Niesprawcza odpowiedzialność karna o charakterze represyjnym (karnym) w świetle Konstytucji RP (art. 42 ust. 1)

• Autorzy: Danuta Tarnowska , Dorota Kaczorkiewicz , Marta Brzezińska

Warianty tytułu

Noncausative Criminal Liability as Subject to Penalty in Light of the Constitution of the Republic of Poland (Article 42, Item 1)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Analizie poddano trzy rodzaje odpowiedzialności, tj. odpowiedzialność posiłkową (art. 24 i 25 k.k.s.), zobowiązanie do zwrotu korzyści majątkowej (art. 52 k.k. i art. 24 § 5 k.k.s.) oraz odpowiedzialność podmiotów zbiorowych w odniesieniu do art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, w którym mowa o odpowiedzialności sprawczej osoby dopuszczającej się czynu zabronionego. Z uwagi na takie ujęcie odpowiedzialności w Konstytucji w opracowaniu podjęto próbę określenia, czy art. 42 ust. 1 odnosi się także do odpowiedzialności niesprawczej, wprowadzonej wymienionymi aktami prawnymi. Unormowanie zawarte w wyżej wymienionych aktach prawnych prowadzi do wniosku, że skazanie sprawcy przestępstwa daje podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności posiłkowej, do zobowiązania do zwrotu korzyści majątkowej czy też do pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Warunkiem koniecznym stosowania tych instytucji jest więc uznanie osoby fizycznej powiązanej z określonym podmiotem wymienionych przejawów odpowiedzialności za winną popełnienia przestępstwa, którego skutki dotyczą tego podmiotu. Pociągnięcie do odpowiedzialności niesprawczej pozostaje zatem w ścisłym związku z odpowiedzialnością sprawczą, o której stanowi art. 42 ust. 1 Konstytucji RP. Odpowiedzialność sprawcza jest bowiem podstawowym warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności niesprawczej. Ta ostatnia stanowi niejako reperkusję pociągnięcia do sprawczej odpowiedzialności karnej. (abstrakt oryginalny)

EN

The analysis focuses on three types of liability, that is ancillary liability (Article 24 and 25 of the Penal and Fiscal Code), pledge to return a financial gain (Article 53 of the Criminal Code and Article 24 § 5 of the Penal and Fiscal Code) and criminal liability of collective entities provided in Article 42 item 1 of the Constitution of the Republic of Poland, which refers to direct criminal liability of a perpetrator. The approach to liability reflected in the Constitution has prompted to seek to determine whether or not Article 42, item 1 refers also to indirect criminal liability, provided for in the abovementioned legal provisions. The regulations incorporated in the analysed articles lead to a conclusion that convicting the perpetrator of a crime sets the grounds for prosecution under ancillary liability, for obligation to return a financial gain, or for prosecution of collective entities. Therefore, the imperative condition for the application of such measures, subject to the abovementioned types of liability, is to find a natural person associated with the entity guilty of a crime whose consequences affect this entity. In view of the above, prosecution under noncausative criminal liability remains closely related to causative liability, as provided for in Article 42, item 1 of Poland's Constitution. Causative liability constitutes, as a matter of fact, the fundamental condition for prosecuting under noncausative liability, while noncausative liability constitutes, in a way, a consequence of prosecuting under causative criminal liability. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo karne; Kodeks postępowania karnego; Przestępczość; Konstytucja RP; Konstytucja; Prawo konstytucyjne; Odpowiedzialność karna

EN

Criminal Law; Code of Criminal Procedure; Crime; RP Constitution; Constitution; Constitutional law; Criminal liability

