Kilka uwag na temat niektórych historycznych modeli socjalizmu i okresu przejściowego

• Autorzy: Edward Łukawer
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Od zakończenia II wojny światowej minęły 54 lata. Przeważająca część tych lat przypadła u nas, jak wiadomo, na panowanie gospodarki socjalistycznej, a tylko ostatnia dekada na - prowadzący do gospodarki rynkowo-kapitalistycznej - proces transformacji systemowej. Pierwszy z owych okresów, bardzo zresztą burzliwy, godny jest przeanalizowania na tle ogólno-historycznym, a więc obrazującym kształtowanie się ekonomicznej idei - a w rezultacie praktyki i teorii - socjalizmu, w jego różnych, często kontrowersyjnych, ujęciach. Pozwoli to nam odpowiedzieć sobie na pytanie, czy i z jakich konkretnie doświadczeń staraliśmy się w ten czy inny sposób korzystać, które z nich zostały przez nas zdecydowanie odrzucone oraz co właściwie nowego do tych doświadczeń wnieśliśmy. Drugi okres, czyli ten, w ramach którego obecnie żyjemy, znajduje się dopiero w początkowej fazie rozwoju i nie może nam .jeszcze dać - w przeciwieństwie do poprzedniego - wystarczających podstaw do ostatecznych uogólnień; musimy się tu zatem zadowolić zwróceniem uwagi na niektóre tylko kwestie uznawane powszechnie za najistotniejsze. Trzeba przy tym zaznaczyć, że zgodnie z tytułem szkicu, absolutnie nie mamy zamiaru przedstawienia wszechstronnej charakterystyki wymienionych okresów. Chodzi jedynie o ich ujęcie modelowe, tj. o nakreślenie najbardziej podstawowych cech różnych koncepcji i rozwiązań łączących się z istotą i poszczególnymi aspektami mechanizmu funkcjonowania gospodarki. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Ekonomia; Gospodarka rynkowa; System gospodarczy; Socjalizm

EN

Economics; Market economy; Economic system; Socialism

• Czasopismo: Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach
• Rocznik: 1999
• Tom: Systemy gospodarcze i ich ewolucja
• Strony: 105--136

Twórcy

autor

Edward Łukawer

• Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Bibliografia

• More T.: Utopia. Warszawa 1954.
• Campanella T.: Państwo Słońca. Warszawa 1954.
• Saint-Simon H.C.: Oeuvres. Paris 1841.
• Fourier C.: Le nouveau monde industriel et sociétaire. Paris 1829.
• Owen R.: Wybór pism. Warszawa 1959.
• Bazard A.: Exposition de la Doctrine de Saint-Simon. Paris 1829.
• Considérant V.: Destinée sociale. Paris 1837.
• Considérant V.: Principes du socialisme. Paris 1847.
• Thompson W.: An Inquiry into the Principles of the Distribution of Wealth. Most Conductive to Human Hapiness, Applied to the Newly Proposed system of Voluntary Equality of Wealth. London 1824.
• Gray J.: Lectures of Human Hapiness. Edinburgh 1825.
• Gray J.: The Social System; a Treatise on the Principle of Exchange. Edinburgh 1831.
• Bray J.: Labour's Wrongs and Labour's Remedy; or the Age of Right. Leeds 1939.
• Hodgskin T.: Labour Defendet against thge Claims of Capital; or the Unproductiveness of Capital Proved with References to the Present Combination amongst Journeymen. By A Labourer. London 1825.
• Rodbertus-Jagetzow K.: Pisma ekonomiczne. Warszawa 1959.
• Rodbertus-Jagetzow K.: Das Kapital. Vierter sozialer Brief an von Kirchman. Berlin 1913.
• Proudhon P.: Qu'est-ce que la propriété? Paris 1840.
• Proudhon P.: Système des contradictions économiques, ou Philosophie de la misère. Paris 1986.
• Cabet E.: Le voyage en Icarie. Paris 1848.
• Bacounin M.: Oeuvres. Stock. Paris, t. I 1895.
• Bacounin M.: Oeuvres. Stock. Paris, t. II 1907.
• Bacounin M.: Oeuvres. Stock. Paris, t. III 1908.
• Bacounin M.: Oeuvres. Stock. Paris, t. IV 1909.
