Koszty przedsiębiorstw handlu hurtowego jako funkcja czynników wytwórczych

• Autorzy: Krystyna Gorzelańczyk
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W dochodzeniu zależności przyczynowo-skutkowych kosztów i czynników kosztotwórczych przedsiębiorstw handlowych empiryczne badania, prowadzone generalnie w skromnym wymiarze, odnosiły się do uwarunkowań zachowania się kosztów na zmiany wielkości i struktury obrotu. Konieczność rozszerzenia zakresu analizy o badanie wpływu na koszty innych czynników zarówno w skali makro- jak i mikroekonomicznej podkreślano w literaturze niejednokrotnie, a próbę realizacji tych postulatów podjęli tylko nieliczni badacze, majoryzując w tym względzie przedsiębiorstwa handlu detalicznego. Handel hurtowy posiada nie mniej ważne znaczenie w obrocie towarowym a jego reorganizacja, której konsekwencją jest likwidacja instytucjonalnej formy hurtu nie powinna bynajmniej umniejszać zainteresowania nim. Wszechstronna analiza powiązań kosztów i czynników je kształtujących stwarza możliwości pogłębionej analizy kosztów a rozszerzenie jej na szczebel hurtowego obrotu towarowego daje podstawę do międzyzakładowych porównań. Koszty przedsiębiorstw hurtowych nie były w szerszym zakresie przedmiotem badań statystyczno-ekonomicznych, w związku z tym prawidłowości w tym zakresie nie są rozpoznane. Przedsiębiorstwa handlu hurtowego stanowią specyficzną zbiorowość, z uwagi, że funkcje spełniane przez nie są zasadniczo odmienne, co znajduje swój wyraz między innymi w rozmiarach zaangażowanych czynników wytwórczych. Dominujące znaczenie ma czynnik bazy materialno-technicznej, odwrotnie aniżeli w handlu detalicznym, w którym czynnik pracy wysuwa się na pierwsze miejsce. Na hurtowym szczeblu obrotu towarowego istnieje większa możliwość substytucji pracy żywej pracą uprzedmiotowioną. W związku z odmienną strukturą czynników wytwórczych, zachodzi konieczność ilościowej weryfikacji istotności tych czynników. Celem opracowania z jednej strony jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu czynniki wytwórcze wpływają na koszty, z drugiej zaś strony określenie kierunków oddziaływania efektywności ich wykorzystania. W postępowaniu badawczym wykorzystana zostanie jedna z klasycznych metod regresyjnych, a mianowicie procedura regresji krokowej, której zastosowanie pozwoli na próbę odpowiedzi na postawione pytania. Dla realizacji powyższego celu wybrano 141 przedsiębiorstwa handlu hurtowego branży spożywczej, z okresu kiedy handel ten przybierał formę instytucjonalną. Z uwagi na rozpoczynającą się w początku lat siedemdziesiątych rekonstrukcję handlu w ogóle a handlu hurtowego w szczególności, który ostatecznie przyjął formę funkcjonalną, możliwe było przyjęcie do analizy roku 1970. Wybór tych przedsiębiorstw podyktowany był względami poznawczymi oraz dostępnością materiałów źródłowych. Jednostki handlu hurtowego, będąc monopolistą w badanej branży posiadały przy tym bogatą dokumentację zachodzących procesów gospodarczych, co pozwoliło na włączenie interesujących informacji do Banku Danych "Koszty uspołecznionych przedsiębiorstw handlowych" utworzonego w Instytucie Cybernetyki Ekonomicznej, Zakładzie Statystyki Demografii Akademii Ekonomicznej w Poznaniu z którego informacji korzystano w niniejszym opracowaniu. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Koszty w przedsiębiorstwie; Handel hurtowy; Czynniki produkcji; Efektywność kosztowa; Badania ekonometryczne; Ekonometria

EN

Costs in companies; Wholesale trade; Production factors; Cost effectiveness; Econometric research; Econometrics

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1984
• Numer: nr 115 Prace Instytutu Cybernetyki Ekonomicznej
• Strony: 130--151

