Dlaczego Arystoteles sprzeciwiał się pobieraniu procentu?

• Autorzy: Katarzyna Appelt

Warianty tytułu

Why Was Aristotle Against Interest?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zagadnienie procentu należy do najczęściej podejmowanych w teorii ekonomii. Główna oś dyskusji koncentrowała się wokół dylematu, czy wierzyciel posiada prawo do pobierania procentu od pożyczki pieniężnej. Arystoteles dowodził, iż pieniądz ze swej natury nie jest płodny. Jako środek wymiany ułatwia wymianę dóbr i przyczynia się do zaspokojenia potrzeb. Nie jest źródłem wartości, która uzasadniałaby pobieranie procentu. Św. Tomasz z Akwinu rozwinął myśl Arystotelesa, przedkładając dodatkowy argument, iż pieniądz należy do rzeczy, których użytek polega na ich zużyciu. Pobieranie procentu za użytkowanie pożyczki pieniężnej stanowi żądanie podwójnej zapłaty. W czasach nowożytnych, w związku z rozwojem stosunków kredytowych, zaczęły pojawiać się traktaty rewidujące argumenty tak Arystotelesa, jak i św. Tomasza. Dowodzono, iż kapitał ze swej istoty jest produkcyjny. Źródłem zysku z kapitału jest nadwyżka wartości dóbr wyprodukowanych za pomocą kapitału ponad wartość dóbr zużytych do ich produkcji. Z uwagi na powyższe zysk z kapitału można traktować jako wynagrodzenie za ryzyko podejmowane przez właściciela kapitału, jako cenę za użytkowanie kapitału, względnie jako wynagrodzenie za wstrzemięźliwość kapitalisty. Teorie te jednak nie wyjaśniały źródła wzrostu wartości dóbr. Zasadnicza zmiana w podejściu do procentu nastąpiła z rewolucją w teorii wartości. Jevons i von Böhm-Bawerk dowiedli, iż źródła procentu należy szukać w różnicy w wartościowaniu dóbr teraźniejszych względem dóbr przyszłych. Procent wyraża agio dóbr teraźniejszych względem dóbr przyszłych. Nie jest więc zjawiskiem pieniężnym ani pieniądzem uzyskanym z pieniądza. Nie jest również ceną za użytkowanie pożyczki pieniężnej. Teoria procentu pierwotnego szkoły subiektywnej (de facto jako pierwsza teoria procentu) nie kwestionuje założeń Arystotelesa. Stanowi raczej ich rozwinięcie. (abstrakt oryginalny)

EN

The concept of interest belongs to the most intricate issues in economics. Even though it has been undertaken by the most prominent philosophers there is by far no consensus on its nature and origin. Aristotle proves that money - a medium of exchange - can not be a source of value which justifies charging the interest. St. Thomas Aquinas adds that the money utility comes down to its spending and, as a consequence, collecting interest is a claim for double payment and as such can not be justified. In modern times, along with an expansion of credit institution, the economists started questioning the arguments raised both by Aristotle and St. Thomas Aquinas. It has been proved that capital is productive and a source of interest on capital is the surplus of value of final goods over the value of commodities which had served to their production. The interest on capital has to be treated as a reward for risk or abstinence undertaken by an entrepreneur. A fundamental change in an approach to the concept of interest took place along with the 19th-century revolution of value. Both Jevons and von Böhm-Bawerk noticed that a source of interest on capital needs to be associated with a difference in value of future and present goods. The interest as such is not a monetary phenomenon. A theory of interest developed by the subjective school of economics seems to be the first one which does not question the Aristotle's assumptions and it can be interpreted as an evolution of the Aristotle's concept. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Pożyczki; Zysk; Teoria wartości

EN

Loans; Profit; Value theory

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H. Oeconomia
• Rocznik: 2015
• Tom: 49
• Numer: nr 4
• Strony: 21--33

Twórcy

autor

Katarzyna Appelt

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Arystoteles, Polityka, Zakład Imienia Ossolińskich, Wrocław 1953.
• Böhm-Bawerk E., Kapitał i zysk z kapitału, cz. 1, Warszawa 1924.
• Böhm-Bawerk E., Kapitał i zysk z kapitału, cz. 2, Warszawa 1925.
• Böhm-Bawerk E., The Positive Theory of Capital, New York 2006.
• Böhm-Bawerk E., Kapital und Kapitalzins (II), Positive.
• Theorie des Kapitales, Verlag von Gustav Fisher, Jena 1921.
• Hayek F.A., Prices and Production, Routledge & Kegan Paul Ltd., London 1960.
• Hicks J.R., Perspektywy ekonomii - szkice z teorii pieniądza i wzrostu, PWN, Warszawa 1988.
• Galbraith J. K. , Pieniądz - pochodzenie i losy. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa, 1982.
• Kundera E. [red.], Słownik historii myśli ekonomicznej. Oficyna Ekonomiczna Kraków 2004.
• Menger C, 2005, Untersuchungen über die Methode der Sozialwissenschaften und der politischen Ökonomie insbesondere, Reprint, oryg.: Leipzig : Duncker & Humblot 1883.
• Menger C, Grundsätze der Volkswirtschatfslehre, Nabu Press , Reprint, oryg: Wien : Wilhelm Braumüller, 1871; 2010.
• Menger C., On the origins of money, Auburn, AL : Ludwig von Mises Institute 2012.
• von Mises L.: Ludzkie działanie, Traktat o ekonomii, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa 2007.
• von Mises, L. Human Action, A Treatise on Economic, William Hodge and Company Limited, New York 1948.
• Schaal P., Pieniądz i polityka pieniężna. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1996.
• Say J.B., Wykład ekonomii politycznej, czyli proste wyłuszczenie jak się tworzą, rozdzielają i spożywają bogactwa, Warszawa: Drukarnia Zawadzkiego i Węckiego Uprzywilejowanych Drukarzy i Księgarzy Dworu Królestwa Polskiego 1821 (I).
• Say J.B., Wykład ekonomii politycznej, czyli proste wyłuszczenie jak się tworzą, rozdzielają i spożywają bogactwa, Warszawa: Drukarnia Zawadzkiego i Węckiego Uprzywilejowanych Drukarzy i Księgarzy Dworu Królestwa Polskiego 1821 (II).
• Skurski J, Teoria procentu Knuta Wicksella, praca doktorska, Poznań: UAM 1962.
• Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Księga I, Altaya, Warszawa 2003.
• Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna; http://katedra.uksw.edu.pl/suma/suma_indeks.htm (18 IV 2015r).
• Taylor E., Historia ekonomiki, cz. 1, PWN, Poznań 1957.
• Taylor E., Historia ekonomiki, cz. 2, PWN, Poznań 1958.
• Wicksell K., Interest and Prices (Geldzins und Gutterpreise), A Study of the Causes Regulating the Value of Money, MacMillan and Co., Limited, London 1936.

Identyfikatory

DOI

10.17951/h.2015.49.4.21