Kwestia własnościowa w transformacji systemowej

• Autorzy: S. Ryszard Domański

Warianty tytułu

Ownership in Systemic Transition

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Tezą wiodąca artykułu jest, że specyficzna droga wprowadzania prywatyzacji gospodarki w Polsce jest głównym czynnikiem, który wyjaśnia zarówno zagadkę pokojowego upadku systemu, jak i istotę poprzedzającego go stanu wojennego kładącego kres spontanicznym, oddolnym i dalekosiężnym przemianom ustrojowym. Sposoby wprowadzania prywatyzacji są także trwałym czynnikiem napięć, niezadowolenia i frustracji permanentnie wyłaniających się na przestrzeni dwudziestolecia datowanego od czerwca 1989 roku. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej zatytułowanej "Trismus" polemizuję z obrazem narodów Europy Centralnej malowanym w literaturze i opinii publicznej. Ta część, choć historyczna, jest niezbędna jako tło, które ma uzmysławiać ciągłość struktury dominacji społecznej, którą demaskuję w zamykającym ją pytaniu: "Dlaczego system komunistyczny, reżim, który bronił się uparcie przez długie lata, w końcu upadł pokojowo?". Pytanie to stanowi jednocześnie otwarcie części II pt. "Transformacja". Punkt "Poczwarka nomenklaturowa" jest tu kluczowy dla rozwiązania zagadki rzekomo nagłego i faktycznie spokojnego upadku komunizmu. W części trzeciej referuję efekty prywatyzacji u jej progu traktując je jako kryterium oceny słuszności wyboru takiej a nie innej formy prywatyzacji, a także fundament w ogóle samej możliwości myślenia podmiotowego o strategii przez naród i państwo polskie. W szerszym tle kwestii prywatyzacyjnej pojawia się tu aspekt końca historii - by zacytować Fukujamę - ale nie tyle ucieleśniony w politycznej organizacji liberalnego demokratycznego państwa współczesnego, co realizujący się w niektórych formach organizacji struktury dominacji w sferze realnej.(abstrakt oryginalny)

EN

This paper proposes that the specific way of privatization process is the main factor which explains both the puzzle of peaceful collapse of the communist regime in Poland, as well as the very essence of the Marshall Law introduced in 1981 in order to put an end to the spontaneous, democratic, far-reaching systemic changes to be implemented under the Solidarity pressure. Ways of privatization have also been a factor of durable tensions, discontent and frustration permanently emerging since 1989. The paper consists of three parts. In the first one, titled "Trismus", I contest the picture of the Central European nations that was presented both in the literature and in public debates. This part, although purely historical one, is needed as a background to understand the continuity of the pattern of social domination exposed in the closing question: "Why did the communist order, a regime that defended itself stubbornly for a long time, at last collapsed peacefully?" Simultaneously, this question opens the part II of the paper titled "Transition". The chapter "Nomenklatura Chrysalis" is crucial for solving a puzzle of the seemingly sudden and actually peaceful fall of the communism. In the third part I relate the results of different ways of privatization in its very beginning. I treat the results as the criteria for evaluation of the rationality of choosing given way of privatization as well as the actual basis of the very possibility of subjective thinking by the Polish nation and the Polish state about the strategy of development. In the wider context of privatization process an aspect of the end of history - to quote Fukuyma - emerges, but not one embodied in political organization of contemporary democratic state, but one apparent in different forms of the structure of social domination in the real sector.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Formy prywatyzacji; Metody prywatyzacji; Prywatyzacja; Przekształcenia systemowe

EN

Forms of privatization; Methods of privatization; Privatisation; Systemic transformation

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Polska Akademia Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 2 (65)
• Strony: 193--228

