Ekonomiczne uwarunkowania funkcjonowania pasażerskiego transportu regionalnego w Polsce

• Autorzy: Michał Zajfert

Warianty tytułu

Economic conditions for the functioning of regional passenger transport in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest analiza ekonomicznych uwarunkowań funkcjonowania pasażerskiego transportu regionalnego w Polsce na tle przedstawionej charakterystyki zmian zachodzących od początku XXI wieku. Zmiany te obejmują zarówno stronę popytową, jak i podażową, a także zmiany organizacyjne zwłaszcza dotyczące transportu kolejowego. Można postawić tezę, że istnieje wiele przyczyn mających wymiar ekonomiczny, które sankcjonują większe w porównaniu z transportem drogowym zaangażowanie państwa w regionalny transport kolejowy. Dla wykazania tej tezy posługuję się danymi empirycznymi, obejmującymi segmenty sektora transportowego sporządzanymi przez GUS i UTK oraz rocznymi sprawozdaniami poszczególnych przewoźników kolejowych. Mający miejsce w ostatnich latach spadek przewozów realizowanych przez transport publiczny na obszarach peryferyjnych intuicyjnie wydaje się oczywisty. Znajduje to potwierdzenie w przedstawionych danych statystycznych GUS. Ten negatywny trend potęguje nadal nierozwiązany problem organizacji kolejowych przewozów regionalnych, mimo istnienia opisanych prób wdrażania dobrych praktyk. Ocena przedstawionego problemu na podstawie prostej relacji bezpośrednich kosztów i możliwych do uzyskania przychodów na wstępie określiłaby ekonomicznie uzasadnione rozwiązanie, tj. zaniechanie deficytowych przewozów. Jednak sprawny transport publiczny, realizując ważne społecznie zadania, przynosi ogółowi społeczeństwa wymierne korzyści. Przedstawiona w artykule analiza wskazuje, że możliwa jest kwantyfikacja kosztów zewnętrznych transportu mogących opisać korzyści osiągane przez społeczeństwo. Pozwala to na określenie racjonalnego poziomu dotacji do funkcjonowania transportu publicznego maksymalizującego korzyści ekonomiczne osiągane dzięki temu przez użytkowników i ogół społeczeństwa. (abstrakt oryginalny)

EN

The article examines the economic determinants of the functioning of regional passenger transport in Poland against the background of changes that have taken place in this sector since the beginning of the previous decade. These changes have covered both demand and supply, and they also include organizational changes in railway transport. The author argues that there are several economic reasons that the government is more involved in regional railway transport than in road transport. This thesis is supported by empirical data on selected segments of Poland's transport sector collected by government's Central Statistical Office (GUS) as well as by data from annual reports released by railway operators. Data by the Central Statistical Office shows that the number of public transport passengers in outlying areas has decreased in recent years, the author says. This negative trend adds to the still unresolved problem of how regional railway transport should be organized. A look at this problem in terms of a simple relationship between direct costs and possible income suggests that the only economically viable solution would be to abandon unprofitable services, the author adds; however, mass transit meets socially important tasks and is expected to benefit the public. The author's analysis shows that it is possible to quantify the external costs of transport and determine the benefits to society. This makes it possible to define a reasonable level of subsidies for the operation of public transport so that the economic benefits for users and the general public could be maximized. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Transport publiczny; Transport regionalny; Transport kolejowy; Przedsiębiorstwo użyteczności publicznej; Usługi publiczne; Usługi użyteczności publicznej

EN

Public transport; Regional transport; Railway transport; Public utility company; Public services; Public utility services

• Czasopismo: Gospodarka Narodowa
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 6
• Strony: 71--99