Twórcy

autor

Krystyna Gorzelańczyk

Bibliografia

• Altkorn J., Zatrudnienie w infrastrukturze organizacyjno-technicznej handlu. Handel Wewnętrzny 1973, nr 3.
• Barczak A., Ekonometryczne metody badania kosztów produkcji, PWN, Warszawa 1971.
• Białecki F., Firlejczyk S., Peretiatkowicz R., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa handlowego, PWE, Warszawa 1967.
• Bogusławska Z., Zatrudnienie w handlu wewnętrznym w okresie XXV-lecia PRL, Handel Wewnętrzny 1969, nr 3.
• Budzich E., Efektywność wykorzystania środków gospodarczych w przedsiębiorstwach handlowych. Biblioteka Instytutu Handlu Wewnętrznego, Warszawa 1972, z. 96.
• Cetverikov H.C., Primenenie metodov korelaci v ekonomiceskich issledovaniach, Nauka, Moskva 1969.
• Draper N.R., Smith H., Analiza regresji stosowana, PWN, Warszawa 1973.
• Gorzelańczyk K., Identyfikacja czynników określających koszty przedsiębiorstw hurtowych metodą regresji krokowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1982, nr 4.
• Grabiński T., Wydmus S., Zeliaś A., Analiza efektywności wybranych zmiennych w jednorównaniowych modelach ekonometrycznych. Zeszyty Naukowe WSE Wrocław 1979, z. 182.
• Gruszczyński M., Kolupa M., Leniewska E., Miary zgodności, metody doboru zmiennych, problemy współliniowości, PWN, Warszawa 1979.
• Hebak P., Krovak O., Wybór najlepszego podzbioru zmiennych niezależnych do opisowego modelu regresyjnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1982, nr 2.
• Hennig G., Kostenrechnung im Handel, Verlag die Wirtschaft, Berlin 1976.
• Kawalec W., Dynamika kosztów handlowych, Roczniki Instytutu Handlu Wewnętrznego 1958, z. 9.
• Klimek Z., Wpływ rotacji towarów na koszty. Handel Wewnętrzny 1961, nr 6.
• Kozłowska W., Kloc M., Sposoby oceny wydajności sklepów, Biblioteka Instytutu Handlu Wewnętrznego, Warszawa 1971, z. 79.
• Maleszyk E., Infrastruktura techniczna handlu detalicznego jako zespół czynników wytwórczych w handlu. Roczniki Instytutu Handlu Wewnętrznego 1981, z. 97.
• Nowakowska A., Koszty państwowych przedsiębiorstw handlowych w świetle wyników ekonomicznych IHW, Handel Wewnętrzny 1966,nr 4.
• Nowakowska A., Próba wykorzystania metody analizy wariancji w badaniach kosztów obrotu towarowego, Przegląd Statystyczny 1969, z. 1.
• Olearczyk A., Powierzchnia sklepowa w analizie i planowaniu sieci detalicznej. Biblioteka Instytutu Handlu Wewnętrznego, Warszawa 1964.
• Paszajew K.P., Uprawlenije optowoj torgowlej. Ekonomika, Moskwa 1978.
• Pawłowski Z., Przyczynek do teorii ekonometrycznej analizy kosztów, Przegląd Statystyczny 1967, z. 3.
• Pilarski R., Czynniki wytwórcze w handlu wewnętrznym i ich wzajemne powiązania. Zeszyty Naukowe WSE Kraków 1978, nr 101.
• Polanowski L., Mierniki pracy przedsiębiorstw handlowych. Handel Wewnętrzny 1970, nr 6.
• Praca zbiorowa pod red. Klitzscha W., Handelsstatistik, Verlag die Wirtschaft, Berlin 1976.
• Praca zbiorowa pod red. Nowackiego St., Gospodarowanie usługami handlowymi, PWE Warszawa 1976.
• Sopoćko A., Ekonomiczne mierniki działalności przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych. Biblioteka Instytutu Handlu Wewnętrznego, Warszawa 1977, z. 146.
• Sosnowski J., Wykorzystanie czynników wytwórczych w handlu. Opracowania i Materiały IHW, Warszawa 1975, z. 91.
• Strużycki M., Uwarunkowania rozwojowe czynników wytwórczych w handlu. Handel Wewnętrzny 1975, nr 5-6.
• Warchol F., Optymalna wielkość państwowych przedsiębiorstw handlu detalicznego, PWE, Warszawa 1966.
• Welfe W., Statystyka handlu, PWG, Warszawa 1966.
• Wierzchosławski St., Stan i kierunki badań kosztów obrotu towarowego w Polsce w latach 1945-1965, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1967, nr 3.
• Wierzchosławski St., Wpływ struktury branżowej przedsiębiorstw handlu detalicznego na koszty ich działalności. Poznańskie Roczniki Ekonomiczne, tom 19.
• Wiśniewski F., Wpływ wielkości i struktury obrotu towarowego na koszty handlu detalicznego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1958, nr 1.
• Witkowska A., Przydatność wybranych statystycznych metod wyboru zmiennych w procesie identyfikacji czynników określających rozmiary kosztów w przedsiębiorstwach handlu detalicznego. Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu (w druku).
• Wrzosek W., Funkcje handlu hurtowego, PWE, Warszawa 1969.
• Zakrzewski Z., Ekonomika handlu wewnętrznego, PWE, Warszawa 1972.
• Zakrzewski Z., Rola i funkcje handlu wewnętrznego, PWE, Warszawa 1977.