Prawo do krytyki a kontratyp zniesławienia

• Autorzy: Jacek Sobczak

Warianty tytułu

The Right to Criticism and Justification of Libel

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W dyskusji nad dopuszczalnością odpowiedzialności za zniesławienie, w tym zwłaszcza zniesławienie prasowe, pomija się ostatnio problem wyłączenia bezprawności zniesławienia, czyli tzw. kontratypu, przewidzianego w treści art. 213 § 2 kodeksu karnego. Obecnie obowiązujący kontratyp różni się, i to dość poważnie, w treści od kontratypu przewidzianego w kodeksie karnym z 1969 r., którego zakres mocno utrwalił się w świadomości odbiorców, w szczególności dziennikarzy. Odnotować także należy, że treść art. 213 § 2 k.k. uległa dość znamiennym przekształceniom. Prawo do krytyki, na straży którego zdaje się stać art. 41 prawa prasowego, a także treść art. 6 ust. 4, jest jednym z najważniejszych praw przysługujących dziennikarzom. Ustawodawca wymaga jednak, aby formułowana krytyka była rzetelna i zgodna z zasadami współżycia społecznego, nie może mieć charakteru obraźliwego, co nie wyłącza możliwości, jakie istnieją na gruncie satyry i karykatury. Nie może przybierać form obraźliwych, urągających godności osobistej, ani przekraczać skalą intensywności potrzeby krytycznej analizy. Wymóg rzeczowości oznacza konieczność unikania tendencyjności, nadmiernej złośliwości, napastliwości. Zapał polemiczny nie uprawnia krytyka od wypowiedzi agresywnych i niekulturalnych. Pewnych zarzutów nie da się jednak formułować dobitnie, bez naruszania godności zaatakowanego. Przytaczanie w krytyce cudzych poglądów nie zwalnia od odpowiedzialności. Prawo do krytyki mieści się w zakresie chronionym dyspozycją art. 10 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Europejski Trybunał Praw Człowieka w licznych orzeczeniach podejmował próby określenia standardów krytyki, których obiektem mogą być: politycy, osoby pełniące funkcje publiczne, sędziowie, wreszcie osoby prywatne.(abstrakt autora)

EN

In the discussion on the admissibility of responsibility for defamation, and in particular libel, the problem of unlawful libel is omitted - so-called justification - foreseen in the content of Article 213 Paragraph 2 of the Penal Code. The currently binding justification is considerably different from the one intended in the Penal Code from 1969, the scope of which has been strongly rooted in the consciousness of recipients, especially journalists. It should be noted that the content of Article 213 Paragraph 2 of the Penal Code is undergoing quite a significant transformation. The right to criticize, which is upheld by Article 41 of the Press Law Act, and also by the content of Article 6 Paragraph 4, is one of the most important laws inherent to journalists. Legislation demanded however for the formulated criticism to be reliable and in accordance with the rules of social conduct, not have an insulting nature, which does not exclude the possibilities that exist in satire and caricature. It cannot take on offending forms, assaulting one's dignity or go beyond the scale of intensity in its necessity of critical analysis. The requirement of substance means the necessity of avoiding bias, overt malice, aggressiveness. Polemical zest does not entitle the critic to aggressive and uncivil statements. Some accusations however cannot be decisively formulated without violating the dignity of the person accused. Quoting the opinions of others in the criticism does not relieve one of responsibility. The right to criticize is within the area of protection by the disposition of Article 10 of The Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. The European Court of Human Rights in numerous rulings has made attempts to describe the standards of criticism, whose object can be politicians, people holding public functions, judges and lastly, private individuals.(author's abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Ochrona praw człowieka; Sprawiedliwość

EN

Law; Human rights protection; Justice

• Czasopismo: Studia Medioznawcze
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 2 (53)
• Strony: 45--75

