Hodża Nasreddin - antybohater w służbie kultury

• Autorzy: Agnieszka Ayşen Kaim

Warianty tytułu

Hodja Nasreddin as an Anti-Hero in the Service of Culture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Niniejszy artykuł ma charakter badawczy, jego celem jest przedstawienie ustnej tradycji anegdotycznej, żywej zarówno w Azji, jak i na Bliskim Wschodzie, która skupia się wokół postaci mądrego głupca. Występuje on w różnych trawestacjach o imieniu Hodża Nasreddin i łączy ludowe poczucie humoru z autoironiczną krytyką społeczną. Po rozpoznaniu specyficznych warunków społeczno-kulturowych, zmiany trybu życia z koczowniczego na osiadły i trudności adaptacyjnych tego procesu, przedstawiono zasięg ich oddziaływania i specyfikę w zależności od lokalnych tendencji. Następnie, po zarysowaniu studium postaci bliskowschodniego żartownisia pod kątem antropologicznym i turkologicznym, przywołane zostały analogiczne postacie bohaterów plebejskich i antybohaterów z kultury anatolijskiej. Jako przedstawiciel tradycji zachodnioeuropejskiej dla celów porównawczych przedstawiony został Dyl Sowizdrzał (niem. Till Eulenspiegel, ang. Owlglass). W pracy wykorzystano przykłady anegdot Hodży Nasreddina, towarzyszące po dziś dzień codziennemu życiu na Bliskim Wschodzie. W studium przypadku wykorzystano prace tureckich folklorystów i antropologów jak Ilhan Başgöz i Mary Douglas. (abstrakt oryginalny)

EN

The article is of the research nature; its aim is to present the spoken anecdotal tradition, vivid both in Asia and in the Middle East, which focuses around the figure of a wise fool. He appears in various travesties under the name of Hodja Nasreddin and combines the folk sense of humour with a selfironic social criticism. Having recognised the specific sociocultural conditions, the change of the lifestyle from the nomadic to the settled one, and the adaptive difficulties of this process, the author presented the scope of their impact and the specificity depending on the local tendencies. Next, having outlined the study of the figure of the Middle East joker from the anthropological and turkological angle, she the referred to similar figures of plebeian heroes and anti-heroes from the Anatolian culture. As the representative of the West European tradition, for the comparative purposes, there is presented Dyl Sowizdrzał (Germ. Till Eulenspiegel, Eng. Owlglass). In her study, the author used examples of the Hodja Nasreddin's anecdotes, accompanying to this day the everyday life in the Middle East. In the case study, there were used works of Turkish folklorists and anthropologists such as Ilhan Başgöz and Mary Douglas. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Islam

EN

Cultural heritage; Islam

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 39
• Strony: 36--47

Twórcy

autor

Agnieszka Ayşen Kaim

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Başgöz I. (2005), Geçmişten Günümüze Nasreddin Hoca, Pan Yayıncılık, İstanbul.
• Colo N. (2013), Bosnak kültüründe Hoca Nasreddin , International Meeting UNESCO Turcja/ Eskisehir.
• Dilmen G., Dumrul D. (1998), Mıtos Boyut Yayınları, (w:) Toplu Oyunları 4, İstanbul.
• Dobreva D. (2013), The Tradition of Nasreddin Hoca In Bulgaria, International Meeting UNESCO Turcja/ Eskisehir.
• Douglas M. (2007), Czystość i zmaza, przet. Marta Bucholc, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Douglas M. (2007), Ukryte znaczenia, Wybrane szkice antropologiczne, Kęty.
• Grzeszczuk S. (1999), Staropolska Humorystyka Plebejska, "Literatura Sowizdrzalska", t. 3, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
• Lord R. (1973), Bohater tradycyjny, przet. Ireneusz Sieradzki, "Pamiętnik Literacki", z. 1, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.