Uwarunkowania cyrkulacyjne występowania ciepłych miesięcy zimowych na obszarze pobrzeży południowobałtyckich

• Autorzy: Małgorzata Świątek

Warianty tytułu

Circulation Conditions of the Occurrence of Warm Winter Months in the Southern Baltic Coast

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W pracy przeanalizowano temperaturę miesięcy zimowych w polskiej części Pobrzeży Południowobałtyckich, wykorzystując miesięczne wartości temperatury powietrza z lat 1951-2010 ze stacji: Szczecin, Świnoujście, Ustka, Hel, Gdynia i Elbląg, oraz maksymalne dobowe wartości temperatury powietrza z lat 1986-2010 ze stacji: Szczecin, Świnoujście, Kołobrzeg, Łeba i Hel. W celu scharakteryzowania uwarunkowań cyrkulacyjnych nietypowo ciepłych miesięcy zimowych (grudnia, stycznia i lutego) wykorzystano wartości indeksu NAO oraz typy cyrkulacji według klasyfikacji Lityńskiego. Przeprowadzone badania wykazały bardzo silny wpływ na temperaturę powietrza zimą adwekcji mas powietrza z zachodu. Zmiany natężenia spływu zachodniego nakładały się na trend rosnący temperatury powietrza. Stanowiły przyczynę szczególnie silnego wzrostu temperatury w ostatniej dekadzie XX w. oraz jej niewielkiego spadku na początku XXI w. Szczególnie silna adwekcja mas powietrza w drugiej połowie lat 80. i w latach 90. XX w. znad Atlantyku przyczyniła się do wysokiej, w porównaniu z innymi latami, temperatury na polskim wybrzeżu, zwłaszcza zachodnim. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper analyzes winter temperatures in the Polish part of the southern Baltic coast using the mean monthly temperature from the years 1951-2010 from the following stations: Szczecin, Świnoujście, Ustka, Hel, Gdynia and Elbląg and the maximum daily air temperature from the years 1986-2010 from the stations: Szczecin, Świnoujście, Kołobrzeg, Łeba and Hel. In order to characterize the circulation determinants in especially warm winters, the NAO index and types of circulation according to Lityński were used. The study showed a strong influence of the western airflow on winter temperatures, which distorted the upward trend in temperature by an extremely high intensity of advection. The particularly strong advection of air masses from the Atlantic in the last decade of the twentieth century contributed to the high, compared to other years, winter temperature on the Polish coast, especially in its western part. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Klimat; Zmiany klimatyczne; Meteorologia

EN

Climate; Climate change; Meteorology

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2014
• Numer: z. 139
• Strony: 43--56