• Bacounin M.: Oeuvres. Stock. Paris, t. V 1912.
• Kropotkin P.: Paroles d'un revolte. Paris 1885.
• Kropotkin P.: La Conquète du pain. Paris 1890.
• Kropotkin P.: L'anarchie, sa philosophie, son idéal. Paris 1896.
• Webb B., Webb S.: History of Trade Unionism. London 1894.
• Webb B., Webb S.: Problems of Modern Industry. London 1898.
• Webb B., Webb S.: The Public Organization of the Labour Market. London 1909.
• Cole G.: The World of Labour. London 1917.
• Sorel G.: Réflexions sur la violence. Paris 1907.
• Sorel G.: Les matériaux d'une théorie du prolétariat. Paris 1919.
• Tugan-Baranowskij M.: Społeczne zasady kooperacji. Warszawa 1923.
• Bourguin M.: Les systémes socialistes et l'evolution économique. Paris 1907.
• Gide K.: Zasady ekonomii politycznej. Poznań 1922.
• Engels F.: Zasady komunizmu. Warszawa 1950.
• Marks K.: Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej. Przedmowa. Warszawa 1953.
• Engels F.: Anty-Diihring. Socjalizm. Cz. III. Warszawa 1949.
• Engels F., Marks K.: Dzieła wybrane. T. II. Warszawa 1949.
• Marks K.: Kapitał, T. I. Warszawa 1951.
• Marks K.: Kapitał, t. II. Warszawa 1955.
• Marks K.: Kapitał, t. III, cz. 2. Warszawa 1959.
• Luksemburg R.: Reforma socjalna czy rewolucja? W: Wybór pism. T. Ł Warszawa 1959.
• Luksemburg R.: Strategia wyczerpania czy walka? W: Wybór pism. T. II. Warszawa 1959.
• Bernstein E.: Zasady socjalizmu i zadania socjalnej demokracji. Lwów 1901.
• Bernstein E.: Das Vergesellschaftung- sideat und die Gewerkschaften. "Soziaiistische Monatshefte" 1906, nr II.
• Kautsky K.: Rewolucja socjalna. Kraków 1903.
• Kautsky K.: Zasady socjalizmu. (Program erfurcki). Kraków 1911.
• Bucharin N., Prieobrażenskij E.: Azbuka kommunizma. Moskwa 1919.
• Warga E.: Probliemy ekonomiczieskoj politiki pri prolietarskoj diktaturie. Moskwa 1922.
• Łarin J.: Dieńgi. "Ekonomiczieskaja Żizń" 1920, nr 250.
• Czajanow A.: Probliema chozjajstwiennogo ucziota w socjalisticzjeskom gosudarstwie. "Ekonomiczieskaja Żizń" 1920, nr 225 i 231.
• Warga E.: Isczislienije stoimosti proizwodstwa w biezdienieżnom chozjajstwie. "Ekonomiczieskaja Żizń" 1920, nr 269.
• Strumilin s.: Probliemy trudowogo ucziota. "Wiestnik Truda" 1921, nr 1-2.
• Bruckus B.: Socjalisticzieskoje chozjajstwo. Tieorieticzieskije mysli po powodu russkogo opyta. Berlin 1923.
• Lenin W.: Państwo a rewolucja. W: Dzieła. T. 25. Warszawa 1951.&
• Lenin W.: Najbliższe zadania władzy radzieckiej. Dzieła. T. 27. Warszawa 1954.
• Lenin W.: Ekonomika i polityka w epoce dyktatury proletariatu. Dzieła. T. 30. Warszawa 1957.
• Lenin W.: O jednolitym planie gospodarczym. Dzieła. T. 32. Warszawa 1956.
• Lenin W.: O podatku żywnościowym. Dzieła. T. 32. Warszawa 1956.
• Lenin W.: Nowa polityka ekonomiczna a zadania komitetów poiityczno-oświatowych. Dzieła. T. 33. Warszawa 1957.
• Lenin W.: O nowej polityce ekonomicznej. Dzieła. T. 33. Warszawa 1957.
• Lenin W.: O spółdzielczości. Dzieła. T. 33. Warszawa 1957.
• Lenin W.: W związku z czwartą rocznicą Rewolucji Październikowej. Dzieła. T. 33. Warszawa 1957.
