Procesy inflacyjne w Polsce w latach 1945-1955 - przejawy, fazy, uwarunkowania, konsekwencje. Przyczynek do badań nad inflacją w PRL

• Autorzy: Jacek Luszniewicz

Warianty tytułu

Inflation in Poland from 1945-1955: examples, phases, causes and consequences. Introduction to studies on inflation in People's Republic of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na problem inflacji w gospodarce polskiej po II wojnie światowej współcześnie spogląda się głównie przez pryzmat sytuacji z lat 70. i 80. ubiegłego stulecia. Okresy wcześniejsze budzą znacznie mniejsze zainteresowanie. Tymczasem inflacja była w PRL zjawiskiem właściwie permanentnym. Daje to asumpt do uznania jej za jedną z najważniejszych cech funkcjonalnych polskiego Soviet -type Economic System. Ponieważ to samo dotyczyło innych narodowych odmian tego systemu, inflację powinno się traktować jako jedną ze stałych właściwości całej gatunkowej rodziny gospodarek typu radzieckiego. (fragment tekstu)

EN

The subject of this paper is inflation in Poland in the first decade afrer the Second World War and its goals include identification of causes, examples, phases and consequences of inflation in People's Poland in that period. In socialist economy inflation was only in small part expressed by increase in prices and in large part in different examples of "bad" market (shortages, queues, rationing etc.). Therefore the analysis concentrtes on inflation understood as consumer surplus demand. Subsequent parts of the text analyse: theories on inflation sources and mechanisms in socialist economies and inflation in Poland between 1945-1949 and from 1950-1955. Our research showed that consumer surplus demand was almost permanent which allowed to consider inflation (although not in open form) a permanent feature of socialist economy in Poland. The results of research also confirmed the hypothesis on surplus investments in industry as fundamental and cyclically returning cause of inflation that existed also in the so called pro-consumption phases of economic policy. During limited investment expansion periods inflation was limited through severe and consequently executed deflation measures (such as in 1948 and 1949). During conversion to market production similar effect was achieved by blocking wage increase (1954-1955). Sporadic use and ineffectiveness of anti -inflation policy instruments was caused primarily by limits set by political and doctrinal principles. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Inflacja; Polityka gospodarcza; Popyt

EN

Inflation; Economic policy; Demand

• Czasopismo: Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 2
• Strony: 94--123

