 1945-1946, Opole 1991
• Obozy w Polsce po 1945 roku (ze szczególnym uwzględnieniem Śląska), "Studia Śląskie", t. LV, Opole 1997.
• Obozy na Śląsku Opolskim w systemie powojennych obozów w Polsce (1945-1950). Historia i implikacje, Opole 2002.
• Ruszewski J., Polskie obozy i miejsca odosobnienia dla ludności śląskiej i niemieckiej na Śląsku Opolskim w latach 1945-1949, "Kwartalnik Opolski" 1993, nr 4.
• MiroszewskI K., Obozy pracy przy kopalniach węgla kamiennego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Zarys problematyki, "Studia i materiały z dziejów Śląska", t. 21, Katowice 1996.
• Centralny Obóz Pracy Jaworzno. Podobóz ukraiński (1947-1949), Katowice 2001.
• Obozy odosobnienia w Polsce południowej 1945-1956, w: Vezeńske systemy v Ćsekoslovensku a ve stredni Evrope 1945-1955, Opava 2001; tenże, Obozy pracy przymusowej na terenie Katowickiego i Chorzowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węgłowego 1945-1950, Katowice 2002.
• Obozy radzieckie a deportacja Górnoślązaków, w: Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku, Katowice 2004.
• Kaczmarek R., Miroszewski K., Obozy odosobnienia w przemysłowej części województwa śląskiego po II wojnie światowej, "Studia Śląskie", t. LIX, Opole 2000.
• Maruszczyk M., Paździora M., Obozy jenieckie w górnictwie węglowym Górnego Śląska w latach 1945-1949, w: Obozy pracy przymusowej na Górnym Śląsku, pod red. A. Topola, Katowice 1994.
• Wolsza T., Obozy na ziemiach polskich w latach 1945-1956 (ze szczególnym uwzględnieniem obozów pracy przymusowej), w: Komunizm: ideologia, system, ludzie, pod red. T. Szaroty, Warszawa 2001.
• W cieniu Wronek, Jaworzna i Piechcina... 1945-1956. Życie codzienne w polskich więzieniach, obozach i ośrodkach pracy więźniów, Warszawa 2003.
• Wożniczka Z., Obóz pracy w Świętochłowicach - Zgodzie i jego komendant, "Dzieje Najnowsze" 1999, nr 4.
• Obóz NKWD w Toszku -1945 r., "Rocznik Muzeum w Gliwicach", 2002, t. 17.
• Nitschke B., Wysiedlenie ludności niemieckiej z Polski w lalach 1945-1949, Zielona Góra 1999.
• Nitschke B., Wysiedlenie czy wpędzenie? Ludność niemiecka w Polsce w latach 1945-1949, Toruń 2001.
• Stryjkowski K., Położenie osób wpisanych w Wielkopolsce na niemiecką listę narodowościową w latach 1945-1950, Poznań 2004.
• Kopka B., Obozy pracy w Polsce 1944-1950. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 2002.
• Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem 1945-1954. Wybór dokumentów, wstęp i opracowanie D. Jarosz, T. Wolsza, Warszawa 1995,
• Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym (1945-1954), w: "Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu", t. 36, Warszawa 1993.
• Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów, pod red. W. Borodzieja i H. Lemberga, t. 1, Warszawa 2000, t. 2, Warszawa 2000.
• Szwagrzyk K., Jaworzno. Historia więzienia dla młodocianych więźniów politycznych 1951-1955, Wroclaw 1999.
• Wolsza T., W cieniu Wronek, Jaworzna i Pechcina... 1945-1956. Życie codzienne w polskich więzieniach, obozach i ośrodkach pracy więźniów, Warszawa 2003.
• Boräk M., Janik D., Täbory nucenepräce v ĆSR 1948-1954, Opava-Senov u Ostravy 1996.
• Stanek T., Täbory v ceskych zemich 1945-1948, Opava - Senov u Ostravy 1996.