• Lenin W.: Do G.M. Krzyżanowskiego. Dzieła. T. 35. Warszawa 1957.
• Prieobrażenskij E.: Nowaja ekonomika. Opyt tieorieticzieskogo analiza sowietskogo chozjajstwa. Moskwa 1926.
• Prieobrażenskij E.: Ekonomiczieskoje rawnowiesje w sowietskoj sistiemie. "Wiestnik Kommunisticzieskoj Akadiemii" 1927, nr 22.
• Bucharin N.: K woprosu o zakonomiernostiach pieriechodnogo pierioda. Kriticzieskije zamieczianija na knigu tow. Prieobrażenskogo "Nowaja ekonomika". "Prawda" 1926, nr 148, 150 i 153.
• Bucharin N.: Zamietki ekonomista. "Prawda" 1928, nr 228.
• Strumilin S.: Pierwyje opyty pierspektiwnogo płanirowanija. W: Izbrannyje proizwiedienija. T. 2. Moskwa 1963.
• Smiłga I.: Piat liet nepa. "Płanowoje Chozjajstwo" 1926, nr 2.
• Riepsze J.: Naszi ekonomiczieskije probliemy. "Płanowoje Chozjajstwo" 1926, nr 2.
• Jurowskij Ł.: K probliemie płana i rawnowiesja w sowietskoj chozjajstwiennoj sistiemie. "Wiestnik Finansów" 1926, nr 12.
• Strumilin S.: Industrializacja SSSR i epigony narodnicziestwa. W: Izbrannyje proizwiedienija. T. 2. Moskwa 1963.
• Groman W.: O niekotorych zakonomiernostijach empiriozieski obnarużennych w nasziem narodnom chozjajstwie. "Planowoje Chozjajstwo" 1925, nr 1, 2.
• Kondratjew N.: Plan i priedwidienije. "Puti Sjelskogo Chozjajstwa" 1927, nr 2.
• Kondratjew N.: Kriticzieskije zamietki o planie razwitija narodnogo chozjajstwa. "Planowoje Chozjajstwo" 1927, nr 4.
• Bazarow W.: O mietodologii postrojenija pierspiektiwnych planów. "Planowoje Chozjajstwo" 1926, nr 7.
• Bazarow W.: Principy postrojenija pierspiektiwnogo piana. "Planowoje Chozjajstwo" 1928, nr 2.
• Krzyżanowskij G.: K tieorii i praktikie planowogo chozjajstwa. "Planowoje Chozjajstwo" 1925, nr 3.
• Krzyżanowskij G.: K postrojeniju pierspiektiwnoj piatilietki. "Planowoje Chozjajstwo" 1927, nr 3; S. Strumilin: Piatilietniąja pierspiektiwnaja orientirowka Gosplana SSSR na 1925/26-1929/30 gg. "Planowoje Chozjajstwo" 1926, nr 4, 5.
• Krzyżanowskij G.: K pierspiektiwnoj piatilietkie Gosplana na 1926/27-1930/31 gg. "Planowoje Chozjajstwo" 1927, nr 3.
• Kalinnikow I.: Promyszliennyj plan i jego osuszcziestwlienije. "Biullietieni Gosplana" 1923, z. 3-4.
• Kalinnikow I.: O kontrolnych cifrach Gosplana na 1925/26 g. W: Izbrannyje proizwiedienija. Moskwa T. 2. 1963.
• Kalinnikow I.: Promyszliennyj plan i jegi osuszcziestwlienije. "Biullietieni Gosplana" 1923, z. 3-4.
• Feldman G.: K tieorii tiempow narodnogo chozjajstwa. "Planowoje Chozjajstwo" 1929, nr 11-12.
• Feldman G.: Analiticzieskij mietod postrojenija pierspiektiwnych planów. "Planowoje Chozjajstwo" 1929, nr 12.
• Astachow W., Wozniesjenskij Ł., Wolkow F., Judkin A.: Woprosy towarnogo proizwodstwa i diejstwija zakona stoimosti pri socjalizmie. Naucznaja konfieriencija w Moskowskom Gosudarstwiennom Uniwiersitietie imieni N.G. Łomonosowa. "Woprosy Ekonomiki" 1958, nr 4.
• Liberman E.: Plan, zysk, premia. "Życie Gospodarcze" 1962, nr 38.
