Zakres ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej - aktualne problemy prawne

• Autorzy: Małgorzata Serwach

Warianty tytułu

Limit of Coverage in the Third Party Liability Insurance Presented in Terms of Recent Legal Problems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W ustawodawstwach europejskich reprezentowane są dwie koncepcje dotyczące unormowania prawa ubezpieczeń: jako odrębnego aktu prawnego, którego najlepszym przykładem jest francuski Code des assurances lub wprowadzenia kompleksowej regulacji ubezpieczeniowej do przepisów kodeksu cywilnego. Zwolennicy pierwszej koncepcji dowodzą, że skomplikowana materia prawnoubezpieczeniowa, chociażby ze względu na wielość możliwych stosunków zobowiązaniowych (ubezpieczenia lądowe, ubezpieczenia morskie; ubezpieczenia dobrowolne, ubezpieczenia obowiązkowe; ubezpieczenia na własny lub na cudzy rachunek; ubezpieczenia prywatne, ubezpieczenia zawodowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej) nie mieści się w granicach przepisów kodeksu cywilnego, które mają jedynie ramowy charakter. Jak wskazują rodzime doświadczenia funkcjonowanie polskich ubezpieczeń w specyficzny sposób "wyprzedza" regulacje kodeksowe, tworząc charakterystyczny rozdźwięk pomiędzy obowiązującym prawem oraz stosowaną praktyką. Pewnego rodzaju "niedostatki" czy też luki obecnej regulacji przebiegają dwutorowo. Z jednej strony, postanowienia kodeksu cywilnego odnoszące się do poszczególnych ubezpieczeń można traktować jako niewystarczające, a niekiedy wręcz "śladowe". W takim zakresie zostały uregulowane ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, a także niektóre ubezpieczenia osobowe, w szczególności grupowe ubezpieczenia na życie. Z drugiej strony, coraz częściej można zaobserwować powstawanie, a następnie rozwój nowych typów ubezpieczeń, nieprzewidzianych dotychczas expressis verbis przez polskiego ustawodawcę (np. No Fault Patient Insurance). Natomiast najnowsza praktyka wykształciła odrębny rodzaj ubezpieczeń, tzw. prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych. Stosunek zobowiązaniowy pomiędzy ubezpieczycielem, który pokrywa koszty udzielania świadczenia opieki zdrowotnej oraz konkretnym ubezpieczającym powstaje na podstawie odpowiedniej umowy, a brak jakichkolwiek unormowań prawnych w tym zakresie rodzi uzasadnione pytania zarówno o kształt, jak i istotę wskazanych ubezpieczeń. Podstawowe zagadnienie sprowadza się przy tym do ustalenia, co jest de facto przedmiotem prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego; w konsekwencji - które przepisy kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia powinny być do niego stosowane. Wskazując na potrzebę odrębnego kompleksowego uregulowania ubezpieczeń OC należy podkreślić dynamiczny rozwój odpowiedzialności cywilnej oraz wzrost świadomości osób poszkodowanych zgłaszających coraz wyższe roszczenia. Rozwój życia gospodarczego powoduje, że sukcesywnie zwiększa się też grono odpowiedzialnych podmiotów - potencjalnych sprawców szkody, jak i samych ubezpieczających, którzy poprzez zawarcie odpowiedniej umowy ubezpieczenia pragną uchronić swój majątek przed jego uszczupleniem na skutek wypłaty odszkodowania. Obecna niepełna regulacja powoduje, że poza zakresem zainteresowania ustawodawcy pozostało wiele kwestii, które budzą wątpliwości zarówno prawne jak i praktyczne. Dotyczą one podstawowych dla ubezpieczeń OC problemów takich jak: określenie zakresu podmiotowego, przedmiotowego, czasowego czy kwotowego ochrony ubezpieczeniowej. (fragment tekstu)

EN

European legislation distinguishes two concepts concerning insurance regulations - the first one is regulation of insurance in a separate legal act - this can be exemplified by French code des assurances, the second one is a complex insurance regulation added to the Civil Code. A debate is started each time an insurance market development proves shortcomings of present regulations. The best example of this problem are regulations concerning third party liability insurance expressis verbis included in only one provision - article 822 of the Polish Civil Code. The following article concerns mainly recent problems resulting from a dynamic development of third party liability insurance and a lack of suitable provisions regulating this matter. The extent of insurance cover and a definition of a third person evokes the biggest doubts. Moreover, the author presents limits of coverage determined by a distinct definition of a damage and its further divisions. Additionally, several problems are analyzed: limited time of insurance coverage resulting from a prescription of claims, matters related to the guarantee sum, especially its exhaustion. The author indicates not only doubts connected with applicable law but also postulates the lege ferenda. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ochrona ubezpieczeniowa; Odpowiedzialność cywilna; Kodeks cywilny