Twórcy

autor

Małgorzata Świątek

• Uniwersytet Szczeciński

Bibliografia

• Archer D., 2007, Global Warming. Understanding the Forecast, Blackwell Publishing Ltd., Oxford.
• Baranowski D., Kirschenstein M., 2008, Częstość występowania oraz cyrkulacyjne uwarunkowania dni charakterystycznych pod względem termicznym w Ustce, [w:] E. Rydz, A. Kowalak (red.),Świadomość ekologiczna a rozwój regionalny w Europie Środkowo-Wschodniej, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk, 433 - 439.
• Ferdynus J., Marsz A., 2010, Zmiana charakteru struktury pogód na południowo-wschodnim wybrzeżu Bałtyku wraz ze słabnięciem klimatycznych wpływów Atlantyku w okresie regionalnego wzrostu temperatury, [w:] E. Bednorz, L. Kolendowicz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Zmiany i ich konsekwencje, Bogucki Wyd. Naukowe, Studia i Prace z Geografii i Geologii, 16, 51 - 65.
• Fortuniak K., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Trendy i okresowość zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku, Przegląd Geofizyczny, 4, 283 - 303.
• Girjatowicz J., 2001, Effects of atmospheric circulation on ice conditions in the southern Baltic coastal lagoons, International Journal of Climatology, 21, 1593 - 1605.
• Hansen J., Ruedy R., Sato M., Lo K., 2010, Global surface temperature change, Reviews of Geophysics, 48, 4, http://onlinelibrary.wiley.com (dostęp: 10.06.2014).
• Hanssen-Bauer I., Førland E., 2000, Temperature and precipitation variations in Norway 1900 - 1994 and their links to atmospheric circulation, International Journal of Climatology, 20, 1693 - 1708.
• Hartmann D., Klein Tank A., Rusticucci M., Alexander L., Brönnimann S., Charabi Y., Dentener F., Dlugokencky E., Easterling D., Kaplan A., Soden B., Thorne P., Wild M. and P.M. Zhai, 2013, Observations: Atmosphere and Surface, [w:] T. Stocker, D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex, P.M. Midgley (red.), Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge, New York.
• Jones P.D., Jónsson T., Wheeler D., 1997, Extension to the North Atlantic Oscillation using early instrumental pressure observations from Gibraltar and South-West Iceland, International Journal of Climatology, 17, 1433 - 1450.
• Kirschenstein M., 2013, Zmienność temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w północno-zachodniej Polsce, Akademia Pomorska, Słupsk.
• Koźmiński Cz., Michalska B., 2008, Variability of maximum daily air temperature in the zone of the Polish Baltic Sea coast, Acta Agrophysica, 12 (2), 437 - 456.
• Kożuchowski K., 2004, Skala i tendencje współczesnych zmian temperatury w Polsce, [w:] K. Kożuchowski (red.), Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Łódź, 69 - 81.
• Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Ocieplenie w Polsce: skala i rozkład sezonowy zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku, Przegląd Geofizyczny, 1 - 2, 81 - 89.
• Kożuchowski K., Żmudzka E., 2003, 100-year series of areally averaged temperatures and precipitation totals in Poland, [w:] L. Pyka, M. Dubicka, A. Szczepankiewicz-Szmyrka, M. Sobik, M. Błaś (red.), Man and Climate in the 20-th Century, Studia Geograficzne, 75, 116 - 122.
• Kożuchowski K., Marciniak K., 1990, The influence of global circulation patterns on inter-annual temperature changes in Europe, Meteorologische Zeitschrift, 40 (4), 237 - 240.
• Lehmann A., Getzlaff K., Harlaß J., 2011, Detailed assessment of climate variability in the Baltic Sea area for the period 1958 to 2009, Climate Research, 46, 185 - 196.
• Lityński, 1969, Liczbowa klasyfikacja typów cyrkulacji i typów pogody dla Polski, Prace PIHM, 97.
• Marosz M., Ustrnul Z., 2010, Zmienność warunków cyrkulacyjnych nad Polską na tle obszaru atlantycko-europejskiego (1951-2008). Rezultaty projektu KLIMAT, [w:] E. Bednorz, L. Kolendowicz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Zmiany i ich konsekwencje, Bogucki Wyd. Naukowe, Studia i Prace z Geografii i Geologii, 16, 23 - 38.
• Marsz A., 1999, Oscylacja Północnoatlantycka a reżim termiczny zim na obszarze północno-zachodniej Polski i na polskim wybrzeżu Bałtyku, Przegląd Geograficzny, 3, 225 - 243.
• Marsz A., 2001, Stan termiczny Północnego Atlantyku a reżim termiczny zim na polskim wybrzeżu Bałtyku, WSM w Gdyni, Gdynia.
• Marsz A., Styszyńska A., 2001, Oscylacja Północnego Atlantyku a temperatura powietrza nad Polską, WSM w Gdyni, Gdynia.
• Miętus M., Filipiak J., 2004, The temporal and spatial patterns of thermal conditions in the area of the southwestern coast of the Gulf of Gdańsk (Poland) from 1951 to 1998, International Journal of Climatology, 24, 499 - 509.
• Moberg A., Jones Ph., 2005, Trends in indices for extremes in daily temperature and precipitation in central and western Europe, 1901 - 99, International Journal of Climatology, 25, 1149 - 1171.
• Morski Komunikat Hydrologiczno-Meteorologiczny, 1960-90, Oddział Morski IMGW, Gdynia.
• Pianko-Kluczyńska K., 2006, Nowy kalendarz typów cyrkulacji atmosfery według J. Lityńskiego, IMGW, Warszawa.
• Przegląd Pogody, 1949 - 1967, Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny, Warszawa.
• Rocznik Meteorologiczny, 1954 - 1977, Wyd. Komunikacji i Łączności, Warszawa.
• Stępniewska-Podrażka M., 1991, Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery (1951 - 90), IMGW, Warszawa.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., 1992, Wpływ Oceanu Atlantyckiego i Morza Bałtyckiego na klimat Polski, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 44, A, Geografia Fizyczna, 153 - 158.
• Świątek M., 2013, Zmiany temperatury powietrza i sum opadów na obszarze Pobrzeży Południowobałtyckich i ich wpływ na klimatyczny bilans wodny, na tle zmian globalnych, [w:] R. Borówka,A. Cedro, I. Kavetskyy (red.), Współczesne problemy badań geograficznych, US i PAN, Szczecin, 35 - 45.
• Warunki środowiskowe polskiej strefy południowego Bałtyku w 1990,..., 2010 roku, 1991 - 2013, Materiały Oddziału Morskiego IMGW, Gdynia.
• Wibig J., 2000, Oscylacja Północnoatlantycka i jej wpływ na kształtowanie pogody i klimatu, Przegląd Geofizyczny, 2, 121 - 137.
• Żmudzka E., 2004, Tendencje zmian a zróżnicowanie przestrzenne elementów klimatu w Polsce w drugiej połowie XX wieku, [w:] Z. Michalczyk (red.), Badania geograficzne w poznaniu środowiska, UMCS, Lublin.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.14.024.3014