• Liberman E.: Odpowiedź krytykom. "Zeszyty Teoretyczno-Polityczne Nowych Dróg" 1962, nr 12.
• Kantorowicz L.: Rachunek ekonomiczny optymalnego wykorzystania zasobów. Warszawa 1961.
• Nowożyłow W.: Mierzenie nakładów i ich wyników w gospodarce socjalistycznej. W: Zastosowanie matematyki w badaniach ekonomicznych. Praca zbiorowa pod red. W. Niemczynowa. Cz. I. Warszawa 1961.
• Pareto V.: Cours d`Economie Politique. T. II. Lasanne 1897.
• Pareto V.: Manuel d`Economie Politique. Paris 1927.
• Barone E.: The Ministry of Productions in the Collectivist State. W: Collectivist Economic Planning. Praca zbiorowa pod red. F.A. von Hayeka. London 1947.
• Barone E.: Zasady ekonomii politycznej. Kraków 1938.
• Tugan-Baranowskij M.: Sowriemionnyj socijalizm w swojom istoriczieskom razwitii. Sankt Pietierburg 1906.
• Tugan-Baranowskij M.: Osnowy politiczieskoj ekonomii. Sankt Pietierburg 1909.
• Tugan-Baranowskij M.: Oczierki iz nowiejsziej istorii politiczieskoj ekonomii i socijalizma. Sankt Pietierburg 1914.
• Tugan-Baranowskij M.: Socijalizm kak polżitielnoje uczienije. Moskwa 1918.
• Schumpeter J.: Kapitalismus, Sozialismus und Demokratie. Bern 1946.
• Taylor F.: The Guidance of Production in a Socialist State. "The American Economic Review" 1929, t. XIX.
• Dickinson H.: Price Formation in a Socialist Community. "Economic Journal" 1933, t. XLIII.
• Lange O.: O teorii ekonomicznej gospodarki socjalistycznej. W: Pisma ekonomiczne i społeczne 1930- -1960. Warszawa 1961.
• Sweezy P.: Socialism. New York-Toronto-London 1949.
• Baran P.: National Economic Planning. W: A Survey of Contemporary Economics. Praca zbiorowa pod red. B. Haleya. T. II. Homewood Illinois 1960.
• Dobb M.: Teoria ekonomii a socializm. Cz. 1. Warszawa 1959.
• Bettelheim C.: Les problèmes théoriques et pratiques de la planification. Paris 1946.
• Drewnowski J.: "Proces Centralnego Urzędu Planowania" w 1948 roku. "Zeszyty Historyczne" Paryż 1974, nr 28.
• Bobrowski C.: Wspomnienia ze stulecia. Lublin 1985.
• Pajestka J.: O planowaniu w nowym modelu ekonomicznym. "Nowe Drogi" 1957, nr 3.
• Mieszczankowski M.: Koncepcje Kurowskiego a rzeczywistość. "Życie Gospodarcze" 1957, nr 12.
• Brus W.: O roli prawa wartości w gospodarce socjalistycznej. "Ekonomista" 1956, nr 5.
• Brus W.: Ogólne problemy funkcjonowania gospodarki socjalistycznej. Warszawa 1961.
• Zarys teorii gospodarki socjalistycznej. Praca pod kierunkiem naukowym A. Wakara. Warszawa 1965.
• Kalecki M.: Dynamika inwestycji i dochodu narodowego w gospodarce socjalistycznej. "Ekonomista" 1956, nr 5.
• Kalecki M.: Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej. Warszawa 1963.
• Kalecki M.: Tempo wzrostu gospodarki socjalistycznej w warunkach nieograniczonej podaży siły roboczej a kapitaochłonność. "Ekonomista" 1966, nr 6.
• Osiatyński j.: Michała Kaleckiego perspektywiczny plan rozwoju gospodarczego Polski. "Ekonomista" 1982, nr 3-4.
• Mujżel J.: System funkcjonowania gospodarki - problemy jego dalszej ewolucji w Polsce. "Ekonomista 1980, nr 1, s. 12, 13-14.
• Kuczyński W.: Po wielkim skoku. Warszawa 1991.
• Mieszczan- kowski M.: Ekonomia - zarys popularny. Warszawa 1987.