EN

Insurance protection; Civil liability; Civil Code

• Czasopismo: Rozprawy Ubezpieczeniowe
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 2(11)
• Strony: 28--38

Twórcy

autor

Małgorzata Serwach

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• E. Kowalewski, Dylematy prawne ubezpieczeń obowiązkowych a kodeks ubezpieczeń, Studia Iuridica Toruniensia 2010, nr 7-8, s. 8
• W. W. Mogilski, Zagadnienia legislacyjne ubezpieczeń obowiązkowych w Kodeksie Ubezpieczeń (w:) E. Kowalewski (red.), O potrzebie polskiego kodeksu ubezpieczeń, Toruń 2009, s. 184 i nast.
• E. Kowalewski (red.), Ubezpieczenia grupowe na życie a prawo zamówień publicznych, Toruń 2010
• K. Malinowska, Ubezpieczenia grupowe na Zycie - niebyt w majestacie prawa?, Prawo Asekuracyjne 2008, nr 2, s. 35 i nast.
• E. Kowalewski, M. Śliwka, M. Wałachowska, Kompensacja szkód wynikłych z "błędów medycznych", Ocena projektowanych rozwiązań prawnych, Prawo i Medycyna 2010, nr 4, s. 22 i nast.
• M. Tenenbaum-Kulig, Mechanizm pozasądowego uzyskiwania odszkodowania lub zadośćuczynienia za błąd medyczny w ujęciu projektu nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Prawo i Medycyna 2010, nr 4, s. 40 i nast.
• E. Kowalewski, D. Fuchs, W. Mogilski, M. Serwach, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Bydgoszcz-Toruń 2006.
• E. Kowalewski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Bydgoszcz - Toruń 2006, s. 256. Na temat samej odpowiedzialności odszkodowawczej: W. Warkałło, Odpowiedzialność odszkodowawcza. Funkcje, rodzaje, granice, Warszawa 1972, s. 84 i nast.
• M. Orlicki, (w:) K. Przewalska, M. Orlicki (wprow.), Nowe prawo ubezpieczeń gospodarczych. Pakiet ustaw ubezpieczeniowych. Kodeks cywilny po zmianach, Bydgoszcz 2004, s. 247.
• A. Szpunar, Odszkodowanie za szkodę majątkową, Bydgoszcz 1998, s. 21-51.
• K. Ludwichowska, Odpowiedzialność cywilna i ubezpieczeniowa za wypadki samochodowe, Toruń 2008, s. 310 i nast.
• K. Malinowska, Jeszcze w sprawie claims made, Miesięcznik Ubezpieczeniowy 2005, nr 3, s. 33 i nast.
• M. Molęda, O dopuszczalności triggera claims made, Prawo Asekuracyjne 2006, nr 2, s. 50 i nast.
• E. Kowalewski, T. Sangowski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Komentarz, Warszawa 2004, s. 226
• E. Kowalewski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych - ewolucja i kierunki przemian, Bydgoszcz 1992, s. 272
• E. Kowalewski, Koncepcja "triggerów" na tle znowelizowanego art. 822 k.c., Prawo Asekuracyjne 2003, nr 4, s. 4 i nast.
• J. Łopuski, W sprawie ważności niektórych klauzul umowy ubezpieczenia, Prawo Asekuracyjne 1995, nr 1, s. 22-24.
• M. Serwach, (w:) Z. Brodecki, M. Serwach, Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Komentarz, Kraków 2005, s. 647 i nast.
• J. Pokrzywniak, (w:) M. Orlicki, J. Pokrzywniak, Umowa ubezpieczenia. Komentarz do nowelizacji kodeksu cywilnego, Warszawa 2008, s. 155.
• M. Serwach, Problematyka sumy gwarancyjnej oraz praktycznych konsekwencji nieprawidłowego ustalenia jej wysokości, Prawo Asekuracyjne 2008, nr 2, s. 16 i nast.
• M. Serwach, Tryb likwidacji szkody, gdy wysokość sumy gwarancyjnej nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń wszystkich osób uprawnionych, Prawo Asekuracyjne 2006, nr 3, s. 3 i nast.
• M. Serwach, Dopuszczalność zastosowania klauzuli rebus sic stantibus w celu podwyższenia sumy gwarancyjnej w ubezpieczeniach OC, Prawo Asekuracyjne 2009, nr 2, s. 3 i nast.