Wydarzenia krytyczne w okresie późnej dorosłości

• Autorzy: Maria Finogenow , Magdalena Zadworna-Cieśla

Warianty tytułu

Critical Life Events in Late Adulthood

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na każdym etapie życia człowiek napotyka wiele sytuacji, które są źródłem stresu, niepokoju czy lęku. Ze względu na różne kryteria, stresory dzielone są na psychospołeczne i fizyczno-behawioralne, krótko i długotrwałe, pochodzące ze świata zewnętrznego bądź wynikające z relacji człowiek - otoczenie. Stresory podzielić można także na codzienne utrapienia oraz wydarzenia krytyczne. Do stresorów codziennych zalicza się trudne warunki pracy, trudną sytuację życiową, codzienne trudności i problemy.(fragment tekstu)

EN

During the whole life men experience critical life events. But in the old age there are often a lot of events connected with loss, that happen at the same time and can be critical for the person. Critical life events are connected with stress and constrain the person to adapt to new circumstances. The aim of the article is to present the most important critical life events in the late adulthood and the risk connected with them. The loss of health, decline in attractiveness, death of a spouse and close friends, loss of social and economic status, loss of social prestige, retirement, change of a place of residence and upcoming death has been discussed.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stres psychologiczny; Jakość życia; Warunki życia ludności; Zdrowie

EN

Psychological stress; Quality of life; People's living conditions; Health

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2013
• Numer: t. 14, z. 5, cz. 1 Zarządzanie stresem
• Strony: 97--115