Twórcy

autor

S. Ryszard Domański

• Polska Akademia Nauk; Szkoła Główna Handlowa

Bibliografia

• Amalrik A. [1969], Prosushchestwuet li Sovitski Soiuz do 1984 goda?, Fond im. Gertsena, Amsterdam (wyd. ang.: Will Soviet Union Survive to 1984?, Harper and Row, New York 1970).
• Arendt H. [1951], The Origins of Totalitarianism, Harcourt, Brace and Co., New York.
• Becker G.S. [1989], Why Solidarity Should Play the Role of the Point Man in Polish Economic Reform, "Business Week", 31 August.
• Becker G.S. [1990], Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, PWN, Warszawa.
• Cloud Still Hovers Over New Salomon [1992], "Chicago Tribune", February 15.
• Cui Z. [1991], "Reflections on Eastern European Transformation: Compared with China", maszynopis, World Competition and Cooperation Semminar, University of Chicago, June.
• Daszczyński R. [2010] Spełniony sen Adama Michnika (w:) Narodziny Solidarności. Kroniki Sierpniowe, Biblioteka "Gazety Wyborczej", Copyright by Agora S.A.
• Domański S.R. [2010], "Stopa procentowa jako narzędzie podziału i strategii gospodarczej", maszynopis, Warszawa.
• Domański S.R. [1997], Private and State Sector Performance In Polish Manufacturing, "Working Papers", Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Warszawa.
• Domański S.R [2001], Zmiany w strukturze własności kapitału, a fundamentalne relacje ekonomiczne (w:) Restrukturyzacja przedsiębiorstw w procesie transfomacji systemowej", INE PAN, GiD, Warszawa.
• Fukuyama F. [1990], The End of History? (w:) A Look at the End of History, K.M. Jensen (ed.) United States Institute of Peace, Washigton, DC.
• Hankis E. [1990], East European Alternatives, Oxford University Press, Oxford.
• Havel V. [1990], Disturbing the Peace, Knopf, New York
• Jarmułowicz H., Mączyńska E., Zawadzki M. [2001], Jak zostać liderem? (Zakłady Celulozowo-papiernicze w Kwidzynie - obecnie International Paper Kwidzyn SA) (w:) Restrukturyzacja przedsiębiorstw w procesie transformacji gospodarki polskiej, red. E. Mączyńska t. II, DiG, Warszawa.
• Jędrzejczak G. [1991], Privatization and the Reform Process: the Case of Poland, Mont Pelerine Society Regional Meeting, Praga.
• "Komentarz do Programu Powszechnej Prywatyzacji"[ 1991], maszynopis, czerwiec.
• Konferencja "20 lat transformacji systemowej", KSS PAN, listopad 2009, Warszawa.
• Kornai J. [1990], The Road to a Free Economy, Shifting from Social System. The Example of Hungary, Budapest.
• Kowalik T. "Animal spirits w polskiej transformacji", referat wygłoszony na konferencji "Bariery rozwoju Polski z perspektywy ekonomicznej i psychologicznej"; Kolegium Studiów Społecznych Instytutów PAN; Instytut Nauk Ekonomicznych i Instytut Psychologii PAN.
• Kowalik T. [2009], www.Polskatransformacja.pl, Warszawa.
• Kuran T. [1991a], "Now out of Never", maszynopis prezentowany na seminarium Rational Models Workshop, Wydział Ekonomii, Uniwersytet Chicagowski, 15.10.1991.
• Kuran T. [1991b], Now out of Never...the Element of Surprise in the East European Revolution of 1989, "World Politics", Vol. 44, No.1.
• Kuran T., [1989], Sparks and Prairie Fires: A Theory of Unanticipated Political Revolution, "Public Choice", No. 61.
• Lipton D., Sachs J. [1991], Shock Therapy and Real Incomes, "Financial Times", Tuesday, January 29.
• Mann T. [1985], The Magic Mountain, A.A. Knopf, New York.
• Murphy K.M., Shlaifer A., Vishny R.W. [1991], "The Transistion to a Market Economy: Pitfals of Partial Planning Reforms", maszynopis, Economy and Labor Organisation Semminar, University of Chicago, October.
• Pindak F. [1988], Gorbachew Reform (Pierestrojka), Development Planning Centre, Erasmus University Rotterdam.
• Przedsiębiorstwa wg przedziałów współczynnika rentowności [1991], Departament Majątku i Dochodu Narodowego, GUS, wrzesień.
• Przeworski A. [1991], Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America, Cambridge University Press.
• Schmitter P. [1975], Liberation by Galope, "Armed Forces and Society", November.
• School Brief - Democracy in Eastern Europe [1992], "The Economist", February.
• Słowacki J. [1952], Pośród niesnasek Pan Bóg uderza.. (w:) Dzieła, t. I, Liryki i wiersze, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im Ossolińskich, Wrocław.
• Sołżenicyn A. [1999], Rosja w zapaści, Politeja, Warszawa.
• The State and Private Sector Performance in Poland - a Slightly Uncommon Glimpses [1996] (w:) Privatization in the Economies in Transition, N.P. Ostojić, I.N. Scott (eds), European Center for Peace and Development, United Nations University for Peace, Beograd.
• Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych, Dz. U. z dnia 30 września 1981 r.
• Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego, Dz. U. z dnia 30 września 1981 r.
• Ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. o planowaniu społeczno-gospodarczym, Dz. U. nr 7 z dnia 9 marca1982 r.
• Ustawa z dnia 24 lutego 1989 r. o niektórych warunkach konsolidacji gospodarki narodowej oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. z 1989 r. nr 10 poz. 57.
• Ustawa z dnia 12 maja 2006 roku o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, Dz.U. z 2006 r. nr 107, poz. 721.
• W sprawie strategii dla Polski (w:) Przełomowy rok 1956 a współczesność, Z. Sadowski (red.), PTE, Warszawa 2007.