• Pajestka J.: Planowanie, centralne kierowanie i mechanizm rynkowy w gospodarce socjalistycznej. W: Plan a rynek. Warszawa 1969.
• Ekonomia polityczna socjalizmu. Praca zbiorowa pud red. M. Nasiłowskiego. Warszawa 1972.
• Wilczyński W.: Bodźce, parametry rachunku ekonomicznego i mierniki oceny w funkcjonowaniu gospodarki socjalistycznej. W: System funkcjonowania gospodarki socjalistycznej. Praca zbiorowa pod red. J. Lewandowskiego. Warszawa 1973.
• Pajestka J.: Sposób funkcjonowania gospodarki socjalistycznej. Determinanty postępu II. Warszawa 1979.
• Reforma gospodarcza, propozycje - tendencje - kierunki dyskusji. Praca zbiorowa pod red. L. Balcerowicza. Warszawa 1981.
• Pohorille M.: Preferencje społeczne jako przesłanka wyboru w planie centralnym. W: Cele i zakres reformy gospodarczej. Praca zbiorowa pod red. U. Libury-Grzelońskiej. Warszawa 1981.
• Pohorille M.: Egalitaryzm - konsumpcja realna - preferencje indywidualne i ogólnospołeczne. W: Aktualny stan teorii ekonomicznej socjalizmu. Praca zbiorowa pod red. E. Łukawera. Warszawa 1984.
• Sadowski Z.: Funkcje Centrum w świetle reformy gospodarczej. "Zdanie" 1985, nr 7-8.
• Józefiak C.: Tradycyjny system planowania centralnego i kierunki jego ewolucji. W: Funkcjonowanie gospodarki polskiej. Doświadczenia, problemy, tendencje. Praca zbiorowa pod red. J. Mujżela i S. Jakubowicza. Warszawa 1984.
• Józefiak C.: Problemy całościowej reformy gospodarczej. Warszawa 1982.
• Sadowski Z.: Kierunki przeobrażenia systemu funkcjonowania gospodarki narodowej a funkcje państwa socjalistycznego. Warszawa 1985.
• Sadowski Z.: Optymalna kapitałochłonność i optymalny okres odtworzenia. "Ekonomista" 1966, nr 4.
• Sadowski Z.: Optimum techniczno-renowacyjne. "Ekonomista" 1967, nr 3.
• Józefiak C.: Optimum techniczno-renowacyjne w gospodarce socjalistycznej. Warszawa 1971.
• Ostrowski M., Sadowski Z.: Wyzwania rozwojowe. Warszawa 1978.
• Brus W.: Refleksje o socjalizmie. Cz. II. "Życie Gospodarcze" 1991, nr 19.
• Lipowski A.: Funkcje państwa w kierowaniu procesami rozwoju. Studia i Materiały Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN nr 21 z 1990.
• Kołodko G.: Kwadratura pięciokąta. Od załamania gospodarczego do trwałego wzrostu. Warszawa 1993.
• Kołodko G.: Strategia dla Polski. "Życie Gospodarcze" 1994, nr 26.
• Sadowski Z.: Warianty prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych a proces przemian strukturalnych. "Ekonomista" 1992, nr 1.
• Mujżel J., Baczko T.: Rozwój sektora prywatnego w gospodarce polskiej w okresie przemian. W: Dynamika transformacji polskiej gospodarki. Przekształcenia w gospodarce. Warszawa 1996.
• Czekaj J.: Determinacja i perspektywy. "Życie Gospodarcze" 1995, nr 5.
• Glikman P.: Prywatyzacja a bezrobocie. "Gospodarka Narodowa" 1994, nr 9(53).
• Dallago B.: Prywatyzacja jako droga transformacji systemu gospodarczego (na podstawie doświadczeń zachodnich). "Ekonomista" 1993, nr 5-6.
• Bednarski M.: Społeczne aspekty prywatyzacji w Polsce. "Ekonomista" 1995, nr 1-2.
• Winiecki J.: Nie przenosić socjalizmu do prywatnych przedsiębiorstw. "Gazeta Wyborcza" z 1.01.1997.
• Woroniecki M.: Komercjalizacja. "Nowe Życie Gospodarcze" 1997, nr 15.
• Smulska G.: Jaki kapitalizm? Konwersatorium Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej 26.09.1996. "Nowe Życie Gospodarcze" 1996, nr 41.
