Źródła finansowania akumulacji rzeczowej w gospodarce socjalistycznej

• Autorzy: Andrzej Matysiak , Jarosław Mielcarek

Warianty tytułu

Sources of Financing Material Accumulation in Socialist Economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W badaniach społeczeństwa socjalistycznego przyjmuje się na ogół podobne założenia metodologiczne, jakie stosował K. Marks w analizie kapitalistycznych stosunków produkcji. Dopiero od niedawna poddawana jest rewizji teza głosząca, że główną determinantą stosunków społecznych w socjalizmie jest własność środków produkcji. Marksowska teza o roli własności środków produkcji jest - jak się wydaje - prawdziwa tylko w odniesieniu do systemów opartych na przedsiębiorczości prywatnej. Nie może się zatem ona odnosić do socjalizmu, którego główną cechą jest kolektywizm. System kolektywistyczny jest przeciwieństwem gospodarki indywidualistycznej, ponieważ występuje w nim jeden przedsiębiorca, a jest nim państwo. Jest to przedsiębiorca jednak szczególny, bowiem jest on jednocześnie władzą państwową, czyli dysponuje środkami przymusu pozaekonomicznego. Środki produkcji nie są zatem wykorzystywane według reguł określonych przez rynek, a według celów wyznaczonych przez władzę państwową. W związku z tym następuje degradacja stosunku grup społecznych do środków produkcji na rzecz stosunku do władzy. Od stosunku pomiędzy władzą a społeczeństwem zależy bowiem wpływ wytwórców i różnych grup społecznych na zasady gospodarowania w socjalizmie. W odniesieniu do gospodarki kolektywistycznej tracą zatem swą aktualność dotychczasowe twierdzenia ekonomii politycznej. Oparte są one bowiem na założeniach, które są pusto spełnione w gospodarce kolektywistycznej. W gospodarce socjalistycznej nikt poza państwem nie ma prawa do akumulacji produkcyjnej. Utrata tego prawa przez obywateli jest bowiem warunkiem koniecznym reprodukcji stosunków opartych na państwowym monopolu na środki produkcji. W związku z tym środki produkcji nie są towarami, ponieważ nie są przedmiotem podziału i wymiany. Nie istnieje zatem możliwość zamiany pieniądza w kapitał przez wytwórców, co oznacza poważne przecież ograniczania stosunków towarowo-pieniężnych. Wszystkie dotychczasowe zaś teorie ekonomiczne zakładają pełne upowszechnienie stosunków towarowo-pieniężnych. Powstaje w związku z tym pytanie, jaki jest zakres gospodarki towarowo-pieniężnej w socjalizmie. Od odpowiedzi na to pytanie zależy, w jakim stopniu gospodarka socjalistyczna jest regulowana przez mechanizm ekonomiczny. (fragment tekstu)

EN

The study is an attempt to reconstruct the mechanism of creating and financing material accumulation in socialist economy. Its first part contains an explanation of the idea of "socialist relations of production" and basic, theoretical assumptions. It was assumed the essential feature of socialism is collectivism, which is the result of joining economic power with political power. Thus relations with power become a basis for all social relations within this system. Because of private ownership of man power and freedom of choice of consumption' there exist economic relations between the state and households. The subject of these relations is the exchange of man power for means of consumption and services. These relations are controlled by the state by means of proces and wages and by the economic system of enterprises. The state in its relations with the society acts according to political or economic rationality. The priority of particular rationality is always objectively determined by the relations of state power with the society. In order to study the basic macro-economic interdependencies, modified schemes of extended reproduction were used, in which the value of global product of each of the sectors is determined by the calculus of outlays of direct labour and materialized labour in monetary units carried out by the Centre. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Akumulacja kapitału; Środki produkcji; Monopol; Gospodarka socjalistyczna; Stosunki gospodarcze; Stosunki polityczne

EN

Capital formation; Means of production; Monopoly; Socialist economy; Economic relations; Political relations

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1985
• Numer: nr 127 Nierównowaga makroekonomiczna. Mechanizmy jej powstawania i koncepcje przezwyciężania
• Strony: 36--53

Twórcy

autor

Andrzej Matysiak

autor

Jarosław Mielcarek

Bibliografia

• W. Narojek: Społeczeństwo planujące. Warszawa: PWN 1973.
• O. Lange: Funkcjonowanie gospodarki socjalistycznej. Dzieła, T.3 Warszawa: PWE 1975.
• S. Łysko: Z teorii gospodarki socjalistycznej, Warszawa: PWN.
• W. Lamentowicz: Kryteria efektywności w polityce. Studia Nauk Politycznych, Warszawa: PWN 1980.
• J.J. Wiatr: Przyczynek do zagadnienia rozwoju społecznego w formacji socjalistycznej. Warszawa: KiW 1979.