Twórcy

autor

Jacek Luszniewicz

Bibliografia

• Aslund A., Jak budowano kapitalizm. Transformacje Europy Środkowej i Wschodniej, Rosji i Azji Środkowej, KiW, Warszawa 2010, s. 25-26.
• Balicki W., Systemowe uwarunkowania nierównowagi popytowej na rynku dóbr konsumpcyjnych, PTE, Warszawa 1983,passim.
• Balicki W., Zarys teorii nierównowagi popytowej, Instytut Planowania, Warszawa 1979, passim.
• Bałtowski M., Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza. Rozwój. Upadek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 238.
• Barro R. J., Grosmann H. J., Supressed Inflation and Supply Multiplier, "The Review of Economics Studies" 1974, Vol. 41, No. 1, s. 87-104.
• Beksiak J., Libura U., Równowaga gospodarcza w socjalizmie, wyd. 1, Warszawa 1969, s. 192-237.
• Beksiak J., Zjawiska inflacyjne w gospodarce socjalistycznej, "Ekonomista" 1966, nr 1, s. 90-107.
• Beksiak J., Libura U., Równowaga gospodarcza w socjalizmie, wyd. 3, PWE, Warszawa 1974, s. 267-269.
• Beskid L., System cen detalicznych w Polsce, PWE, Warszawa 1962, s. 54, 114, 116.
• Bobrowski Cz., Wspomnienia ze stulecia, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1985, s. 182-183, 184.
• Bolesta J., Przepisy o ustalaniu cen, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1966, s. 27.
• Bolkowiak I., Narodowa Pożyczka Rozwoju Sił Polski, "Studia Finansowe" 1979, z. 28, s. 195-208.
• Brus W., Łaski K., Repressed Inflation and Second Economy under Central Planning, w: The Economics of the Shadow Economy. Proceedings, Bielefeld 1983 (Studies in Contemporary Economics, Vol. 15), red. W. Gaertner, A. Wenig, Springer -Verlag, Berlin 1985, s. 377-391.
• Fedorowicz Z., Podstawy teorii pieniądza w gospodarce socjalistycznej, PWE, Warszawa 1975, s. 26.
• Gruszecki T., Pieniądz w dziejach gospodarczych Polski, KUL, Lublin 2003, s. 85.
• Hagemajer W., Przelaskowski W., Problemy siły nabywczej pieniądza, PWN, Warszawa 1968, s. 15-19.
• Herer W., Sadowski W., Nawis inflacyjny, Instytut Planowania, Warszawa 1981, passim.
• Howard D. H., A Note on Hidden Inflation in the Soviet Union, "Soviet Studies" 1976, Vol. 28, No. 4, s. 599-608.
• Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948-1956 a chłopi, DIG, Warszawa 1988, passim.
• Jaroszewicz P., Przerywam milczenie... 1939-1989, Fakt, Warszawa 1991, s. 117.
• Jezierski A., Leszczyńska C., Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa 1997, s. 491.
• Jezierski A., Leszczyńska C., Pierwsze lata działalności Narodowego Banku Polskiego. Narodziny systemu finansowego PRL, NBP, Warszawa 1996, s. 31, 66, 205.
• Jezierski A., Petz B., Historia gospodarcza Polski Ludowej, PWN, Warszawa 1988, s. 235.
• Kaliński J. Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, PWE, Warszawa 1998, s. 216.
• Kaliński J., Polityka gospodarcza Polski w latach 1948-1956, KiW, Warszawa 1987, s. 43-49.
• Kofman J., Płace, w: XX lat Polski Ludowej, red. K. Secomski, PWE, Warszawa1969, s. 174.
• Kolodko G. W., McMahon W. W., Stagflation and Shortage inflation. A Comparatve Aproach, "Kyklos"1987, Vol. 40, No. 2, s. 176-197.
• Kołodko G. W., Gotz-Kozierkiewicz D., Skrzeszewska -Paczek E., Hiperinflacja i stabilizacja w gospodarce postsocjalistycznej, Instytut Finansów, Warszawa 1991, s. 61-101.
• Kołodko G., Nawis inflacyjny - istota i wielkość, "Finanse" 1983, nr 9, s. 7-19.
• Kołodko G., Nierównowaga - oszczędności wymuszone - nawis inflacyjny, "Finanse" 1985, nr 9, s. 12-20.
• Kołodko G., Polska w świecie inflacji, KiW, Warszawa 1987, s. 94-95.
• Kornai J., Anti -Equilibrium. Teoria systemów gospodarczych. Kierunki badań, PWN, Warszawa 1977, s. 411.
• Kowalik T., Spory o ustrój społeczno-gospodarczy Polski 1944-1948, Nowa, Warszawa 1980, s. 81-95.
• Kucharski M., Możliwości oceny nasilenia procesów inflacyjnych, Instytut Planowania, Warszawa 1981, passim.
• Kucharski M., Obieg pieniężny, w: Finanse Polski Ludowej w trzydziestoleciu (1944-1973), PWE, Warszawa 1975, s. 73-74,84-85, 89, 93-95.
• Kucharski M., Pieniądz, dochód, proporcje wzrostu, wyd. 1, PWE, Warszawa 1964, s. 275 (tab. 16).
• Kucharski M., Pieniądz, dochód, proporcje wzrostu, wyd. 3 zm., PWE, Warszawa 1972, s. 230-231.
• Kurowski S., Polityka gospodarcza PRL. Ujęcie modelowe. Cele, zasady, metody. Analiza krytyczna, Editions Spotkania, Warszawa 1990, s. 101-102.
• Landau Z., Polityka finansowa PKWN. Lipiec-grudzień 1944, PWE, Warszawa 1965, s. 39-75.
