El concepto del indigenismo y las dificultades en la traducción al idioma polaco

• Autorzy: Beata Fabjańska-Potapczuk

Warianty tytułu

he Notion of Indigenism and Difficulties in Translation into the Polish Language

Pojęcie indygenizmu i trudności w przekładzie na język polski

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Polskiemu tłumaczowi zamierzającemu przełożyć współczesną powieść regionu andyjskiego trudno jest dochować wierności oryginałowi, jak również zastosować niezbędną wolność stylistyczną. Powieści z Ameryki hiszpańskojęzycznej od samych swych początków przedstawiały Indianina i Metysa w ich własnym środowisku lub przeciwstawionych białej rasie kolonizatorów. Spośród krajów Ameryki Łacińskiej, Peru i pozostałe kraje andyjskie stoją przed największymi problemami związanymi ze strukturą społeczną. Najpoważniejszym z nich jest integracja grup indiańskich. Wynikają one z niedoboru środków i sposobów na uwspółcześnienie myślenia i działania, oraz z braku dostępu do edukacji, prowadzącej do opanowania czytania i pisania. W republikach andyjskich podjęto wysiłki mające na celu dołączenie Indian do społeczeństwa - za pomocą środków edukacyjnych, próbując zachować języki i tradycje indiańskie oraz wprowadzając nowe metody uprawy roli. Pod koniec XIX wieku pojawiły się pierwsze powieści, w których bohaterem byli Indianie i ich obyczaje. Przedstawieni byli z sympatią, z zachowaniem eurocentrycznej wizji "szlachetnego dzikusa". W latach 20. można już zaobserwować stopniowy rozwój oraz pogłębienie ideologiczne i formalne tego typu powieści. Najbardziej znani autorzy tzw. "powieści indygenistycznej" sprawiają najwięcej kłopotu tłumaczom, gdyż w swoich dziełach starają się zrozumieć indiańskich bohaterów za sprawą mitów, poezji i legend. Polski tłumacz zawsze musi mieć na uwadze fakt, że jego czytelnik najczęściej kojarzy termin "Indianin" z mieszkańcami Ameryki Północnej, a nie Łacińskiej, i dlatego świat andyjski jest mu bardziej obcy. Trudno mu więc w pełni zrozumieć powieść indygeni styczną oraz tematy, jakie porusza, i utożsamić się z występującymi w niej bohaterami. Zainteresowanie literaturą latynoamerykańską pojawiło się w Polsce w latach 70. wraz z publikacją Równiny w płomieniach Juana Rulfo, wydanej w serii "Proza Iberoamerykańska" krakowskiego Wydawnictwa Literackiego. Zasadniczo dzieła indygenistyczne nie wybiły się podczas fali "boomu wydawniczego" lat 70. Większość czytelników wybierała autorów bardziej innowacyjnych dzieł. Jednakże, dzięki wczesnym przekładom tych powieści, język polski zasymilował trochę nie istniejących wcześniej pojęć, a powiązanych z kulturą latynoamerykańską, takich jak np. "ponczo", "sombrero", "macho", "fiesta", "selva", "pampa", "juka". Mimo to, powieści indygenistyczne nie pomogły w rozprzestrzenieniu kultury andyjskiej w Polsce. Jest ona tak inna od polskiej, że pełne zrozumienie mentalności, kultury, obyczajów i problemów prezentowanych w powieściach wymaga szerokiego komentarza pozaliterackiego. W konsekwencji kultura andyjska nadal jest nieznana, choć mogłaby stanowić wartościowy wkład w poznanie historii stapiania się ze sobą ras w Ameryce Łacińskiej i warunków życia współczesnych Indian (abstrakt oryginalny)