Twórcy

autor

Michał Zajfert

• Polska Akademia Nauk

Bibliografia

• Arriva wygrała w Krajowej Izbie Odwoławczej [2013], "Rynek Kolejowy", http://www.rynek-kolejowy. pl/39835/Arriva_wygrala_w_KIO.htm (10.05.2013).
• Bentkowska-Senator K., Gis W., Kordel Z., Waśkiewicz J. [2013], Koszty zewnętrzne transportu samochodowego. Stan - sprawcy - skutki, Wydawnictwo ITS, Warszawa.
• Biuletyn Informacji Publicznej [2008], Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego,Oficjalny komunikat, http://bip.kujawsko-morskie.pl/index.php?option=com_content& task=view&id=2530&Itemid=125 (22.05.2010).
• Burnewicz J., Szałucki K. [2003], Wpływ członkostwa w unii Europejskiej na transport w Polsce, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa.
• Głogowski T. [2009], Oszczędzanie według PKP, "Gazeta Wyborcza Katowice", 1.03.2009.
• Holmgren J. [2013], An Analysis of the Determinants of Local Public Transport Demand Focusing the Effects of Income Changes, "European Transport Research Review", no. 5.
• Informacja o wynikach kontroli organizowania i finansowania regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich [2008], NIK, Departament Komunikacji i Systemów Transportowych, Warszawa.
• Jaster G. [2004], Konkurencja w przewozach kolejowych - doświadczenia na rynku niemieckim, Konferencja nt. "Konkurencja na torach - szanse i zagrożenia", Forum Kolejowe Railway Business Forum, Warszawa.
• Koleje Mazowieckie KM [2005], prezentacja operatora, "Rynek Kolejowy", nr 3.
• Kwarciński T. [2012], Dostępność transportowa jako paradygmat kształtujący wielkość przewozów w publicznym transporcie pasażerskim, "Logistyka", nr 2.
• Musgrave R. A., Musgrave P. B. [1973], Public Finance in Theory and Practice, McGraw-Hill, Kogakusha.
• Niebieska Księga [2008] Sektor transportu publicznego, Ministerstwo Infrastruktury, Departament Funduszy UE 2007-2013, Warszawa.
• Paulley N., Balcombe R., Mackett R., Titheridge H., Preston J. M., Wardman M. R., Shires J. D., White P. [2006], The Demand for Public Transport: The Effects of Fares, Quality of Service, Income and Car Ownership, "Transport Policy", no. 13 (4).
• Raporty roczne Grupy PKP [2002-2008].
• Raporty roczne spółki Przewozy Regionalne [2004-2013].
• Rozporządzenie [2004], Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia w sprawie organizowania regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich (DzU 2004, nr 95, poz. 953).
• Rydzyński P. [2014], Warmińsko-mazurskie: Konkurencja utrącona?, "Rynek Kolejowy" http://www.rynek-kolejowy.pl/52989/warminsko_mazurskie_konkurencja_utracona.htm (8.01.2015).
• Schöller O., Borcherding A. [2004], Elchtest. Die Reform des staatlichen Eisenbahnsystems in Schweden, "Internationales Verkehrswesen", no. 5.
• Sengelov K. [2004], DSB Wants to Become Europe`s Preferred Passenger Train Operator, "Railway Gazette International", no. 12.
• Stiglitz J. E. [2004], Ekonomia sektora publicznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Szałucki K. [2012], Ekonomiczna efektywność przedsiębiorstw publicznego transportu zbiorowego w świetle powierzeniowej formuły wykonywania zadań przewozowych, "Zeszyty Naukowe. Problemy Transportu i Logistyki, Uniwersytet Szczeciński", nr 19 s. 205-214.
• Transport [2014], Wyniki działalności w 2013 r., GUS, Warszawa.
• Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego [2007], Ogłoszenie o zamówieniu usługi: Pasażerski transport kolejowy 2007/S 83-102178 http://ted.europa.eu/Exec;jsessionid=B6751C- 4F0E7554989465F53F5CE5376F.instance_2? DataFlow=ShowPage.dfl&Template=TED/N_ one_result_detail_curr.htm&docnumber=102178-2007&docId=102178-2007&StatLang=PL (22.05.2008).
• Ustawa [2003] z dnia 28 marca o transporcie kolejowym. Rozdział 7 Finansowanie transportu kolejowego, art. 22 (DzU 2003, nr 86, poz. 789).
• Zajfert M. [2013a], Dostęp do taboru kolejowego barierą rozwoju rynku przewozów pasażerskich w Polsce, internetowy "Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny", t. 2, nr 4.
• Zajfert M. [2013b], Kolejowe przewozy pasażerskie o charakterze użytku publicznego - doświadczenia ostatnich 20 lat transformacji kolei w Polsce, "Studia Ekonomiczne", nr 3.