• Varinsky V., Nütene präce za Slovenskeho statu so zretelom na ich vyvoj v povojnovom obdobi, w: Zbornik k 50. vyrociu SNP, Banskä Bystrica 1994; Tri etapy nütenych präc na Slovensku v rokoch 1941-1953, w: Oddiktatüry kdiktatüre. Slovensko v rokoch 1945-1953. Ed. M. Barnovsky, Bratislava 1995.
• Vezenstvi vestfedni Evrope v letech 1945-1955, w: Pfiloha Ćasopisu Ćeske Vezenstvi c. 3/2001, Vezenske systemy v Ceskoslovensku a ve stfedni Evrope 1945-1955, Opava 2001.
• Sowjetische Speziallager in Deutschland 1945 bis 1950. Studien und Berichte, Hrsg. von A. von Plato, Band 1, Berlin 1998.
• Nowak E., Obozy specjalne NKWD/MWD w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec/NIW i na terenie zachodniej Polski w latach 1945-1950, "Studia Śląskie", t. LIX, Opole 2000, s. 183-200.
• Stankowski W., Obozy i inne miejsca odosobnienia dla niemieckiej ludności cywilnej w Polsce w latach 1945-1950, Bydgoszcz 2002.
• Courtois S., Czarna księga komunizmu. Zbrodnia, terror, prześladowania, Warszawa 1999.
• Siedlecki J., Losy Polaków w ZSRR w latach 1939-1986, t. 1, Warszawa 1989.
• Madajczyk C., Dramat katyński, Warszawa 1989.
• Janàk D., Tabory nuceni pràce na Severni Morave a ve Slezsku v letech 1948-1954, "Studia Śląskie", t. LIX, Opole 2000.
• Janàk D., Tàbory nucené pràce na Severni Morave a ve Slezsku v letech 1948-1954, "Studia Śląskie", t. LIX, Opole 2000.
• Vertreibung und Vertreibungsverbrechen 1945-1948. Hg. S. Spieler, Bonn 1989, s. 36-37.
• 40 Jahre Arbeit für Deutschland - die Vertreibenen und Flüchtlinge, Ullstein 1989, s. 40.
• Miroszewski M., Powstanie i funkcjonowanie Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie (1945-1949), "Dzieje Najnowsze" 2002, nr 2, s. 23-40.
• Historia martyrologii więźniów obozów odosobnienia w Jaworznie 1939-1956, pod red. K. Miroszewskiego i Z. Woźniczki, Jaworzno 2002.
• Miroszewski K., Centralny Obóz Pracy Jaworzno. Podobóz ukraiński (1947--1949), Katowice 2001.
• Obóz pracy w Świętochłowicach w 1945 roku. Dokumenty, zeznania, relacje, listy. Wybór, wstęp i opracowanie A. Dziurok, Warszawa 2002, s. 111-112.
• Obozowe dzieje Świętochłowic Eintrachthütte - Zgoda, pod red. A. Dziuroka, Katowice-Świętochłowice 2002.
• Archiwum Akt Nowych (dalej: AAN), MBP, CZZK, Wydział Inspekcji Departamentu Więziennictwa MBP, sygn. 2/137.
• Dubiańsk W., Obóz Pracy w Mysłowicach w latach 1945-1946, Katowice 2004.
• Archiwum Państwowe Katowice (dalej: APKat), COP Jaworzno, Księga więźniów śledczych nr 5.
• Miroszewski K., Powstanie i funkcjonowanie Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie (1945-1949), "Dzieje Najnowsze" 2002, nr 2, s. 23-40;.
• Historia martyrologii więźniów obozów odosobnienia w Jaworznie 1939-1956, pod red. K. Miroszewskiego i Z. Woźniczki, Jaworzno 2002.
• Miroszewski K., Centralny Obóz Pracy Jaworzno. Podobóz ukraiński (1947-1949), Katowice 2001.
• Kopka B., Obozy pracy w Polsce 1944-1950, Warszawa 2002.
• Wożniczka Z., Obóz NKWD w Toszku - 1945 r., "Rocznik Muzeum w Gliwicach" 2002, 17, s. 277-302.