Kolportaż prasy w Polsce do roku 1989

• Autorzy: Wiesław Sonczyk

Warianty tytułu

Press Distribution in Poland before 1989

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł jest próbą przedstawienia dziejów kolportażu prasy w Polsce w latach 1945-1989, przygotowana głównie z myślą o studentach studiów dziennikarskich. Autor ocenia, że kolportaż jest jedną z tych instytucji składowych naszego systemu medialnego, która - w porównaniu z prasą, radiem czy telewizją - jest stosunkowo mało znana. Literatura przedmiotu jest nieliczna i trudno dostępna. Tymczasem dzieje kolportażu zasługują na uwagę, choćby z tego względu, że są - mówiąc najogólniej - ilustracją ogólnej sytuacji mediów w okresie państwa ideologicznego, którym była PRL. Pokazują też, jak wiele zależy wtedy od woli dysponenta politycznego (PZPR) i jego doraźnych celów, zwłaszcza politycznych i ekonomicznych. W artykule omówione zostały trzy główne etapy rozwoju organizacyjnego instytucji kolportażu. W pierwszym z nich, przypadającym na lata 1945-1949, kolportaż prasy był zdecentralizowany i zdywersyfikowany, co oznaczało wówczas, że wydawcy poszczególnych pism zajmowali się jednocześnie ich rozpowszechnianiem, a w kraju nie było żadnej instytucji odpowiedzialnej za kreowanie i realizację polityki kolportażowej. W drugim etapie (1950-1972) kolportaż prasy był znacjonalizowany, zmonopolizowany i scentralizowany, a w imieniu państwa realizowało go - i to na zasadzie wyłączności - przedsiębiorstwo państwowe. W trzecim etapie, w latach 1973-1989, zadanie to przejął - na zasadzie administracyjnej decyzji dysponenta politycznego mediów - partyjny koncern RSW "Prasa-Książka-Ruch". (abstrakt oryginalny)

EN

The article attempts to present the history of press distribution in Poland between 1945-1989, predominantly for the sake of journalism students. The author is of the opinion that the distribution system is an integral part of the media system which, in comparison to press, radio and television, is relatively unknown. There is little literature on the subject and it is not easily accessible. Meanwhile, history of press distribution deserves attention since it illustrates the general media situation in communist Poland. It shows how dependent it was on the political authority (PZPR party) and its economic and political goals. The article discusses the three main phases of the distribution system's organizational development. In the first, between 1945-1949, press distribution was decentralized and diversified which meant that different publishers were also distributors and there was no organization responsible for the creation and realization of distribution policy. In the second phase (1950-1972), distribution was nationalized, monopolized and centralized. It was run by a state owned corporation. In the third phase, between 1973-1989, based on an administrative decision of the authorities, these duties were taken over by a party concern RSW "Prasa-Książka-Ruch". (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Media; Kolportaż; Prasa; Sprzedaż wysyłkowa

EN

Media; Colportage; Press; Mail-order sale

• Czasopismo: Studia Medioznawcze
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 2 (41)
• Strony: 80--89

Twórcy

autor

Wiesław Sonczyk

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Baczyński J., Poprzeczko J., Pluralizm musi kosztować, "Polityka" 1989, nr 10.
• Braun J., Potęga czwartej władzy. Media, rynek, społeczeństwo, Warszawa 2005.
• Dylematy transformacji prasy polskiej (1989-1993), pod red. A. Słomkowskiej, Materiały Pomocnicze do Najnowszej Historii Dziennikarstwa t. 24, Warszawa 1994.
• Kania J., Wpływ zmian w kolportażu na sprzedaż dzienników i czasopism w Polsce, "Zeszyty Prasoznawcze" 2008, nr ¾.
• Kontrowersje wokół transformacji prasy polskiej (1989-1992), pod red. A. Słomkowskiej, Materiały Pomocnicze do Najnowszej Historii Dziennikarstwa t. 23, Warszawa 1993.
• Materiały Pomocnicze do Najnowszej Historii Dziennikarstwa t. 26, Warszawa 1996.
• Media i dziennikarstwo w Polsce 1989-1995, pod red. G.G. Koppera, I. Rutkiewicza, K. Schliep, Kraków 1996.
• Pięciolecie transformacji mediów (1989-1994), pod red. A. Słomkowskiej, przy współpracy E. Ciborskiej, Materiały Pomocnicze do Najnowszej Historii Dziennikarstwa t. 25, Warszawa 1995.
• Transformacja mediów (1989-1995), pod red. A. Słomkowskiej, przy współpracy D. Grzelewskiej i in., Wieraszko-Liberska A., Torba pełna desperacji, "£ączność" 1989, nr 9.