Twórcy

autor

Jacek Sobczak

• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie; Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Wojciechowski J., Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej. Rozdział XXVII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000
• Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117-277 Kodeksu karnego, pod red. A. Zolla, t. 2, Kraków 1999
• Raglewski J., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, T. 2: Komentarz do art. 117-277 K.K., red. A. Zoll, wyd. 2, Kraków 2006
• Hofmański P., Satko J., Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej. Przegląd problematyki. Orzecznictwo (SN 1918-2000). Piśmiennictwo, Kraków 2002
• Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
• Chybiński O., Świda W., Gutekunst W., Prawo karne. Część szczególna, Warszawa 1975
• Siewierski M., Kodeks karny i prawo o wykroczeniach. Komentarz, Warszawa 1965
• Skupiński J., OSPiKA 1966, z. 5
• Cieślak M., "Nowe Państwo" 1967, nr 4
• Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995
• Wolter W., [w:] Andrejew I., Świda W., Wolter W., kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973
• Kulesza W., Zniesławienie i zniewaga. Ochrona czci i godności osobistej człowieka w polskim prawie karnym. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1984
• Zoll A., Z problematyki odpowiedzialności karnej za pomówienie, "Palestra" 1974, nr 5
• Gardocki L., Typowe zakłócenia funkcji zasady nullum crimen sine lege, "Studia Iuridica" 1982, nr 10
• Surkont M., Zniesławienie i znieważenie w polskim prawie karnym, Gdańsk 1982
• Lipczyńska M., Oskarżenie prywatne, Warszawa 1977
• Andrejew I., Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1978
• Szerer M., Uwagi o sądzeniu przestępstw przeciwko czci, "Państwo i Prawo" 1973, nr 7
• Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010
• Zoll A., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, T. 1: Komentarz do art. 1-116 k.k., red. Zoll A., wyd. 2, Kraków 2004
• Rejman G., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. G. Rejman, Warszawa 1999
• Zoll A., Regulacja błędu w projekcie kodeksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace ofiarowane pani profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996
• Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Warszawa 1982
• Jaskuła A., Uregulowanie błędu co do znamion typu czynu zabronionego w prawie karnym Polski i wybranych krajów europejskich, "Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych" 1999, nr 2
• Wojciechowski J., [w:] A. Wąsek, R. Zawłocki, Kodeks karny. Część szczególna. T. 1: Komentarz do artykułów 117-221, wyd. 4, Warszawa 2010
• Kunicka-Michalska B., [w:] Kunicka-Michalska B., Wojciechowska J., Przestępstwa przeciwko wolności, wolności sumienia i wyznania, wolności seksualnej i obyczajności oraz czci i nietykalności cielesnej. Rozdziały XXIII, XXIV, XXV, XXVIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2001
• Marek A., Kodeks karny, wyd. 5, Warszawa 2010
• Prawo prasowe. Komentarz, red. B. Kosmus, B. Kuczyński, Warszawa 2011
• Sobczak J., Ustawa Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 1999
• Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008
• Słownik języka polskiego, red. nauk. M. Szymczak, wyd. 5, Warszawa 1988, t. 2: A-K
• Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Warszawa 2003, t. 2: H-N
• Wolter W., Krytyka naukowa i obraza czci, Warszawa 1929 "Gazeta Sądowa Warszawska"
• Daszkiewicz K., Zniesławienie a krytyka naukowa, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1963 r 3
• Bafia J., Prawo o wolności słowa, Warszawa 1988
• Sobczak J., Prawo prasowe. Podręcznik akademicki, Warszawa 2000
• Pawelec K., Wybrane zagadnienia krytyki prasowej w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, "Problemy Praworządności" 1980, nr 4/5
• Piekara A., Prawne i społeczne aspekty krytyki prasowej, "Zeszyty Prasoznawcze" 1965
• Wolter W., Krytyka naukowa i obraz czci, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1929, nr 14
• Pietrzak M., Reglamentacja wolności prasy w Polsce (1918-1939), Warszawa 1963
• Dobosz I., Krytyka w czasopismach naukowych, Kraków 1979
• Dobosz I., Krytyka w recenzjach i polemikach naukowych, "Nauka Polska" 1980, nr 6
• Sobolewski P., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., II CKN 1292/00, OSNC 2004, z. 2, poz. 27, "Przegląd Sądowy" 2005, nr 7/8
• Sieńczyło-Chlabicz, J. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., II CKN 1293/00, "Prokuratura i Prawo" 2004, nr 4
• Dobosz I., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2002 r., IV CKN 925/00, OSP 2003, z. 5
• Rupar J., Zniesławienie a dozwolona krytyka dziennikarska osób publicznych, "Prokuratura i Prawo" 2008, nr 11
• Satko J., Wolność słowa łączy się z odpowiedzialnością za to co się powiedziało, "Rzeczpospolita" 2001, nr 2
• Surkont M., Zniesławienie a przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, "Nowe Prawo" 1982, nr 8/9
• Buchała K., Zoll A., Kodeks karny. Część ogólna, Kraków 1998, t. 2
• Gardocki L., Europejskie standardy wolności wypowiedzi a polskie prawo karne, "Prokuratura i Prawo" 1993, z. 3
• Cieślak M., Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 28 czerwca 1972 r IV KZP 67/71, "Państwo i Prawo" 1973
• Surkont M., Zagadnień karnej ochrony czci, "Nowe Prawo" 1977, nr 6
• Sosnowska M., Uwagi o kwalifikowanym typie przestępstwa zniesławienia, "Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego" T. 11 (2002)
• Zalewski W., Glosa do postanowienia SN z dnia 7 lutego 2007, sygn. akt III KK 243/06, "Gdańskie Studia Prawnicze - Przegląd Orzecznictwa" 2008, nr 2
• Kopff A., Glosa do wyroku z 19 września 1968 r. 2 CR Z 91/68, "Nowe Prawo" 1970, nr 7/8