EN

The Polish translator attempting to translate a modern novel of the Andean region encounters difficulties to remain faithful with the original as well as to apply an indispensable stylistic freedom. Novels from the Spanish-speaking America, had presented, from their very beginnings, an American Indian and Metis in their own environment or opposed to the white race of colonisers. Among the countries of Latin America, Peru and other Andean countries face the greatest problems connected with the social structure. The most crucial of them is integration of Indian groups. They stem from deficit of means and ways to make thinking and acting modern as well as from lack of access to education leading to overmastering reading and writing. In the Andean republics, they made efforts aimed at inclusion Indians into the society - by way of educational means, trying to retain Indian languages and traditions and introducing new methods of farming. At the end of the 19th century, there appeared the first novels whose heroes were Indians and their customs. They were presented with sympathy, retaining the Eurocentric vision of "noble savage". In the 1920s, there can already be observed a gradual development and ideological and formal intensification of such novels. The best-known authors of the so-called "indigenist novel" cause the greatest trouble to translators as in their works they try to understand Indian heroes thanks to myths, poetry and legends. The Polish translator must always keep in mind the fact that their reader most often associate the term 'Indian' with inhabitants of North America and not Latin America; hence, the Andean world is stranger to them. Therefore, it is difficult for them to fully understand the indigenist novel and the topics touched by the novel, and to identify themselves with the heroes appearing therein. The interest in the Latin American literature appeared in Poland in the 1970s together with the publication of El Llano en llamas (translated into English as The Burning Plain and Other Stories by Juan Rulfo, issued in the series "Proza Iberoamerykańska" [Spanish American Prose] of the Cracow Wydawnictwo Literackie Publishing House. In principle, the indigenist works did not stand out during the editorial boom wave of the 1970s. Most readers chose the authors of more innovative works. However, owing to early translations of those novels, the Polish language assimilated to some extent the earlier not existing notions connected with the Latin American culture such as, e.g. "poncho", "sombrero", "macho", "fiesta", "selva", "pampa", "yucca". Despite this fact, indigenist novels have not helped to diffuse the Andean culture in Poland. This is so different from the Polish novel that the full understanding the mentality, culture, customs and problems presented in novels require broad non-literary comments. In result, the Andean culture has still been unfamiliar, though it could be a valuable contribution to learning the history of melting with one another of races in Latin America and living conditions of the contemporary American Indians. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Literatura; Kultura; Struktura społeczna; Mentalność

EN

Literature; Culture; Social structure; Mentality

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 39
• Strony: 72--82

Twórcy

autor

Beata Fabjańska-Potapczuk

• Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Warszawie

Bibliografia

• Bravo V.A. (1982), Arguedas: la escritura como realidad, en: Plural nro 127.
• Chang-Rodriguez E. (1984), El indigenismo peruano y Mariátegui, en: Revista Iberoamericana, nro 127, Universidad de Pittsburgh, Instituto Internacional de Literatura Iberoamericana.
• Franco J. (1969), An introduction to Spanish American Literature, Cambridge University Press, London.
• Icaza J. (1953), Huasipungo, Ed. Losada, Buenos Aires.
• Jacome B.V. (1978), El último testimonio novelístico de Jorge Icaza, en: Anales de literatura hispanoamericana, nro 7, Madrid.
• Mariátegui J. C. (1970), Peruanicemos el Perú, en Obras Completas, t. 11, Amauta, Lima.
• Marrodán C.C. (1978), ¿Narrativa o cultura? Apuntes sobre las traducciones de narrativa latinoamericana en Polonia, en: Estudios Latinoamericanos nro 4.
• Rama A. (1985), La crítica de la cultura en América Latina, Biblioteca Ayacucho, Caracas.
• Rymwid-Mickiewicz I. (1985), Bibliografia przekładów literatury hispanoamerykańskiej wydanych w Polsce w latach 1945-1984, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Sanchez L.A. (1968), Proceso y contenido de la novela hispanoamericana, Gredos, Madrid.
• García Yerba V. (1982), Teoría y práctica de la traducción, Gredos, Madrid.