• Landau Z., Reformy walutowe w latach 1944-1950, w: Gospodarka Polski Ludowej 1944-1955, red. J. Kaliński, Z. Landau, KiW, Warszawa 1986, s. 115-141.
• Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 127-133.
• Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej 1918-1939, t. 1, W dobie inflacji. 1918-1923, KiW, Warszawa 1967.
• Landes D. S., Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy?, Muza SA, Warszawa 2000, s. 227.
• Luszniewicz J., Teoria ekonomii a problem równowagi w gospodarce socjalistycznej. O wczesnych antycypacjach kornaiowskiej teorii niedoboru (przed 1945 r.), "Kwartalnik KES Studia i Prace" 2011, nr 3 (7), s. 32-33, 35-36.
• Luszniewicz J., Wahania koniunktury a geneza, rozwój i kryzys keynesizmu, w: Koniunktura gospodarcza a narodziny, wzrost i upadek wielkich doktryn ekonomicznych. Księga pamiątkowa w 50- lecie śmierci profesora Andrzeja Grodka, red. J. Łazor, W. Morawski, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011, s. 87-90, 92-93.
• Maciaszek J., Inflacje polskie - ich natura i przebieg, w: Finansowe mechanizmy nierównowagi, red. J. Maciaszek, AE, Kraków 1986, s. 22.
• Minc B., Systemy ekonomiczne, t. 2, PWE, Warszawa 1975, s. 104.
• Morawski W., Finanse, w: Historia gospodarcza Polski (1939-1989), red. J. Kaliński, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1996, s. 206-207.
• Morawski W., Polityka gospodarcza rządu Aleksandra Skrzyńskiego, PWN, Warszawa 1990.
• Muller A., Przyspieszony wzrost gospodarczy w latach 1971-1975 a proporcje wzrostu w trzydziestoleciu 1950-1980, w: U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, red. A. Muller, PWN, Warszawa 1985, s. 133, 150-151.
• Na temat dyskusji CUP-owskiej i jej skutków por. J. Drewnowski, "Proces Centralnego Urzędu Planowania" w 1948 roku, "Zeszyty Historyczne" 1974, nr 28, s. 39-60.
• Nuti D. M., Hidden and Repressed Inflation in Soviet -Type Economies. Definitions, Measurements and Stabilization, "Contributions to Political Economy" 1986, Vol. 5, No. 1, s. 37-82.
• Objawy i przyczyny presji inflacyjnej w gospodarce polskiej, Instytut Planowania, Warszawa 1980, passim.
• Oleś M., Nawis inflacyjny: próba alternatywnego sformułowania problematyki, "Finanse" 1986, nr 5, s. 1-10.
• Pajestka J., Kształtowanie procesu rozwoju. Racjonalność i manowce polityki, PWE, Warszawa 1983, s. 313-315.
• Podkaminer L., Szacunki struktury i rozmiarów nierównowagi na rynkach konsumpcyjnych Polski w latach 1965-1986, PWN, Warszawa 1987, s. 13-15, 172.
• Rocznik Statystyczny 1947, GUS, Warszawa 1947, s. 189 (tabl. 2).
• Rocznik Statystyczny 1956, GUS, Warszawa 1956, s. 244 (tabl. 17), 245 (tabl. 18), 246 (tabl. 19).
• Rocznik Statystyczny 1961, GUS, Warszawa 1961, s. 382 (tabl. 14), 384 (tabl. 15).
• Rocznik Statystyczny 1978, GUS, Warszawa 1978, s. XXXII- XXXIII, XLVI- XLVII.
• Rocznik Statystyczny 1985, GUS, Warszawa 1985, s. 398 (tabl. 3), 399 (tabl. 5).
• Rocznik Statystyczny Finansów 1971, GUS, Warszawa 1971, s. 10 (tabl. 5).
• Rosati D., Michalski R., Inflacja, KiW, Warszawa 1989, s. 9.
• Rutkowski J., Inflacja w Polsce Ludowej, PWE, Warszawa 1989, s. 13, 17-18, 23, 25, 32, 122.
• Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łodź 2000, s. 9.
• Sokołowski K., Inflacja, UMK, Toruń 1978, s. 6, 10, 113.
• Taylor E., Druga inflacja polska. Przyczyny - przebieg - środki zaradcze, Gebethner i Wollf, Poznań 1926.
• Taylor E., Inflacja polska, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1926.
• Teoria pieniądza w gospodarce socjalistycznej, pod kier. nauk. A. Wakara, cz. 1, PWN, Warszawa 1969, passim.
• Tomaszewski J., Inflacja, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1, WP, Warszawa 1981, s. 271.
• Topiński A., Inflacja a funkcjonowanie gospodarki polskiej, PWE, Warszawa 1989, s. 10.
• Welfe A., Inflacja a rynek, PWE, Warszawa 1993, s. 7, 13-14.
• Wernik A., Polityka antyinflacyjna w Polsce w latach 1945-1970, "Finanse" 1984, nr 5, s. 32-33.
• Wernik A., Szacunek rozmiarów luki inflacyjnej oraz tzw. nawisu inflacyjnego w roku 1981, "Finanse" 1982, nr 1-2, s. 23-34.
• Winiecki J., Źródła inflacji w gospodarce rynkowej i w gospodarce planowej, PWN, Warszawa 1986, s. 217-218.
• Zdziechowski J., Finanse Polski w latach 1924 i 1925, Biblioteka Polska, Warszawa 1925.
• Zdziechowski J., Skarb i pieniądz 1918-1939, Biblioteka Miesięcznika "Pod Prąd", Londyn 1955.
• Zmiany cen i kosztów utrzymania w 1980 r., GUS, Warszawa 1980, s. 4 (tabl. 3), 11 (tabl. 10).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.33119/KKESSiP.2014.2.5