Implikacje procesu saltacji wykrotowej w biomechanicznym przekształcaniu pokryw stokowych i mikrorzeźby stoku w piętrze regla górnego Karkonoszy Polskich

• Autorzy: Łukasz Pawlik

Warianty tytułu

Tree Uprooting Process and Its Implications in Biomechanical Slope Cover and Slope Microrelief Disturbances in the Upper Forest Zone of the Polish Karkonosze Mts

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Karkonosze są masywem w granicach Sudetów, w którym powierzchniowe procesy degradacyjne są najbardziej aktywne. Dotyczy to przede wszystkim obszarów powyżej górnej granicy lasu, powierzchni stoków przekształconych antropogenicznie i koryt rzecznych. W dotychczasowych badaniach nie brano pod uwagę procesu saltacji wykrotowej, a domena morfogenetyczna piętra leśnego rzadko była przedmiotem szczegółowych analiz geomorfologicznych. Wyniki prezentowanych tu badań sugerują, że saltacja wykrotowa powodowana przede wszystkim przez częste epizody wiatru fenowego jest prawdopodobnie najważniejszym czynnikiem prowadzącym do biomechanicznego przekształcania pokryw stokowych w reglu górnym Karkonoszy. Może być czynnikiem inicjującym nie tylko szereg dalszych procesów geomorfologicznych (erozji, odpadania, osypywania i in.) w obrębie karp i zagłębień posaltacyjnych, ale również glebotwórczych, w tym regresyjnego przemodelowania profili glebowych. (abstrakt oryginalny)

EN

The Karkonosze Massif as a part of the Sudety Mts is frequently considered as a mountain range where surficial degradation processes are most active. It is especially true for the area above the upper timber line (subalpine and alpine zone), anthropogenically altered slope surfaces and stream channels, and so far it has been proved by numerous analytical studies. However, in many of these studies the process of tree uprooting has not been takien into account and the forest belt zone has been rarely a subject of detailed geomorphological research. Results of the present study suggest that tree uprooting, in the Karkonosze Mts mostly caused by frequent episodes of high foehn winds, is probably the most important single factor of biomechanical alteration of soil mantle in the upper forest belt of the massif. It is also an agent which initiates further geomorphological processes within root plates and tree throw pits, as well as changes of pedogenetic meaning, including regressive remodeling of soils. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gleboznawstwo; Degradacja środowiska; Geologia

EN

Soil science; Degradation of the environment; Geology

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2013
• Numer: z. 135
• Strony: 41--55

