Psychologiczne i ekonomiczne wskaźniki szacowania stresu zawodowego

• Autorzy: Dorota Molek-Winiarska

Warianty tytułu

Psychological and Economic Factors in Work-Related Stress Measurement

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Niniejszy artykuł porusza kwestie pomiaru stresu zawodowego. W pierwszej części podjęto rozważania na temat możliwości pomiaru, a właściwie szacowania stresu zawodowego w aspekcie jego poziomu, skutków oraz przyczyn. Wskazano możliwe narzędzia psychologiczne pomiaru stresu w pracy, opisując krótko ich wartości psychometryczne. Kolejna część artykułu poświęcona została omówieniu wskaźników ekonomicznych, które w literaturze przedmiotu uznaje się za najbardziej właściwe pod względem szacowania poziomu i skutków stresu zawodowego. Szczegółowo omówiono wykorzystanie wskaźnika absencji oraz poziomu zachowań kontrproduktywnych i prezentyzmu w kontekście szacowania stresu w organizacji, a także oceny skuteczności wdrożenia działań redukujących stres. W ostatniej części zaprezentowano sposoby szacowania stresu zawodowego stosowane w organizacjach biznesowych - są to wyniki badań własnych oraz takich instytucji międzynarodowych, jak: Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), Europejska Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound) oraz Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO). W podsumowaniu wskazano dylematy i rozbieżności w zakresie stosowania metod pomiarowych stresu zawodowego w teorii i praktyce oraz możliwości dalszego rozwoju i współpracy(abstrakt oryginalny)

EN

The present study aims at exploring factors in work-related stress measurement. In the first part, it presents various types of psychological tools used to measure work-related stress and its sources, level, consequences and coping strategies. The usefulness of psychometric values of described questionnaires is assessed. The next part of this article is devoted to the presentation of various economic factors used to measure work-related stress, especially absenteeism, counterproductive behaviours and presenteeism. There are also findings from research studies which used those factors to assess the efficiency of implemented stress management interventions. The last part presents results of the study devoted to measuring work-related stress in some companies in Poland, and also ways of measurement of work-related stress as used in international projects by European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA), European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (Eurofound) and International Labour Organization (ILO). In conclusion some dilemmas regarding the measurement of work-related stress and discrepancies between theoretical frameworks and organizational practise are discussed, and ways of further development and cooperation are suggested(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stres psychologiczny; Praca w stresie; Zarządzanie kapitałem ludzkim

EN

Psychological stress; Work under pressure; Human Capital Management

• Czasopismo: Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 430 Sukces w zarządzaniu kadrami. Dylematy zarządzania kadrami w organizacjach krajowych i międzynarodowych. Problemy zarządczo-psychologiczne
• Strony: 237--255

