Rodzina w zabezpieczeniu społecznym osób niesamodzielnych - przykład Szwecji

• Autorzy: Rafał Bakalarczyk
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Skandynawski system wsparcia osób niesamodzielnych charakteryzuje się, zgodnie z bardziej ogólnymi cechami tamtejszego modelu polityki społecznej, wysokim zaangażowaniem władzy publicznej w chronienie obywateli z tytułu niesamodzielności i zaspokajanie ich potrzeb opiekuńczych przy wiodącym udziale służb publicznych, ze strony których wsparcie ma charakter uniwersalny, kierowany do seniorów zgodnie z ich potrzebami w zakresie opieki. Kraje skandynawskie mimo różnic szczegółowych zachowują pod tym względem wysoki poziom zbieżności, wobec czego możemy mówić o wspólnym modelu opieki długoterminowej w obszarze skandynawskim, aczkolwiek Finlandia częściowo wyłamuje się z tego obrazu zarówno jeśli chodzi o nieco niższe publiczne nakłady na ten cel, jak i układ instytucjonalny. Szczególnie rozwinięty w zakresie hojności, dostępności i kompleksowości wsparcia system można zaobserwować w Szwecji, której przypadek został szerzej omówiony w niniejszym artykule. Godnym odnotowania i przemyślenia zjawiskiem jest relatywnie w tamtym społeczeństwie świeża, licząca niespełna dwie dekady tendencja do większego zauważania roli rodziny w polityce opiekuńczej i poszerzania wsparcia opieki nieformalnej, co ułatwia ewolucję systemu opieki długoterminowej wobec osób starszych i niesamodzielnych w kierunku starzenia się we własnym, dotychczasowym środowisku życia przy jednoczesnej mniejszej potrzebie instytucjonalizacji. Proces wzmożonego wspierania rodziny w zakresie opieki jest stymulowany odgórnie ze strony państwa zarówno poprzez ramowe regulacje, jak i odpowiednie fi nansowe bodźce. Jego realizacją zajmują się jednak władze samorządowe, w których gestii nadal pozostaje główna odpowiedzialność za organizowanie i zapewnienie opieki nad osobami starszymi i które zachowują w tym względzie sporą autonomię. Większość samorządów idzie w sukurs dążeniom do rozwijania systemu wsparcia rodzin osób niesamodzielnym. W Skandynawii, wbrew obiegowemu przekonaniu, udział opieki nieformalnej również jest znaczący, aczkolwiek opieka ze strony bliskich jest z reguły mniej intensywna jeśli chodzi o czas przeznaczany na ten cel, co jest możliwe dzięki rozbudowanej lokalnie, społeczno- -publicznej sieci zewnętrznego wsparcia w sprawowaniu opieki. Dzięki temu ogranicza się skutki uboczne zagrażające opiekunom, jak np. całkowite lub długotrwałe oddalenie od rynku pracy czy wypalenie zdrowotne i psychiczne, a także jego izolacja społeczna. Szwedzki system oferuje także bezpośrednie formy wsparcia, do których można zaliczyć opiekę wytchnieniową (zastępczą), gdy opiekun jest czasowo nieobecny, organizowanie w społecznościach lokalnych wspomagających usług o charakterze wolontariatu, sieci samopomocy i centrów wsparcia, gdzie opiekunowie nieformalni mogą zarówno wspierać się wzajemnie i wymieniać informacjami, jak i korzystać z porad specjalistów. System wsparcia opieki nieformalnej obejmuje także świadczenia o charakterze pieniężnym, nie tylko te przekazane podopiecznemu, lecz także kierowane bezpośrednio do opiekuna, przybierające wówczas formę wynagrodzenia za pracę opiekuńczą. Wydaje się, że szwedzki system opieki nad osobami niesamodzielnymi może być atrakcyjną inspiracją dla reform w Polsce, aczkolwiek odmienne uwarunkowania fi nansowe, kulturowe i instytucjonalne uniemożliwiają pełne i szybkie odwzorowanie tamtejszych rozwiązań. Elementem tamtejszego systemu, który mógłby i powinien przyjąć się w polskim społeczeństwie z uwagi na silną familizację opieki nad seniorami, jest m.in. system wsparcia opiekunów nieformalnych, zawierający instrumenty fi nansowe i usługowe, uzupełnione o możliwość wsparcia zewnętrznego w postaci formalnych usług świadczonych w miejscu zamieszkania podopiecznego ze strony profesjonalnych pracowników opieki i wolontariuszy. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

PL

Prawo zabezpieczenia społecznego; Renta ekonomiczna

EN

Social security law; Economic annuities

• Czasopismo: Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 1 (118)
• Strony: 8--18

Twórcy

autor

Rafał Bakalarczyk

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• M. Księżopolski, Polska polityka społeczna na tle modeli występujących w Europie [w:] Europa socjalna. Iluzja czy rzeczywistość, red. M. Anioł, M. Duszczyk, P. W. Zawadzki, Warszawa 2011, s. 265.
• 2 Rethinking Social Risk in the Nordics, ed. by Ville-Pekka Sorsa, Foundation for European Progressive Studies, Brussels 2011.
• R. Bakalarczyk, Rethinking Social Risk in the Nordics [recenzja], "Zabezpieczenie Społeczne. Teoria, Prawo, Praktyka. Zeszyty Naukowe Zakładu Zabezpieczenia Społecznego IPS UW" 2012, nr 1, s. 111.
• R. Bakalarczyk, Opieka nad seniorami w państwie opiekuńczym - przykład Szwecji, "Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje"
• 25 N. Jakobsson, A. Kotsadam, M. Szebehely, Informal eldercare and care for disabled children in the Nordic countries. Prevalence and relation to employment, "Nordic Journal of Social Research" 2013, Vol. 4.
• F. Colombo et al., Help wanted? Providing and Paying for Long-Term Care, OECD Health Policy Studies, OECD Publishing 2011.
• Krotkoterminowa opieka zastępcza na czas nieobecności opiekuna.012, nr 18, s. 107-118.
• F. Colombo et al., Help wanted? s. 144.
• Por. R. Bakalarczyk, Szwedzkie inspiracje senioralne, "Fundacja Zaczyn" [online], [dostęp: 15.01.2014]. Dostępny w internecie
• L. Johhanson, National Background Report for Sweden, Eurofamcare, 2004, s. 7
• G. Ljunggren, T. Emilsson, The Role of Informal Care in Long Term Care, Sweden National Report, Stockholm 2009, s. 8
• R. Bakalarczyk, Opieka nad seniorami w państwie opiekuńczym..., op. cit., s. 116