Twórcy

autor

Łukasz Pawlik

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Bieroński J., Chmal H., Czerwiński J., Klementowski J., Traczyk A., 1992, Współczesna denudacja w górskich zlewniach Karkonoszy, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 155, 151-169.
• Boratyński A., Konca B., Zientarski J., 1987, Sudeckie bory górnoreglowe, Plagiothecio-Piceetum hercynicum - warunki występowania, struktura, zagrożenie przez zanieczyszczenia środowiska, Arboretum Kórnickie, 32, 163-205.
• Borkowski J., Szerszeń L., Kocowicz A., 2005, Gleby Karkonoszy, [w:] M.P. Mierzejewski (red.), Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 353-379.
• Bugajski M., Nowiński S., 1985, Lasy, [w:] A. Jahn (red.), Karkonosze polskie, PAN Wrocław, Karkonoskie Towarzystwo Naukowe w Jeleniej Górze, 273-290.
• Capecki Z., Zwoliński A., 1984, Charakterystyka zagrożeń lasów Karkonoskiego Parku Narodowego, Sylwan, 128(8), 1-21.
• Dumanowski B., 1961, Cover deposits of the Karkonosze Mountains, Zesz. Nauk. Uniwersytetu Wrocławskiego, Nauki Przyrodnicze, Nauki o Ziemi V, Seria B, 8, 31-55.
• Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych PTG, 2009, Roczniki Gleboznawcze, 60(2), 5-16.
• Kwiatkowski J., 1969, Próba klimatologicznej interpretacji przyczyn wiatrołomów na północnych stokach Karkonoszy w dniach 4 i 5 listopada 1966 r., Opera Corcontica, 6, 25-33.
• Kwiatkowski J., 1975, Rola fenów karkonoskich w gospodarce leśnej Kotliny Jeleniogórskiej, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 162, 527-540.
• Kwiatkowski J., Hołdys T., 1985, Klimat, [w:] A. Jahn (red.), Karkonosze polskie, PAN Wrocław, Karkonoskie Towarzystwo Naukowe w Jeleniej Górze, 87-116.
• Migoń P., 2005, Karkonosze - rozwój rzeźby terenu, [w:] M.P. Mierzejewski (red.), Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 323-351.
• Migoń P., 2008, Współczesna ewolucja rzeźby Sudetów i ich Przedgórza, [w:] L. Starkel, A. Kostrzewski, A. Kotarba, K. Krzemień (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski, SGP, IGiGP UJ, IGiPZ PAN, 135-163.
• Migoń P., 2011, Historia badań geomorfologicznych w Karkonoszach, [w:] R. Knapik, L. Przewoźnik, A. Raj (red.), 50 lat badań naukowych w Karkonoskim Parku Narodowym, KPN, Jelenia Góra, 61-103.
• Migoń P., Parzóch K., 2008, Spływy gruzowe w polskich Karkonoszach - przyczyny, skutki i zagrożenia, Przegląd Geograficzny, 80(3), 385-401.
• Norman S.A., Schaetzl R.J., Small T.W., 1995, Effects of slope angle on mass movement by tree uprooting, Geomorphology, 14, 19-27.
• Parzóch K., 2001, Współczesne procesy geomorfologiczne w Karkonoszach w warunkach antropopresji, maszynopis pracy doktorskiej, Archiwum Zakładu Geomorfologii IGiRR, Uniwersytet Wrocławski.
• Pawlik Ł., Migoń P., Owczarek P., Kacprzak A., 2013a, Surface processes and interactions with forest vegetation on a steep mudstone slope, Stołowe Mountains, SW Poland, Catena, 109, 203-216.
• Pawlik Ł., Kacprzak A., Musielok Ł., Bebak J., 2013b, Distinct form of microrelief on steep slopes of the Rogowa Kopa, Stołowe Mts. - in the light of geomorphological and pedological evidence, [w:] P. Migoń, M. Kasprzak (red.), Sandstone Landscapes. Diversity, Ecology and Conservation, Proceedings of the 3rd International Conference on Sandstone Landscapes, Kudowa-Zdrój (Poland), 25-28 April 2012, 132-138.
• Phillips J.D., 1993, Progressive and regressive pedogenesis and complex soil evolution, Quaternary Research, 40, 169-176.
• Rojan E., 2012, Mikrorzeźba jamowo-kopczykowa w granicach wiatrowału w Słowackich Tatrach Wysokich, Prace i Studia Geograficzne, 49, 173-183.
• Schaetzl R.J., Anderson S., 2005, Soils: Genesis and geomorphology, Cambridge University Press, UK.
• Schelhaas M-J., Nabuurs G-J., Schuck A., 2003, Natural disturbances in the European forests in the 19th and 20th centuries, Global Change Biology, 9, 1620-1633.
• Schott C., 1931, Die Blockmeere in den deutschen Mittelgebirgen, Forschungen zur deutschen Landes und Volkskunde, 29, 1-78.
• Selby M.J., 1993, Hillslope materials and processes, Oxford University Press, Oxford.
• Skiba S., 1995, Ocena wpływu imisji przemysłowych na gleby Karkonoszy, [w:] Z. Fischer (red.), Problemy ekologiczne wysokogórskiej części Karkonoszy, Dziekanów Leśny, Oficyna Wydawnicza Instytutu Ekologii PAN, 97-111.
• Sobik M., Błaś M., 2008, Znaczenie klimatu dla funkcjonowania ekosystemów leśnych Karkonoszy, [w:] A. Mazur, A. Raj, R. Knapik (red.), Monitoring ekosystemów leśnych w Karkonoskim Parku Narodowym, Wydawnictwo Karkonoskiego Parku Narodowego, Jelenia Góra, 17-28.
• Tomaszewski J., 1994, Spływ powierzchniowy i śródpokrywowy w obszarach górskich Karkonoszy, [w:] J. Tomaszewski (red.), Problemy hydrologii regionalnej, Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Hydrograficznej, Karpacz, 26-28 września 1994, 79-89.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.13.022.1550