Twórcy

autor

Dorota Molek-Winiarska

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Aronsson G., Gustafsson K., 2005, Sickness presenteeism: Prevalence, attendance-pressure factors, and an outline of a model for research, Journal of Occupational and Environmental Medicine, no. 47/9, s. 958-996.
• Baka Ł., 2012, Stresory w pracy a zachowania nieproduktywne. Pośrednicząca rola negatywnego afektu w pracy, przywiązania organizacyjnego i zaangażowania w pracę, Studia Psychologiczne, nr 50 (2), s. 25-42.
• Baxter S., Campbell S., Sanderson K., Cazaly C., Venn A., Owen C., 2015, Development of the Workplace Health Savings Calculator: a practical tool to measure economic impact from reduced absenteeism and staff turnover in workplace health promotion, BMC Research Note, no. 8, s. 457-469.
• Białas S., Litwin J., 2013, Satysfakcja z pracy i przejawy zachowań kontrproduktywnych wśród pracowników spółki przemysłu stoczniowego. Studium przypadku, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, nr 4 (1), s. 17-21.
• Bjӧrk L., Bejerot E., Jacobshagen N., Hӓrenstam A., 2013, I shouldn't have to do this: Illegitimate tasks as a stressor in relation to organizational control and resource deficits, Work&Stress, no. 27 (3), s. 262-277.
• Bond F., Bunce D., 2001, Job control mediates change in a work reorganization intervention for stress reduction, Journal of Occupational Health Psychology, no. 6 (4), s. 290-302.
• Cancelliere C., Cassidy J.D., Ammendolia C., Cote P., 2011, Are workplace health promotion programs effective at improving presenteeism in workers? A systematic review and best evidence synthesis of the literature, BMC Public Health, no. 11 (1), s. 395-434.
• Cascio W.F., Boudreau J., 2011, Investing in people. Financial Impact of Human Resource Initiatives, Pearson Education, New Jersey.
• Chen P.Y., Spector P.E., 1991, Negative affectivity as the underlying cause of correlations between stressors and strains, Journal of Applied Psychology, no. 76, s. 398-407.
• Conn V.S., Hafdahl A.R., Cooper P.S., Brown L.M., Lusk S.L., 2009, Meta-analysis of workplace physical activity interventions, American Journal of Preventive Medicine, no. 37 (4), s. 330-339.
• Cooper C., Payne R., 1987, Stres w pracy, PWN, Warszawa.
• Cooper C.L., Williams S., 1998, Measuring Occupational Stress: Development of the Pressure management Indicator, Journal of Occupational Health Psychology, no. 3-4, s. 306-321.
• Crino M.D., 1994, Employee sabotage: a random or preventable phenomenon?, Journal of Managerial Issues, no. 6 (3), s. 311-330.
• EU-OSHA, 2015, Second European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks (ESENER-2), Publications Office of the European Union, Luxembourg.
• Eurofound, 2015, Sixth European Working Conditions Survey, http://www.eurofound.europa.eu/surveys/2015/sixth-european-working-conditions-survey-2015 (10.03.2016).
• Ferra V.S., Sanchez E., 2002, Stress prevention in an old people's home, [w:] Prevention of psychosocial risks and stress at work in practice, Report for European Agency for Safety and Health at Work, s. 21-23.
• Fox S., Spector P.E., Miles D., 2001, Counter-productive work behavior (CWB) in response to job stressors and organizational justice: Some mediator and moderator tests for autonomy and emotions, Journal of Vocational Behavior, no. 59, s. 291-309.
• Gajdzik B., Zwolińska D., Szymszal J., 2015, Behavioural determinants of work accidents and absenteeism in a metallurgical enterprise, Metalurgija, no. 54 (4), s. 741-744.
• GUS, 2014, Wypadki przy pracy i problemy związane z pracą, Warszawa, http://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5476/2/2/7/pw_wypadki_przy_pracy_i_problemy_zdrow_zwiazane_z_praca.pdf (11.03.2016).
• Hansen C.D., Andersen J.H., 2008, Going ill to work - What personal circumstances, attitudes and work-related factors are associated with sickness presenteeism?, Social Science and Medicine, no. 67/6, s. 956-964.
• IMP, 2001, Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, Ocena zdrowia psychicznego na postawie badań kwestionariuszami Davida Goldberga. Podręcznik dla użytkowników kwestionariuszy GHQ- 12 i GHQ-28, Łódź.
• Johns G., 2010, Presenteeism in the workplace: A review and research agenda, Journal of Organizational Behaviour, no. 31 (4), s. 519-542.
• Juczyński Z., Ogińska-Bulik N., 2009, Narzędzia do pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem, Pracownia Testów Psychologicznych, Warszawa.
• Karasek R., 1979, Job demands, job decision latitude and mental strain: Implications for job redesign, Administrative Science Quarterly, no. 24, s. 285-308.
• Karczewicz E., Sikora A., 2015, Absencja chorobowa w 2014 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych http://www.zus.pl/files/Absencja chorobowa w 2014 roku.pdf (11.03.2016).
