Mechanizm powstawania wahań cyklicznych w gospodarce centralnie planowanej

• Autorzy: Władysław Balicki

Warianty tytułu

Mechanizm of Appearance of Cyclical Fluctuations in Centrally Planned Economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Słowa "paradoks" używam tutaj w znaczeniu: "zjawisko, dlatego dziwne, że istnieją w okolicznościach wykluczających istnienie". Termin "gospodarka centralnie planowana" oznaczać będzie taki jej rodzaj, że większość producentów otrzymuje dyrektywne (czyli zagrożone karą administracyjną) plany produkcji. Plany te są przy tym częścią planu ogólnonarodowego, hierarchicznie rozdzielanego na poszczególne gałęzie. Gospodarka centralnie planowana (w podanym rozumieniu tego terminu) istnieje - mniej lub bardziej zbliżona do teoretycznego ideału - w krajach Wschodniej Europy z wyjątkiem Jugosławii i Węgier. Używając wyrażania "paradoks cyklu w gospodarce centralnie planowanej" zdaję sobie oczywiście sprawę, że chodzi tu o paradoks pozorny. Istnienie w okolicznościach wykluczających istnienie jest paradoksem - jedynie z uwagi na wiedzę dotąd rozpowszechnioną. Tak więc rozpowszechnionym dotąd poglądom próbuję przeciwstawić w artykule koncepcję teoretyczne, na gruncie której istnienie cyklu paradoksem nie jest. Zapytajmy jednak, o jaki tu mianowicie cykl gospodarczy chodzi? Chodzi o cykl klasyczny, o okresowe wahania w wykorzystaniu istniejącego majątku wytwórczego spowodowane czynnikami nie technicznymi, lecz ekonomicznymi, a dokładniej - kalkulację podmiotów gospodarczych nastawioną na realizację własnych, tychże podmiotów, interesów. Taka sekwencja wahań wykazuje formalne podobieństwo do cyklu gospodarki kapitalistycznej, czy nawet do wolnokonkurencyjnej gospodarki kapitalistycznej i stąd samo postawienie problemu wywołuje zdziwienia. Centralna planowania po to wszak zostało stworzone, aby zlikwidować wahania i chroniczne niewykorzystywanie mocy produkcyjnych. Czyżby zatem ów złośliwy nowotwór został pozornie tylko zaleczony, a w rzeczywistości rozwijał się w ukryciu? Odpowiedź, którą próbuję poniżej sformułować, bazuje na tezie znacznie bardziej szokującej. Twierdzę mianowicie, że cykl wywołany jest istnieniem centralnego planowania rozumianego w sposób wyżej zdefiniowany. (fragment tekstu)

EN

The author attempts to answer the following question "if there are cyclical fluctuations of activity in centrally planned economy, does a constant source of their stimulation exist". This problem can be presented in a different way. Economy is not perpetuum mobile, which once set in motion will endlessly repeat the primary push. It is subject to so many side stimuli that even in case when primary push set it in cyclical move, the magnitude of later deviations would erase the primary amplitude. If however, the amplitude exists for a longer period, it is a symptom of internal mechanism of oscillation. The study not claiming to be a global theory of business fluctuations, is an attempt at explaining the principles of functioning of the mechanism which starts the amplitude. Its subject is functioning of the so called autarkic enterprise, ie. - in an idealizing simplification - totally lacking suppliers, procuring itself only with its own products. This enterprise however, does not lack receipients. It is a supplier for other enterprises, not autarkic. Autarkic entrepreneur conducts (in centrally planned economy) a specific game with its superior unit. Its subject is the volume of output. As a result of this game both the volume of planned output end realized output oscillate in eight section cycle. Oscillation is caused by many permanently existing circumstances. In the process of its appearance the presence of the so-called bottleneck plays a special role. The paper is only a starting point for the theory of cyclical fluctuations in centrally planned economy. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wahania sezonowe w gospodarce; Cykl koniunkturalny; Gospodarka planowa; Gospodarka socjalistyczna; Wahania koniunkturalne; Kryzys gospodarczy

EN

Seasonal fluctuations in the economy; Business cycles; Planned economy; Socialist economy; Business fluctuations; Economic crisis

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1985
• Numer: nr 127 Nierównowaga makroekonomiczna. Mechanizmy jej powstawania i koncepcje przezwyciężania
• Strony: 7--19

Twórcy

autor

Władysław Balicki

Bibliografia

• Balicki W., Theory of disequilibrium in centrally planned economies, Jahrbuch der Wirtshaft Osteuropas Bauch, Monachium 1982.