Twórcy

autor

Maria Finogenow

• Uniwersytet Łódzki

autor

Magdalena Zadworna-Cieśla

• Społeczna Akademia Nauk w Łodzi

Bibliografia

• Baltes P.B. (1997), On the incomplete architecture of human ontogeny: Selection, Optimization, and Compensation as fundation of developmental theory, "American Psychologist", t. 52.
• Baltes P.B., Reese H.W., Lipsitt L.P. (1980), Life-Span Developmental Psychology, "Annual Reviev of Psychology", t. 31.
• Bee H. (2004), Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Bień B. (1997), Starzenie się pomyślne versus zwyczajne, "Gerontologia Polska", t. 5, nr 4.
• Bień B. (2002), Stan zdrowia i sprawność ludzi starszych [w:] M. Dzięgielewska (red.), Refleksje nad starością - aspekty społeczne, edukacyjne i etyczne, Uniwersytet Łódzki, Zakład Oświaty Dorosłych, PTG, Łódź.
• Bonnano G.A., Kaltman S. (2001), The variants of grief experience, 'Clinical Psychology Review", t. 21, nr 5.
• Bossé R., Aldwin C.M., Levenson M.R., Workman-Daniels K. (1991), How stressful is retirement? Findings from the Normative Aging Study, "Journal of Gerontology: Psychological Sciences", t. 46.
• Braun-Gałkowska M. (2006), Nowe role społeczne ludzi starszych [w:] S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Brzezińska M. (2011), Proaktywna starość. Strategie radzenia sobie ze stresem w okresie późnej dorosłości, Difin, Warszawa.
• Burton A.M., Haley W.E., Small B.J. (2006), Bereavement after caregiving or unexpected Death: Effects on elderly spouses, "Aging and Mental Health", t. 10, nr 3.
• Calasanti T. M. (1996), Gender and Life Satisfaction in Retirement: An Assessment of the Male Model, "Journal of Gerontology: Social Sciences", t. 51B, nr 1.
• Carabellese C., Appollonio I., Rozzini R., Bianchetti A., Frisoni G.B., Frattola L., Traubucchi M. (1993), Sensory Impairment and Quality of Life in a Community Elderly Population, "Journal of the Americam Geriatrics Society", t. 41.
• Cavanaugh J.C. (1997), Starzenie się [w:] P.B. Bryant, A.M. Colman (red.), Psychologia rozwojowa, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Clarke D.M. (2007), Review Article. Growing old and getting sick: Maintaining a positive spirit at the end of life, "Australia Journal Rural Health", t. 15.
• Czapka E. (2007), Społeczne role ludzi starych w świadomości młodzieży [w:] . B. Bugajska (red.), Życie w starości, ZAPOL, Szczecin.
• Czekanowski P. (2002), Rodzina w życiu osób starszych i osoby starsze w rodzinie [w:] B. Synak (red.), Polska starość, GWP, Gdańsk.
• Dróżdż M. (2009), Uczyć się starości - aksjologiczna perspektywa wieku podeszłego [w:] A. Bulzak (red.), Kapitał intelektualny osób aktywnych zawodowo. Formy i metody zarządzania wiedzą poprzez ustawiczne kształcenie dorosłych, Wyższa Szkoła Biznesu National Louis University, Nowy Sącz.
• Erikson E. H. (2000), Dzieciństwo i społeczeństwo, Dom Wyd. Rebis, Poznań.
• Erikson E. H. (2002), Dopełniony cykl życia, Dom Wyd. Rebis, Poznań.
• Fiksenbaum I.M., Greenglass E.R., Marquez S.R., Eaton J. (2005), A psychosocial model of functional disability, "Aging International", t. 30.
• Finogenow M. (2008), Psychologiczne uwarunkowania zadowolenia z życia w wieku emerytalnym - wyniki modelowania równań strukturalnych, "Polskie Forum Psychologiczne", nr 13.
• Finogenow M. (2011a), Starzenie się społeczeństwa i starzenie się kompetencji [w:] M. Znajmiecka-Sikora, B. Kędzierska, E. Roszko (red.), Kształcenie ustawiczne od A do Z. Kompetencje pracowników a współczesne potrzeby rynku pracy, SATORI druk, Łódź.
• Finogenow M. (2011b), Zadowolenie z życia w okresie przejścia na emeryturę - uwarunkowania socjo-demograficzne [w:] E. Bielawska-Batorowicz, L. Golińska (red.), Rodzina i praca w warunkach kryzysu, Wyd. UŁ, Łódź.
• Goldman N., Korenman S., Weinstein R. (1995), Marital status and health among elderly, "Social Science and Medicine, t. 40, nr 12.
• Halik J. (red.) (2002), Starzy ludzie w Polsce. Społeczne i zdrowotne skutki starzenia się społeczeństwa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
• Hardy M.A., Quadagno J. (1995), Satisfaction with early retirement: making choices in the auto industry, "Journal of Gerontology: Social Sciences", t. 50B.
• Hauziński A. (2007), Psychologiczne wyznaczniki programowania jakości środowiska życia osób w podeszłym wieku [w:] A.I. Brzezińska, K. Ober-Łopatka, R. Stec, K. Ziółkowska (red.), Szanse rozwoju w okresie późnej dorosłości, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
• Hayward M.D., Hardy M.A., Grady W.R. (1989), Labor Force with Withdrawal Patterns among Older Man in the United States, "Social Science Quarterly", t. 70.
• Kielar-Turska M. [2000], Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podrecznik akademicki, t.1, GWP, Gdańsk.
• Kilian M. (2004), Źródła ageizmu i jego przejawy we współczesnym świecie, "Gerontologia Polska", t. 13, nr 3.
• Kim J.E., Moen P. (2001), Is Retirement Good or Bad for Subjective Well-Being?, "Current Directions in Psychological Science", t. 10, nr 3.
• Kim J.E., Moen P. (2002), Retirement transitions, gender, and psychological well-being: a life-course, ecological model, "Journals of Gerontology, Series B, Psychological Sciences and Social Sciences", t. 57, no 3.
• Kissane D.W., Clarke D.M., Street A.F. (2001), Demoralisation syndrom: a relevant psychiatric diagnosis for palliative care, "Journal of Palliative Care", t. 17.
• Kołodziej W. (2006), Stereotypy dotyczące starzenia się ludzi w podeszłym wieku [w:] S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Kosior M. (2007), Kontakty międzypokoleniowe a postrzeganie seniorów przez ludzi młodych, [w:] B. Bugajska (red.), Życie w starości, ZAPOL, Szczecin. Krzyżowski J. (2004), Psychogeriatria, Medyk, Warszawa.
• Kupisz-Urbańska M., Broczek K., Mossakowska M. (2006), Ocena sprawności ruchowej polskich stulatków - wybrane zagadnienia, "Gerontologia Polska", t. 1.
• Lazarus R.S., DeLongis A. (1983), Psychological Stress and Coping in Aging. "American Psychologist", t. 38.
