Etyczne problemy badań naukowych we współczesnej psychologii

• Autorzy: Zdzisław Marian Stepulak

Warianty tytułu

Ethical Problems of Research in Modern Psychology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Mówiąc o specyfice pracy psychologa jako badacza wydaje się, iż jest on wolny od problemów etycznych. Jednakże - jak twierdzi J. Brzeziński - taki pogląd jest bardzo błędny. W laboratorium psychologicznym bowiem może dojść do naruszenia podstawowego prawa osoby badanej do informacji, zachowania dyskrecji (podkr. M.S.), wolności, autonomii, godności, podmiotowości i prywatności. Przykładem naruszania tych podstawowych wartości przez psychologów badaczy są znane eksperymenty Ascha, Sherifa i Sherifa, Milgrama, Rosenthala oraz Rosenthala, Jacobsona. (...) Psycholog bowiem, który systematycznie prowadzi badania naukowe, musi w sposób odpowiedzialny podejmować problemy naukowe zgodnie z przyjętymi wartościami etycznymi. Musi być przy tym odpowiedzialny za dobór metod badawczych umożliwiających uzyskanie wiarygodnych i rzetelnych wyników. W tych kwestiach psycholog badacz w żadnym wypadku nie może ulegać presji innych osób ani okoliczności. Dbanie o te podstawowe prawidłowości bez wątpienia wpływają na kształtowanie się u psychologa odpowiedzialności za zachowywanie tajemnicy zawodowej. Chęć uzyskania ciekawych i oryginalnych wyników może wzbudzać u badaczy pokusę manipulowania informacjami, a nawet zignorowania przyjętych zasad, dotyczących zachowania tajemnicy zawodowej. (fragment tekstu)

EN

No psychologist conducting research is free from the dilemmas of the ethical nature. Every time, before he begins his experiment, the psychologist has a duty to inform the participants about its' purpose, conduct, and-above all-about those aspects of the experiment that may influence the subjects' readiness to participate. The use of lie to coerce the subjects into participation undermines the psychologist's own credibility as well as the subjects' trust. The psychologist has a duty to present reliably the results of his research and strives to prevent their wrongful use. It is worth adding that the psychologist does not undertakes research that could expose the participants to pain or loss of their treasured values. The ethical consequences of the experiments that are carried out in an inappropriate way, during which there is a breach of discretion and secrecy are considered to be the circumstances that can lead to a momentary, or a more prolonged, disintegration in the relationship between the participants' views and their moral conduct. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Badania naukowe; Psychologia; Etyka; Tajemnica służbowa

EN

Scientific research; Psychology; Ethics; Professional secrecy

• Czasopismo: Annales : etyka w życiu gospodarczym
• Rocznik: 2005
• Tom: 8
• Numer: nr 2
• Strony: 77--85

Twórcy

autor

Zdzisław Marian Stepulak

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Polska

Bibliografia

• Metodologia badań naukowych, PWN, Warszawa 1996, s. 129.
• Social Psychology, Prentice-Hall, New York 1952.
• Groups in Hormony and Tension, Harper, New York 1953.
• Behavioral Study of Obedience, "Journal of Abnormal and Social Psychology" 67, s. 371-378.
• The Individual in a Social World: Essays and Experiments, MA: Addison-Wesley, Reading.
• Oczekiwania interpersonalne. Skutki przyjętej przez badacza hipotezy, [w:] J. Brzeziński, J. Siuta (red.), Społeczny kontekst badań psychologicznych i pedagogicznych. Wybór tekstów, UAM, Poznań 1991, s. 235-339.
• Pygmalion in the Classroom, Holt, Rinehart & Winston, New York 1968.
• Psychologia i dylemat ludzki, PWN, Warszawa 1989, s. 234.
• Kodeks etyczno-zawodowy psychologa, (KEZP), PTP, Warszawa 1992, s. 30.
• Kontekst etyczny relacji: "badacz-osoba badana", w psychologii, [w:] J. Goćkowski, K. Pigoń (red.), Etyka zawodowa ludzi nauki, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 138.
• Kodeks Etyczny Pracowników Nauki, Warszawa 1992.
• Etyczne aspekty eksperymentowania, [w:] J. Brzeziński, W. Poznaniak (red.), Etyczne problemy działalności badawczej i praktycznej psychologów, wyd. Fundacji Humaniora, Poznań 1994, s. 42-43.
• R.J. Menges. Openes and Honest Versus Coercion and Deception and Psychological Research, "American Psychologist" 1973, No. 28, s. 1030-1034.
• Psychologia i życie, PWN, Warszawa 1988, s. 642.
• Cognitive Consequences of Forced Compliance, "Journal of Abnormal and Social Psychology" 1959, No. 58, s. 203-211.
• Cognitive, Social and Physiological Determinants of Emotional State, "Psychological Review" 1962, No. 69, s. 379-399.
• Opinions and Social Pressure, "Scientific American" 1955, No. 193 (5), s. 31-35.
• Human Use of Human Subjects: The Problem of Deception in Social Psychological Experiments, "Psychological Bulletin" 1967, No. 67, s. 1-11.
• E. Aronson, J. M. Carlsmith, Experimentation in Social Psychology, [w:] G. Lindzey, E. Aronson (red.), The Handbook of Social Psychology, Vol. 2, M A: Addison-Weseley, Reading 1968, s. 1-79.
• J. Brzeziński, O niektórych etycznych problemach badań naukowych w psychologii, "Teksty" 1978, nr 3, s. 37-53.
• J. Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych, PWN, Warszawa 1996, s.137.
• Problemy zawodu psychologa klinicznego, [w:] H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna, PWN, Warszawa 1993, s. 515.
• Manipulation of Human Behavior. An Ethical Dilemma for the Social Scientist, "Journal of Social Issues" 1965, No. 11, s. 31-46.
• Wprowadzenie do psychologii, PWN, Warszawa 1994, s. 187.
• Między pokusą obiektywizmu a pułapką rygoryzmu metodologicznego, czyli o problemach etycznych w psychologii, "Nowiny Psychologiczne" 1993, nr 1, s. 49.
• R.F. Boruch, J.S. Cecil, Assesing Confidentiality of Response in Social Research, Cambridge University Press, Boston 1977.
• Problemy etyczne psychologa w wykorzystaniu komputerów, [w:] J. Brzeziński, W. Poznaniak (red.), Etyczne problemy działalności badawczej i praktycznej psychologów, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań 1994, s. 104.
• The Future of Psychology and Technology in Assesment, "Social Science Computer Review" 1991, No. 9, s. 575-592.
• W. Poznaniak, Problematyka społeczno-moralnych postaw człowieka, "Przegląd Psychologiczny" 1974, XVII, nr 3, s. 359.
• Y.N. Epstein, P. Suedfeld, S.J. Silvestein, Subjects` Expectations of and Reactions to Some Behaviours of Experimenters, "American Psychologist" 1973, No. 28, s. 212-221.