• Matysiak A.: Od polityki do ekonomii. "Życie Gospodarcze" 1993, nr 36.
• Kołodko G.: Stabilizacja, recesja i wzrost w gospodarce posocjalistycznej. Cz. II. "Ekonomista" 1993, nr 1.
• Bauc J., Grabowski B., Józefiak C., Rączko A.: Zależności między zmianami systemowymi a polityką gospodarczą. W: Dynamika transformacji polskiej gospodarki. Makroekonomia i polityka gospodarcza w okresie transformacji systemowej. Warszawa 1996.
• Józefiak C.: Wszystko w rękach wyborców. W: Jaki ustrój (ankieta). "Życie Gospodarcze" 1995, nr 7, s. V dodatku.
• Kornai J.: Przemiany posocjalistyczne i państwo: refleksje na tle węgierskich problemów finansowych. "Gospodarka Narodowa" 1993, nr 3.
• Nowacki S.: Społeczna gospodarka rynkowa. "Ekonomista" 1991, nr 2-3.
• Kurowski S.: Precz z Balcerowiczem. "Gazeta Wyborcza" nr 260 z 7.11.1991.
• Zienkowski L.: Prawo pierwszego pchnięcia. "Życie Gospodarcze" 1991, nr 28.
• Wilkin J.: Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny. W: Efektywność a sprawiedliwość. Praca zbiorowa pod red. J. Wilkina. Warszawa 1997.
• Pajestka J.: Rzecz o świecie i polskich sprawach. Warszawa 1993.
• Rosati D.: O potrzebie krytycyzmu. "Nowe Życie Gospodarcze" 1996, nr 1.
• Porwit K.: O strategii rozwojowej i warunkach jej powodzenia. "Gospodarka Narodowa" 1992, nr 10-11.
• Balcerowicz L.: Fundamenty i nonsensy. "Gazeta Wyborcza" nr 153 z 3-4.07.1993.
• Gorynia M.: Polska polityka przystosowawcza w latach 1990-1993. "Gospodarka Narodowa" 1994, nr 2(49).
• Sopniewska H.: Ewolucja gospodarki rynkowej na Zachodzie a postsocjalistyczna droga do rynku. W: Polityka finansowa, stabilizacja, transformacja. Praca zbiorowa pod red. G. Kołodki. Warszawa 1991.
• Brus W.: Sposób na wzrost. "Nowe Życie Gospodarcze" 1996, nr 33.
• Glikman P.: Układ wyjściowy, układ docelowy, droga. W: Jaki ustrój (ankieta). "Życie Gospodarcze" 1995, nr 15, s. 11 dodatku.
• Wnuk-Lipiński E.: Rynek nie sprzyja poetom, ale.... "Nowe Życie Gospodarcze" 1996, nr 38.
• Hubner D.: O konieczności pragmatycznego podejścia do roli państwa w okresie transformacji. "Gospodarka Narodowa" 1992, nr 10-11.
• Hubner D.: O pobudzaniu wzrostu: przez pryzmat błędów. "Życie Gospodarcze" 1992, nr 29.
• Hubner D.: W poszukiwaniu nowego porządku ekonomicznego. "Ekonomista" 1992, nr 4.
• Sadowski Z.: Społeczne aspekty transformacji systemowej. "Ekonomista" 1996, nr 6.
• Sadowski Z.: Warunki i perspektywy wzrostu gospodarczego. "Gospodarka Narodowa" 1992, nr 10-11.
• Sadowski Z.: Trzy duże poprawki. "Polityka" 1992, nr 3.
• Sadowski Z.: Co trzeba robić? "Życie Gospodarcze" 1994, nr 27.
• Herer W., Sadowski Z.: Bezrobocie i niskie pface. "Życie Gospodarcze" 1994, nr 25.
• Lubiński M.: Polityka handlu zagranicznego. W: Kierunki polityki społeczno-gospodarczej Polski w latach dziewięćdziesiątych. Warszawa 1994.
• Perczyński M.: Przemiany strukturalne i koniunkturalne we współczesnej gospodarce światowej. Warszawa 1986.
• Sołdaczuk J.: Handel zagraniczny a polityka restrukturyzacji gospodarki narodowej. Warszawa 1986.