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4
• Strony: 91--105

Twórcy

autor

Danuta Tarnowska

• Uniwersytet Szczeciński

autor

Dorota Kaczorkiewicz

• Uniwersytet Szczeciński

autor

Marta Brzezińska

• Uniwersytet Szczeciński

Bibliografia

• A. Cader et al., Prawnomaterialne i procesowe problemy odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej na podstawie art. 52 k.k., "Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego" 2003, nr 13.
• A. Kisiel, Odpowiedzialność posiłkowa na gruncie przepisów kodeksu karnego skarbowego, w: L. Bogunia (red.), Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. 14, Wrocław 2003.
• A. Redelbach, Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 1999.
• A. Zachuta, Specyfika odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, "Prokuratura i Prawo" 2003, nr 11.
• B. Mik, Charakter prawny odpowiedzialności podmiotów zbiorowych w świetle ustawy z dnia 28 października 2002 r., "Przegląd Sądowy" 2003, nr 7-8.
• B. Namysłowska-Gabrysiak, Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Komentarz, Kraków 2004.
• B. Nita, Materialnoprawne i procesowe założenia ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, cz. I, "Radca Prawny" 2003, nr 5.
• B. Nita, Model odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary, "Państwo i Prawo" 2003, z. 6.
• D. Habrat, Materialnoprawne aspekty odpowiedzialności podmiotów zbiorowych w polskim prawie karnym, Toruń 2008.
• D. Kaczorkiewicz, Pozycja podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej (art. 52 kodeksu karnego) w polskim procesie karnym, Toruń 2005.
• Dz. U. 2002, Nr 197, poz. 1661.
• F. Prusak, Prawo i postępowanie karne skarbowe, Warszawa 2003.
• G. Bogdan et al., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Gdańsk 2007.
• G. Skowronek, Szczególne strony postępowania w sprawach karnych skarbowych, "Prokuratura i Prawo" 2005, nr 7-8.
• J. Bratoszewski et al., Kodeks postępowania karnego Komentarz, t. 2, Warszawa 1998.
• J. Kowalska, D. Skrzyńska, Obowiązek naprawienia szkody jako środek karny, "Wojskowy Przegląd Prawniczy" 2001, nr 1.
• K. Wicher, Zakres podmiotowy ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - pojęcie podmiotu zbiorowego w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r., "Radca Prawny" 2005, nr 4.
• L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2007.
• L. Wilk, J. Zagrodnik, Prawo karne skarbowe, Warszawa 2009.
• M. Dietrich, B. Namysłowska-Gabrysiak, Prawo karne - część ogólna, Warszawa 2003.
• M. Filar, Z. Kwaśniewski, D. Kala, Komentarz do ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, Toruń 2006.
• M. Grudziński (red.), Prawo na co dzień, Warszawa 1961.
• M. Miąsik, Instytucja zobowiązania do zwrotu bezprawnie uzyskanej korzyści majątkowej (art. 52 k.k.) w świetle badań ankietowych, "Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych" 2007, nr 2.
• M. Pniewska, Problematyka charakteru prawnego odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary w prawie polskim, "Studia Iuridica Toruniensia" 6, 2010.
• M. Szewczyk, Kilka uwag dotyczących odszkodowania jako środka karnego w projekcie kodeksu karnego, "Palestra" 1995, nr 1-2.
• Mała encyklopedia prawa, red. Z. Rybicki, Warszawa 1980.
• R. Zawłocki, Prawo karne gospodarcze. Zarys prawa, Warszawa 2007.
• R.A. Stefański, Obowiązek zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej z przestępstwa przez inną osobę, "Prokuratura i Prawo" 2000, z. 3.
• S. Waltoś, Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych - stary problem legislacyjny na nowo, w: A. Łopatka, B. Kunicka-Michalska, S. Kielewicz (red.), Prawo. Społeczeństwo. Jednostka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Kubickiemu, Warszawa 2003.
• T. Bojarski, Nowe środki karne i formy załatwienia spraw karnych (Uwagi na tle nowego prawa karnego), w: Nowe prawo karne procesowe. Księga ku czci Profesora Wiesława Daszkiewicza, red. T. Nowak, Poznań 1999.
• T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Wolters Kluwer Polska 2009.
• T. Grzegorczyk, Odpowiedzialność posiłkowa w obecnym prawie karnym skarbowym i w przyszłej u.k.s., "Palestra" 1997, nr 1-2.
• T. Grzegorczyk, Sytuacja prawna podmiotu odpowiedzialnego za zwrot korzyści uzyskanej z przestępstwa innej osoby w procesie karnym, w: Nowa kodyfikacja karna K.p.k. Krótkie komentarze, z. 1, Warszawa 1997.
• Ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz. U. 1996, Nr 106, poz. 496 ze zm.
• Ustawa z 9 września 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawy o zamówieniach publicznych oraz ustawy - Prawo bankowe, Dz. U. 2000, Nr 93, poz. 1027.
• Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych (druk sejmowy nr 706). Historia prac nad projektem ustawy, http://ks.sejm.gov.pl/proc4/opisy/706.htm.
• W. Chlebus, Środki karne jako nowy system sankcji w prawie karnym, Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. 4, red. L. Bogunia, Wrocław 1999.
• W. Daszkiewicz, Zobowiązanie do zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej wskutek przestępstwa popełnionego przez inną osobę, w: Nowa kodyfikacja karna K.p.k. Krótkie komentarze, z. 16, Warszawa 1998.
• W. Lang, Spór o pojecie odpowiedzialności prawnej, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika", z. 37, 1968.
• Wyrok TK z 3 listopada 2004 r., K 18/03, OTK-A 2004, nr 10, poz. 103.
• Wyrok TK z 4 lipca 2002 r., P 12/01, OTK ZU 2003, nr 4/A, poz. 50.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 listopada 2012 r., K 21/11, OTK-A 2012, nr 10, poz. 119, uzasadnienie.
• Z. Gostyński, Nowe instytucje prawa karnego nawiązujące do prawa karnego skarbowego, "Prokuratura i Prawo" 1998, nr 10.
• Z. Gostyński, Obowiązek naprawienia szkody w prawie karnym, Warszawa 1999.
• Z. Sienkiewicz, Kilka uwag o funkcjach obowiązku naprawienia szkody w projekcie k.k., "Przegląd Sądowy" 1994, nr 1.
• Z. Siwik, Systematyczny komentarz do ustawy karnej skarbowej. Część ogólna, Wrocław 1993.