• Koopman C., Pelletier K.R., Murray J.F., Sharda C.E., Berger M.L., Turpin R.S. i wsp., 2002, Stanford Presenteeism Scale: Health status and employee productivity, Journal of Epidemiology and Community Health, no. 44 (1), s. 14-20.
• Litzke S.M., Schuh H., 2007, Stres, Mobbing i wypalenie zawodowe, GWP, Gdańsk.
• Maes S., Verhoeven C., Kittel F., Scholten H., 1998, Effects of a Dutch work-site wellness-health program: The Brabantia project, American Journal of Public Health, no. 88, s. 1037-1041.
• Makowska D., Merecz D., Mościcka A., Kolasa W., 2002, The validity of general health questionnaires, GHQ-12 and GHQ-28, in mental health studies of working people, International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health, no. 15 (4), s. 353-362.
• Malińska M., 2013, Prezenteizm - zjawisko nieefektywnej obecności w pracy, Medycyna Pracy, nr 64 (3), s. 439-447.
• Marcus B., Schuler H., 2004, Antecedents of coun-terproductive behavior at work: A general perspective, Journal of Applied Psychology, no. 89, s. 647-660.
• Martens H.P., 2002, Stress prevention and welfare programme in the chemical industry, [w:] Prevention of psychosocial risks and stress at work in practice, Report for European Agency for Safety and Health at Work, s. 18-20.
• Milczarek M., 2014, Calculating the cost of work-related stress and psychosocial risks, Report for EU-OSHA, Luxemburg 2014, https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/literature_reviews/calculating-the-cost-of-work-related-stress-and-psychosocial-risks (14.09.2015).
• Miles D.E., Borman W.C., Spector P.E., Fox S., 2002, Building an integrative model of extra role work behaviors: A comparison of counterproductive work behavior with organizational citizenship behavior, International Journal of Selection and Assessment, no. 10 (1/2), s. 51-57.
• Ogińska-Bulik N., 2006, Stres zawodowy, Difin, Warszawa.
• Parks K.M., Steelman L.A., 2008, Organizational wellness programs: a meta-analysis, Journal of Occupational Health Psychology, no. 13 (1), s. 58-68.
• Penney L.M., Spector P.E., 2005, Job stress, incivility, and counterproductive behaviour (CWB): the moderating role of negative affectivity, Journal of Organizational Behaviour, no. 26, s. 777-796.
• PTP, 2016, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego http://practest.com.pl/kps-kwestionariusz-poczucia-stresu (10.02.2016).
• Robertson I., Leach D., Doerner N., Smeed M., 2012, Poor health but not absent prevalence, predictors, and outcomes of presenteeism, Journal of Occupational and Environmental Medicine, no. 54 (11), s. 1344-1349.
• Robinson S.L., Bennett R.J., 1995, A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study, Academy of Management Journal, no. 38, s. 555-572.
• Salami A.O., 2010, Job stressors and counterproductive work behavior: negative affectivity as a moderator, The Social Science, no. 5, s. 486-492.
• Schultz A.B., Edington D.W., 2007, Employee health and presenteeism: A systematic review, Journal of Occupational Rehabilitation, no. 17 (3), s. 547-579.
• Selye H., 1977, Stres okiełznany, PIW, Warszawa.
• Spector P.E., Fox S., Domagalski T., 2006, Emotions, violence and counterproductive work behavior,[w:] Kelloway E.K., Barling J., Hurrell J.J. (red.), Handbook of workplace violence, Thousand Oaks, CA, s. 29-46.
• Strelau J., Jaworowska A., Wrześniewski K., Szczepaniak P., 2007, Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS, Pracownia Testów Psychologicznych, Warszawa.
• Szubert Z., Merecz-Kot D., Sobala W., 2009, Stres zawodowy a ryzyko absencji chorobowej na stanowiskach obsługi interesantów, Medycyna Pracy, nr 60 (4), s. 259-271.
• Tucker J.S., Sinclair R.R., Mohr C.D., Thomas J.L., Salvi A.D., Adler A.B., 2009, Stress and counterproductive work behavior: multiple relationships between demands, control, and soldier indiscipline over time, Journal of Occupational Health Psychology, no. 14 (3), s. 257-71.
• Yang T., ShenY.-M., Zhu M., Liu Y., Deng J., Chen Q., See L.-C., 2016, Effects of co-worker and supervisor support on job stress and presenteeism in an aging workforce: A structural equation modelling approach, International Journal of Environmental Research and Public Health, no. 13 (1),http://www.mdpi.com/1660-4601/13/1/72/htm (12.03.2016).
• Wężyk A., Merecz D., 2013, Prezentyzm - (nie)nowe zjawisko w środowisku pracy, Medycyna Pracy, nr 64 (6), s. 847-861.
• Widerszal-Bazyl M., 2001, Podręcznik do testu Stres w Pracy: Polska adaptacja skróconej wersji Occupational Stress Indicator - OSI -2, CIOP, Warszawa.
• Żołnierczyk-Zreda D., Bedyńska S., 2014, Psychometric properties of the Polish version of Karasek's Job Content Questionnaire, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, no. 20/4, s. 1-11.

Identyfikatory

DOI

10.15611/pn.2016.430.22