• Lazarus R.S., Folkman S. (1984), Stress, appraisal and coping, Springer, New York.
• Levy B.R., Slade M.D., Kunkel S.R., Kasl S.V. (2002), Longevity increased by positive self-perceptions of aging, "Journal of Personality and Social Psychology", t. 83.
• Manstesd A.S.R., Hewstone M. (2000), Encyklopedia "Blakwella". Psychologia społeczna, Wydawnictwo Jacek Santorski, Warszawa.
• Marcinek P. (2007), Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości, "Gerontologia Polska", t. 3.
• Mausch K., Ryś E. (2007), Starość jako piętno [w:] B. Bugajska (red.), Życie w starości, ZAPOL, Szczecin.
• Moen P., Kim J.E., Hofmeister H. (2001), Couples work/retirement transitions, gender, and marital quality, "Social Psychology Quarterly", t. 64.
• Mutran E.J., Reitzes D.C., Fernandez M.E. (1997), Factors that influence attitudes toward retirement, "Research on Aging", t. 19.
• Nelson T. (2003), Psychologia uprzedzeń, GWP, Gdańsk.
• Niezabitowski M. (2007), Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Problemy uczestnictwa społecznego, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice.
• Norris F.H., Murrell S.A. (1990), Social support, life events, and stress as modifiers of adjustment to bereavement by older adults, "Psychology and Aging", t. 5.
• Ober-Łopatka K. (2007), Wspomaganie rozwoju czy opieka w okresie późnej dorosłości? [w:] A.I. Brzezińska, K. Ober-Łopatka, R. Stec, K. Ziółkowska (red.), Szanse rozwoju w okresie późnej dorosłości, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
• Oniszczenko W. (1998), Stres: to brzmi groźnie, Wydawnictwo Żak, Warszawa. Panek A., Szarota Z. (2000), Zrozumieć starość, GWP, Gdańsk.
• Pasik M. (2006), Sytuacyjne i podmiotowe uwarunkowania przystosowania do emerytury [w:] S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Perry S., McGrother W., Turner K., Leicestershire MCR Incontinence Study Group (2006), An investigation of the relationship anxiety and depression and urinary incontinence in woman: Development of a psychological model, "British Journal of Health Psychology", t. 11.
• Puchalska B.M. (1986), O nowy model starości [w:] I. Borsowa, W. Pędlich, J. Piotrowski, T. Rożniatowski, S. Rudnicki (red.), Encyklopedia seniora, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Reitzes D.C., Mutran E. J., Fernandez M. E. (1998), The Decision to Retire: A Career Perspective, "Social Science Quarterly", t. 79, no 3.
• Schulz R., Hebert R., Boerner K. (2008), Breavement after caregiving, "Geriatrics", t. 63, nr 1.
• Seccombe K., Lee G.R. (1986), Gender differences in retirement satisfaction and its antecedents, "Research on Aging", t. 8.
• Sęk H. (2001), Stres krytycznych wydarzeń życiowych [w:] H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie - stres - zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
• Spinelli D., Faroni E., Castellini G. (1998), The "Personality" of the Glaucomatous Patient. Preliminary Results, "Acta Ophthalmologica Scandinavica".
• Staudinger U.M., Bluck S. (2001), A view on midlife development from life-span theory [w:] M. E. Lachman (red.), Handbook of midlife development, Wiley, New York.
• Steuden S. (2009), Szczęśliwi po pięćdziesiątce, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Steuden S. (2011), Psychologia starzenia się i starości, PWN, Warszawa.
• Steuden S., Marczuk M. (2006), Wstęp [w:] S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Straś-Romanowska M. (2002), Późna dorosłość. Wiek starzenia się. [w:] B. Harwas- Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka, t.2, PWN, Warszawa.
• Stuart-Hamilton I. (2006), Psychologia starzenia się i starości, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań.
• Susułowska M. (1989), Psychologia starzenia się i starości, PWN, Warszawa.
• Szarota Z. (1998), Wielofunkcyjna działalność domów pomocy społecznej dla osób starszych, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
• Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielewska M. (2006), Podstawy gerontologii społecznej, ASPRA-JR, Warszawa.
• Szukalski P. (2006), Wdowieństwo w starszym wieku w Polsce, "Gerontologia Polska", t. 2.
• Ścigała I. (2001), Psychoneuroimmunologia jako dziedzina współczesnej psychosomatyki [w:] I. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna i psychologia zdrowia. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
• Talaga J. A., Beehr T. A. (1995), Are there gender differences in predicting retirement decisions?, "Journal of Applied Psychology", t. 80, no 1.
• Trempała J. (2001), Dwa przełomy w badaniach nad rozwojem psychicznym człowieka, "Przegląd Psychologiczny", t. 44.
• Vossel G. (1987), Stress conceptions in life event research: Towards a person-centered perspective. "European Journal of Personality", t. 1.
• Wiechetek M., Zarzycka B., Steuden S. (2006), Percepcja roli i znaczenia osób starszych w wychowaniu młodego pokolenia. Badania empiryczne gimnazjalistów [w:] S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Worach-Kardas H. (2007), Polityka społeczna wobec aktywizacji zawodowej osób w starszych grupach wiekowych, [w:] B. Kromolnicka, B. Bugajska, K. Seredyńska (red.) Pomoc i opieka w starości, ZAPOL, Szczecin.
• Wnuk W. (2005), Portret kobiety starszej na przykładzie słuchaczek Uniwersytetu Trzeciego Wieku we Wrocławiu [w:] E. Zierkiewicz, A. Łysak (red.), Starsze kobiety w kulturze i społeczeństwie, MarMar, Wrocław.
• Wódz K., Pawlas-Czyż S. (2008), Praca socjalna wobec nowych obszarów wykluczenia społecznego. Modele teoretyczne, potrzeby praktyki, Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń.
• Zaorska Z. (2006), Słuchacze Lubelskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku [w:] S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Zych A.A., Kaleta-Witusiak M. (2006), Geragogika specjalna - moralnym obowiązkiem naszych czasów [w:] A. Nowicka (red.), Wybrane problemy osób starszych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.