Ekstremalne osobliwości w rocznym przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w latach 1826-2010

• Autorzy: Ewa Krępa , Dominika Ciaranek

Warianty tytułu

Extreme Cases of Singularities in the Annual Course of Air Temperature in Krakow in the Period 1826-2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W przebiegu rocznym temperatury powietrza w strefie umiarkowanej można zauważyć charakterystyczne wahania, które mogą występować cyklicznie, z roku na rok. W literaturze klimatologicznej takie okresy nazywamy osobliwościami (singularities). Celem niniejszego opracowania jest identyfikacja ekstremalnych przypadków występowania osobliwości w przebiegu rocznym temperatury powietrza w latach 1826-2010 w Krakowie. Szczególną uwagę zwrócono na długość trwania oraz wieloletnią zmienność wyróżnionych osobliwości. Do wygładzenia rocznego przebiegu temperatury wykorzystano wielomian 5. stopnia, na podstawie którego obliczono wzorcowy model zmienności temperatury. Wyróżniając osobliwości, uwzględniono różnice między średnimi dobowymi wartościami a tymi obliczonymi z modelu. Stwierdzono, że w latach 1826-2010 w Krakowie nieznacznie przeważały anomalie ciepła nad anomaliami chłodu. W przebiegu rocznym najczęściej pojawiały się one wiosną, największe zaś różnice między średnią dobową temperaturą powietrza a tą obliczoną z modelu występowały zimą. W przebiegu wieloletnim nie zaobserwowano jednak wyraźnej powtarzalności analizowanych zdarzeń (singularities). (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of this study is to identify extreme cases of the appearance of singularities in the annual air temperature course in the period 1826-2010 in Krakow. In climatological literature the term "singularities" denotes characteristic fluctuations in the annual course of temperature, occurring periodically every year. In this paper a special attention was paid to the duration and long-term variability of distinguished singularities. A 5-degree polynomial was used to smooth out the annual course of temperature. A model of temperature variation was calculated on this basis. Differences between the mean daily temperature values and those calculated from the model was taken into account to distinguish these singularities. It was found that in the period 1826-2010 in Krakow, warm anomalies slightly prevailed over cold anomalies. In the annual course, singularities occurred most frequently in spring, but the greatest differences between the daily mean air temperature and that calculated from the model appeared in winter. However, there was no clear recurrence of the analyzed events (singularities) in the multi-year period. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Klimat; Meteorologia; Zmiany klimatyczne

EN

Climate; Meteorology; Climate change

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2014
• Numer: z. 139
• Strony: 57--67

Twórcy

autor

Ewa Krępa

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Dominika Ciaranek

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Brăzdil R., Stekl J., Budikova M., 1999, Povĕtrnostni singularity, [w:] Klimatickĕ pomĕry Milešovky, Akademia, Praha, 237 - 257.
• Brier G.W., 1961, A test of rainfall singularities, Journal of Meteorology, 18, 242 - 246.
• Brier G.W., Shapiro R., MacDonald N.J., 1963, A search for rainfall calendaricities, Journal of Atmospheric Sciences, 20, 529 - 532.
• Dickson R.R., 1959, Tornadoes of January 21, 1959 - a feature of weather singularity?, Monthly Weather Review, 87, 40 - 42.
• Fortuniak K., 1996, Roczny cykl klimatyczny, [w:] K. Kożuchowski (red.), Klimat Szczecina i współczesne zmiany klimatyczne w rejonie Morza Bałtyckiego, Rozprawy i Studia, Uniwersytet Szczeciński, 224, 32 - 45.
• Fortuniak K., Kożuchowski K., Papiernik Ż., 1998, Roczny rytm termiczny klimatu Polski i jego sezonowe osobliwości, Przegląd Geograficzny, 70, 3 - 4, 283 - 304.
• Guttmann N.B., 1991, January singularities in the northeast from a statistical viewpoint, Journal of Applied Meteorology, 30, 358 - 367.
• Hannan E.J., 1962, Rainfall singularities, Journal of Applied Meteorology, 1, 426 - 429.
• Hess M., 1967, O stosunkach termicznych Krakowa, Przegląd Geofizyczny, 12, 3 - 4, 311 - 330.
• Hess M., 1968, Klimat terytorium miasta Krakowa, Folia Geographica, series Geographica-Physica,1, 35 - 95.
• Kalnicky R.A., 1987, Seasons, singularities, and climatic changes over the midlatitudes of the Northern Hemisphere during 1899 - 1969, Journal of Applied Meteorology, 26, 1496 - 1510.
• Kangieser P.C., 1957, A possible singularity in the January minimum temperature at Phoenix Arizona, Monthly Weather Review, 85, 42 - 44.
• Lanzante J.R., 1985, Further studies of singularities associated with the Semiannual Cycle of 700 mb heights, Monthly Weather Review, 113, 1372 - 1378.
• Małarzewski Ł., 2007, Osobliwości w przebiegu rocznym temperatury powietrza Polski Południowej w świetle sytuacji synoptycznych, [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 263 - 270.
• Małarzewski Ł., 2009, Osobliwości w przebiegu rocznym temperatury powietrza i ich przyczyny synoptyczne, rozprawa doktorska, Katedra Klimatologii UŚ, Sosnowiec, 1 - 165.
• Morawska-Horawska M., 1991, Fale ciepła i chłodu w Krakowie w stuleciu 1881-1980, Wiadomości IMGW, 14, 1 - 4, 127 - 136.
• Niedźwiedź T., 2014, Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej - zbiór komputerowy, Uniwersytet Śląski, Katedra Klimatologii, Sosnowiec.
• Piotrowicz K., 2007, Temperatura powietrza, [w:] D. Matuszko (red.), Klimat Krakowa w XX wieku, IGiGP UJ, Kraków, 99 - 100.
• Radovă M., Kyselý J., 2009, Temporal instability of temperature singularities in a long-term series at Pragua-Klementinum, Theoretical and Applied Climatology, 95, 235 - 243.
• Řezničkovă L., Brăzdil R., Tolasz R., 2007, Meteorological singularities in the Czech Republic in the period 1961-2002, Theoretical and Applied Climatology, 88, 179 - 192.
• Słownik meteorologiczny, 2003, T. Niedźwiedź (red.), PTGeof./ IMGW, Warszawa.
• Soule P., Knapp P., 2008, Does an August singularity exist in the Northern Rockies of the United States?, Journal of Applied Meteorology and Climatology, 47, 1846 - 1850.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Kossowska-Cezak U., Wawer J., 2011, Fale chłodu i ciepła w przebiegu rocznym temperatury powietrza w Warszawie (1951 - 2010), Przegląd Geofizyczny, 56, 3 - 4, 181 - 198.
• Trepińska J., 1988, Wieloletni przebieg ciśnienia i temperatury powietrza w Krakowie na tle ich zmienności w Europie, Uniwersytet Jagielloński, Rozprawy Habilitacyjne 140, Kraków, 1 - 169.
• Twardosz R., 2009, Fale niezwykłych upałów w Europie na początku XXI wieku, Przegląd Geofizyczny, 54, 3 - 4, 197 - 203.
• Wahl E.W., 1953, Singularities and the general circulation, Journal of Meteorology, 10, 42 - 45.
• Warakomski W., 1994, Zmienność i anomalie średniej rocznej temperatury powietrza w Puławach w latach 1871 - 1990, Przegląd Geofizyczny, 39, 1, 29 - 36.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.14.025.3015