The Evolution of Governmental Accounting in the Phases of a State Regime Reshaping from Capitalism to Socialism and from Socialism to Capitalism : the Case of Poland in the 1950s - Mid-1990s

• Autorzy: Wojciech Andrzej Nowak

Warianty tytułu

Rachunkowość rządowa w fazach przekształcania państwa z reżimu kapitalistycznego na reżim socjalistyczny i odwrotnie : przypadek Polski od lat 50. do połowy lat 90. XX wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The main aim of this paper is the presentation and analysis of the fundamental phases of the reshaping of Polish public sector accounting from the beginning of the 1950s up to the mid-1990s. These years constitute the period of the two opposite transitions of Polish governmental accounting: at the beginning it was reoriented from serving the state under the market economy of the time towards serving the state under a centrally planned economy; at the end it was reoriented just the opposite - from serving the state under a centrally planned economy towards serving the state under a contemporary market economy. Both transformations were of a unique character on the international scale. The patterns and contingencies of these transitions have been outlined. This article was written in 1996, but has not yet been published. Its publication in practically unchanged form is designed to illustrate a way of thinking and writing about accounting on the Polish academic plain according to the manner of the time. The adopted approach and method have a descriptive-analytical character, backed up with the theory of the change in the public sector accounting and empirical research. The original model of the public sector accounting innovation in Poland and accounting regulations of the time were used. In the conclusion, it is possible to state that, for Poland, the public sector accounting both in the period of the centrally planned economy and in the period of the market economy, rely on the accrual convention and the double entry - it remains steady. Its reshaping is of an evolutionary character, and shifts in the sociopolitical-economic system of the state, the way public authorities function and the nature of public sector entities, determine the process change. Appropriate legal instruments are a basic tool of the regulation of the change, with central government administration in the leading role. (original abstract)

Głównym celem artykułu jest przedstawienie i analiza fundamentalnych etapów przekształcania rachunkowości polskiego sektora publicznego, w okresie od początku lat 50. do połowy lat 90. ubiegłego wieku. W tym czasie doszło do dwóch radykalnych transformacji polskiej rachunkowości rządowej. Na przełomie lat 40. i 50. rozpoczęto jej przekształcanie z pozycji służenia państwu gospodarki rynkowej (w jej ówczesnym stanie) ku pozycji służenia państwu gospodarki centralnie planowanej, by w pierwszej poło-wie lat 90. przekształcać ją z pozycji służenia państwu gospodarki centralnie planowanej ku pozycji służenia państwu gospodarki rynkowej. Obydwie transformacje miały unikalny charakter w skali międzynarodowej. Zarysowano wzory i uwarunkowania tych transformacji. Artykuł powstał w roku 1996, ale dotąd nie opublikowano go. Jego publikacja w praktycznie niezmienionej postaci ma ilustrować ówczesny sposób myślenia i pisania o rachunkowości na płaszczyźnie akademickiej. Podejście i metoda mają charakter opisowo-analityczny, wsparty teorią zmiany w rachunkowości sektora publicznego i badaniem empirycznym. Wykorzystano autorski model innowacji w rachunkowości sektora publiczne-go w Polsce oraz regulacje rachunkowości tamtego okresu. W konkluzji można stwierdzić, że w Polsce rachunkowość sektora publicznego zarówno w okresie gospodarki centralnie planowanej, jak i w okresie gospodarki rynkowej, opiera się na konwencji memoriałowej i podwójnym zapisie - to się nie zmienia. Jej przekształcenia mają charakter zmiany ewolucyjnej, warunkowanej zmianami w systemie społeczno-polityczno-ekonomicznym państwa i sposobie funkcjonowania władz publicznych oraz naturą jednostek zaliczanych do sektora publicznego. Podstawowym narzędziem regulacji zmiany są instrumenty prawne właściwe dla władzy centralnej, z pierwszoplanową rolą administracji rządowej. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Accounting; Public sector; Systemic transformations in the economy

PL

Rachunkowość; Sektor publiczny; Przekształcenia systemowe w gospodarce

• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2015
• Tom: 84
• Numer: nr 140
• Strony: 159--180

Twórcy

autor

Wojciech Andrzej Nowak

• University of Łódź

Bibliografia

• Augustowska M. (1995), Komentarz do planu kont dla państwowych i gminnych jednostek budżetowych i ich gospodarstw pomocniczych, zakładów budżetowych, państwowych i gminnych funduszy celowych oraz gmin i ich związków, ODDK, Gdańsk.
• Hellich E. (1995), Rachunkowość sektora publicznego w Polsce - kierunki rozwoju, "Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej", t. 32, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa, pp. 83-91.
• Hellich E. (1994), Rachunkowość budżetowa w procesie zmian strukturalnych gospodarki polskiej, "Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej", t. 29, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa, pp. 44-49.
• Jaruga A. (1995), Nowa ustawa o rachunkowości. Zmiany i nowe rozwiązania, ODDK, Gdańsk.
• Jaruga A., Nowak W. (1995a), Governmental accounting in transition: the Polish experience, "Financial Accountability & Management", vol. 11 (1), February, pp. 75-94.
• Jaruga A., Nowak W. (1995b), Governmental accounting in transition: the Polish experience, [in:] V. Montesinos, J.M. Vela (eds), International Research in Public Sector Accounting, Reporting and Auditing, Instituto Valenciano de Investigaciones Económicas, Valencia.
• Lüder K. (1994), The 'contingency model' reconsidered: experiences from Italy, Japan and Spain, [in:] E. Buschor, K. Schedler (eds), Perspectives on Performance Measurement and Public Sector Ac-counting, Haupt, Berne, Sttutgart, Vienna 1994, pp. 1-15.
• Nowak W.A. (1995), Fundamentalne warunkowania rachunkowości sektora publicznego, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa.
• Nowak W., Jaruga A. (1995c), Model innowacji w rachunkowości sektora publicznego, "Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej", t. 33, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa, pp. 88-101.
• (Prawo budżetowe) (1993), Ustawa z dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe, Dz.U. 1993, nr 72, poz. 344 (z późn. zm.).
• (Rozporządzenie Ministra Finansów) (1991), Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 stycznia 1991 r. w sprawie zasad prowadzenia księgowości, Dz.U. 1991, poz. 35 (z późn. zm.).
• (Ustawa o rachunkowości) (1994), Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994, nr 121, poz. 591.
• (Zarządzenie Ministra Finansów) (1983), Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 16 listopada 1983 r. w sprawie ogólnych zasad prowadzenia rachunkowości przez jednostki gospodarki uspołecznionej, "Monitor Polski" 1983, nr 40, poz. 233 (z późn. zm.).
• (Zarządzenie Ministra Finansów nr 46/95) (1995), Zarządzenie nr 46 Ministra Finansów z dnia 1 sierpnia 1995 r. w sprawie szczególnych zasad prowadzenia rachunkowości oraz jednolitych planów kont dla państwowych i gminnych jednostek budżetowych i ich gospodarstw pomocniczych, zakładów budżetowych, państwowych i gminnych funduszy celowych oraz gmin i ich związków, Dz. Urz. Ministerstwa Finansów 1995, nr 14, 1995, poz. 60.
• (Zarządzenie Ministra Finansów nr 2/92) (1992), Zarządzenie nr 2 Ministra Finansów z dnia 14 stycznia 1992 r. w sprawie zasad i terminów sporządzania sprawozdawczości budżetowej, Dz. Urz. Ministerstwa Finansów 1992, nr 2, poz. 74.

Identyfikatory

DOI

10.5604/16414381.1173926