Konsumpcja jako komunikacja? W poszukiwaniu socjologicznego paradygmatu w analizie konsumpcji

• Autorzy: Michał Cebula

Warianty tytułu

Consumption as Communication? In Search of Sociological Paradigm in the Analysis of Consumption

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wspólnym wątkiem wielu badań nad konsumpcją jest twierdzenie, że jest ona czymś więcej niż tylko prostym zaspokajaniem potrzeb przez racjonalnych i interesownych aktorów. Zamiast tego konsumpcja może być postrzegana jako społeczny i kulturowy proces obejmujący kulturowe znaki i symbole i jako obszar kreowania, podtrzymywania i przekształcania społecznych relacji niż jako po prostu proces ekonomiczny i utylitarny. Celem artykułu jest analiza tzw. paradygmatu aktu komunikacyjnego poprzez stawianie pytań o założenia i warunki, na jakich konsumpcja może być traktowana jako komunikacja. W tym celu w artykule zarysowano rozumienie komunikacji i sygnifikacji z punktu widzenia teorii semiotycznej, argumentując, iż w ostateczności wszelkie zjawiska kulturowe są systemami znaków. Następnie omówiono koncepcję habitusu i praktyk, aby pokazać, że myśli i działania jednostek ufundowane są na symbolicznych strukturach wiedzy, które umożliwiają i ograniczają agentów w zakresie interpretowania świata i zachowywania się w nim. Teorie te kładą nacisk na tę część kultury która jest "ucieleśniona", milcząca i w dużej mierze nieświadoma, złożona z poznawczo-afektywnych struktur, które odgrywają kluczową rolę w codziennych decyzjach. Konsumpcja widziana z tej perspektywy jest w znacznym stopniu rutynowym, zwyczajnym, zbiorowym i konwencjonalnym zjawiskiem. Powinna być traktowana nie jako jednolita spójna czynność lub zintegrowana praktyka, ale jako moment w prawie każdej praktyce.(abstrakt oryginalny)

EN

A common theme of many studies of consumption is a claim that this is more fundamental than any idea of simply fulfilling a concrete needs by rational, self-interested actors. Instead, consumption may be seen as a social and cultural process involving cultural signs and symbols and as an area of creating, maintaining and altering of social relations, not simply as an economic, utilitarian process. The aim of the article is to scrutinize this so called "communicative act paradigm" by putting questions about premises and circumstances under which consumption may be treated as a form of communication. To this end, the article outlines an understanding of communication and signification from the point of view of semiotic theory arguing that, after all, all cultural items are system of signs. Then it considers the concept of habitus and practices to show that individuals thoughts and actions are built upon the symbolic structures of knowledge which enable and constrain the agents to interpret the world and to behave in certain ways. Thus these theories lay emphasis on this part of culture which is embodied, tacit, largely unconscious composed of cognitive-affective structures that play a key role in everyday decisions. Consumption seen from this angle is a largely routine, ordinary, collective and conventional phenomenon. It should be treated not as a unified and coherent activity or an integrated practice but as a moment in almost every practice. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konsumpcja; Komunikowanie; Semiotyka

EN

Consumption; Communication; Semiotics

• Czasopismo: Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 414 Konsumpcja jako forma komunikacji społecznej. Nowe paradygmaty i konteksty badawcze
• Strony: 29--41

Twórcy

autor

Michał Cebula

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Aldridge A., 2006, Konsumpcja, Sic!, Warszawa.
• Atkinson W., 2010, Phenomenological additions to the Bourdieusian toolbox: two problems for Bourdieu, two solutions from Schutz, Sociological Theory, vol. 28, no. 1, s. 1-19.
• Barański J., 2007, Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Bocock R., 2001, Consumption, Routledge, London-New York.
• Bourdieu P., 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Scholar, Warszawa.
• Bourdieu P., Wacquant L.J.D., 2001, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Campbell C., 1987, The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism, Basic Blackwell, Oxford.
• Campbell C., 1995, The sociology of consumption, [w:] Miller D. (ed.), Acknowledging Consumption: A Review of New Studies, Routledge, London.
• Campbell C., 1997, When the meaning is not a message: a critique of the consumption as communication thesis, [w:] Nava M., Blake A., MacRury I., Richards B. (eds.), Buy This Book: Studies in Advertising and Consumption, Routledge, Oxon.
• Chang H.J., 2015, Ekonomia. Instrukcja obsługi, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Dittmar H., 2004, Are you what you have?, Psychologist, vol. 17, no. 4, s. 206-210.
• Douglas M., 2008, W obronie zakupów, [w:] Sztompka P., Bogunia-Borowska M. (red.), Socjologia codzienności, Znak, Kraków.
• Douglas M., Isherwood B., 1979, The World of Goods. Towards an Anthropology of Consumption, W.W. Norton, New York.
• Eco U., 1996, Nieobecna struktura, KR, Warszawa.
• Fiske J., 1999, Wprowadzenie do badań nad komunikowaniem, Astrum, Wrocław.
• García de Torres E., 2001, Szkoła Palo Alto, [w:] Dobek-Ostrowska B. (red.), Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Hall E.T., 1987, Bezgłośny język, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Holman R.H., 1980, Clothing as communication: an empirical investigation, Advances in Consumer Research, vol. 7, s. 372-377.
• Jacyno M., 2012, Styl życia, [w:] Giza A., Sikorska M. (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• McCracken G., 1986, Culture and consumption: a theoretical account of the structure and movement of the cultural meaning of consumer goods, Journal of Consumer Research, vol. 13, no. 1, s. 71-84.
• Mick D.G., 1986, Consumer research and semiotics: exploring the morphology of signs, symbols, and significance, Journal of Consumer Research, vol. 13, no. 2, s. 196-213.
• Miller D., 2011, Teoria zakupów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Nöth W., 2001, Język artykułów użytkowych - podstawy semiotyki dóbr konsumpcyjnych, [w:] Lambkin M., Foxall G., van Raaij F., Heilbrunn B. (eds.), Zachowanie konsumenta. Koncepcje i badania europejskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Pisarek W., 2008, Wstęp do nauki o komunikowaniu, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Porter R.E., Samovar L.A., 1994, An introduction to intercultural communication, [w:] Samovar L.A., Porter R.E. (eds.), Intercultural Communication: A Reader, Wadsworth Publishing Company, Belmont, CA.
• Reckwitz A., 2002, Toward a theory of social practices. A development in culturalist theorizing, European Journal of Social Theory, vol. 5, no. 2, s. 243-263.
• Sztandar-Sztanderska K., 2010, Teoria praktyki i praktyka teorii. Wstęp do socjologii Pierre'a Bourdieu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Vaisey S., Lizardo O., 2010, Can cultural worldviews influence network composition?, Social Forces, vol. 88, no. 4, s. 1595-1618.
• Warde A., 2005, Consumption and theories of practice, Journal of Consumer Culture, vol. 5, no. 2, s. 131-153.
• Warde A., Martens L., 2008, Miłe spotkania przy stole, [w:] Sztompka P., Bogunia-Borowska M. (red.), Socjologia codzienności, Znak, Kraków.
• Zelizer V., 2005, Culture and consumption, [w:] Smelser N.J., Swedberg R. (eds.), The Handbook of Economic Sociology, Princeton University Press, Oxford.

Identyfikatory

DOI

10.15611/pn.2015.414.02