Ideowy wymiar badań religioznawczych

• Autorzy: Sławomir Sztajer

Warianty tytułu

The Ideological Dimension of Religious Studies

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Problem ideowości jest w dużej mierze wspólny dla religioznawstwa i innych dyscyplin humanistycznych i społecznych, ale częściowo również specyficzny dla religioznawstwa. Ideowość bywa postrzegana jako czynnik naukowość albo wykluczający, albo w istotny sposób ograniczający. Stosowana w publikacjach akademickich retoryka naukowości, przejawiająca się w używaniu takich określeń, jak: "religioznawstwo naukowe" czy "naukowe badanie religii", świadczy o swoistym kompleksie niższości, który jest podszyty lękiem przed skutkami mariażu nauki o religii z działalnością ideową. Przez ideowość rozumiem różne pozanaukowe funkcje, które wiedza naukowa pełni, oraz związane z działalnością naukową interesy pozapoznawcze, a także przekonania zorientowane na działanie1. Tak rozumiana ideowość może być postrzegana jako sytuacja normalna nie tylko w innych naukach humanistycznych i społecznych, ale także w naukach przyrodniczych. Na ideowy wymiar wszystkich dziedzin nauki wskazuje m.in. Jürgen Habermas, pisząc o "interesach konstytuujących poznanie"2. Mówiąc o ideowych wyzwaniach religioznawstwa, mam również na myśli innego rodzaju ideowość, a mianowicie taką jej odmianę, która jest specyficzna dla niektórych nurtów religioznawstwa. W szczególności chodzi tu o powiązanie dyskursu religioznawczego z dyskursem religijnym.(fragment tekstu)

EN

Ideology is often perceived as an impediment to advancing the scientific study of religion. The rhetoric of scientificity, which is present in many academic publications in religious studies, seems to conceal a fear of a marriage between science and ideology. The article argues that it is neither possible nor necessary to build religious studies freed from ideological influences. It is not entirely possible because no researcher can isolate herself from ideological factors which are a result of his participation in social life. But it is also not necessary because one can conduct careful and rigorous research in some ideological frameworks. There are situations in which the ideological factor can play a considerable and positive role. What is import_ant, however, is to develop an unceasing critique of ideological influences which aims at uncovering and then controlling them both on the scientific and institutional plane.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Religia; Badania naukowe; Teologia

EN

Religion; Scientific research; Theology

• Czasopismo: Człowiek i Społeczeństwo / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Nauk Społecznych
• Rocznik: 2015
• Tom: 39 Nauki humanistyczne i społeczne w defensywie czy w ofensywie?
• Strony: 115--133

Twórcy

autor

Sławomir Sztajer

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Anttonen V., Pathways to Knowledge in Comparative Religion: Clearing Ground for New Conceptual Resources, w: E.T. Lawson, T. Light, B.C. Wilson (red.), Religion as a Human Capacity, Brill, Leiden 2004.
• Barnes B., Interests and the Growth of Knowledge, Routledge - Kegan Paul, London 1978.
• Bronk A., Czym jest religiologia?, "Nauka" 2/2011.
• Bronk A., Nauka wobec religii, TN KUL, Lublin 1996.
• Dean W., Religious Critic in American Culture, Suny, Albany 1994.
• Drozdowicz Z., Czym było i jest religioznawstwo, "Nauka" 3/2011.
• Eagleton T., Ideology: An Introduction, Verso, London - New York 1991.
• Eliade M., W poszukiwaniu historii i znaczenia religii, KR, Warszawa 1997.
• Fitzgerald T., Ideology of Religious Studies, Oxford University Press, New York - Oxford 2000.
• Giddens A., Nowoczesność i tożsamość: "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2001.
• Guidelines for Teaching About Religion, in K-12 Public Schools in the United States, American Academy of Religion, 2006.
• Habermas J., Interesy konstytuujące poznanie, "Colloquia Communia" 2/1985.
• Jensen T., Rothstein M., Preface, w: T. Jensen, M. Rothstein (red.), Secular Theories on Religion: Current Perspectives, Museum Tusculanum Press, Copenhagen 2000.
• Martin L.H., Wiebe D., Religious Studies as a Scientific Discipline: The Persistence of a Delusion, "Journal of the American Academy of Religion" 3/2012.
• McCutcheon R.T., A Default of Critical Intelli-gence? The Scholar of Religion as Public Intellectual, "Journal of the American Academia of Religion" 2/1997.
• Skrzypek M., Oświecenie francuskie a początki religioznawstwa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989.
• Turner L., Introduction: Pluralism and Complexity in the Evolutionary Cognitive Science of Religion, w: F. Watts, L. Turner (red.), Evolution, Religion and Cognitive Science: Critical and Constructive Essays, Oxford University Press, Oxford 2014.
• Wiebe D., The Politics of Wishful Thinking? Disentangling the Role of the Scholar-Scientist from that of the Public Intellectual in the Modern Academic Study of Religion, "Temenos" 41(1)/2005.
• Willaime J.-P., Different Models for Religion and Education in Europe, w: R. Jackson, S. Miedema, W. Weisse, J.-P. Willaime (red.), Religion and Education in Europe: Developments, Contexts and Debates, Waxmann, Münster 2007.
• Zdybicka Z., Człowiek i religia, TN KUL, Lublin 1993.

Identyfikatory

DOI

10.14746/cis.2015.39.9