Environmental aspects of relief transformation (Silesian Upland, Southern Poland)

• Autorzy: Jolanta Pełka-Gościniak
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The geological structure and the occurrence of mineral resources in the Silesian Upland in a significant way influenced the development of industry and caused transformation of every landscape element, among others changes in relief and therefore the formation of anthropogenic landforms. The paper focuses on environmental aspects of relief transformation in the Silesian Upland. The author described aesthetic, geomorphological, hydrological, climatological, pedological and biological aspects on the base of representatives of two groups of landforms-consciously created by human being and being an unintentional effect of human activity (of secondary character). All analysed landforms are new elements in relief, in majority of cases being in disharmony with their neighbourhood. They are alien to the landscape and disturb the equilibrium in the nature. It was proved that they strongly influence water and climatological conditions and soil cover. But sometimes the anthropogenic landforms can be perceived as advantageous for the nature, especially in case of subsidence depressions because of development of aquatic and hydrophilous species and in case of spoil tips due to spontaneous development of vegetation cover. The nature easily adapts to new environmental conditions (process of natural succession and independent introduction of species for new habitats). In these terrains the increase in biodiversity was observed.(original abstract)

Słowa kluczowe

EN

Geology; Mineral resources; Industry development; Biodiversity

PL

Geologia; Surowce mineralne; Rozwój przemysłu; Różnorodność biologiczna

• Czasopismo: Environmental & Socio-economic Studies
• Rocznik: 2014
• Tom: 2
• Numer: nr 4
• Strony: 13--20

Twórcy

autor

Jolanta Pełka-Gościniak

• University of Silesia in Katowice, Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• Cempulik P., Kokoszka K., Pająk A., Sochacka M., Wojtyczak J. 2002. Płazy - cenne miejsca rozrodu w województwie śląskim. PTPP "pro Natura", Wrocław-Bytom: 1-96.
• Chartin C. 2011. Classification and mapping of anthropogenic landforms on cultivated hillslopes using DEMs and soil thickness data - Example from the SW Parisian Basin, France. Geomorphology, 135, 1-2: 8-20. [Web of Science]
• Czylok A., Rahmonov O. 1998. The initial stages of succession with variegated horsetail Equisetum variegatum Schleich. on wet sands of surface excavations. [in:] Szabó J., Wach J. (eds.) Anthropogenic aspects of landscape transformations. L. Kossuth Univ., Univ. of Silesia, Debrecen-Sosnowiec: 81-86.
• Dulias R. 2010. Landscape planning in areas of sand extraction in the Silesian Upland. Landsc. and Urban Plan., 95, 3: 91-104.
• Dulias R. 2013. Denudacja antropogeniczna na obszarach górniczych na przykładzie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Uniw. Śląski, Katowice.
• Dulias R., Jankowski A.T., 1990. The map of relief changes in Katowice Province. Part II Main signs of anthropogenic changes of the relief. Fotointerpret. w geogr., 20: 23-40.
• Dwucet K., Krajewski W., Wach J. 1992. Rekultywacja i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego. Uniw. Śląski, Katowice.
• Goudie A.S. 2004. Anthropogeomorphology. [in:] A. S. Goudie (ed.) Encyclopedia of Geomorphology. Routledge, London and New York: 25-28.
• Goudie A.S. 2013. The Human Impact on the Natural Environment: Past, Present, and Future. 7th ed., Wiley-Blackwell, Chichester.
• Haigh M.J. 1978. Evolution of Slopes on Artificial Landforms. Univ. of Chicago, Blainarch UK, Dept. Geol. Res, 183.
• Harnischmacher S. 2007. Anthropogenic impacts in the Ruhr District (Germany) - A contribution to Anthropogeomorphology in a former mining region. Geogr. Fis. Dinam. Quat., 30: 185-192.
• Hornig A. 1955. Formy powierzchni ziemi stworzone przez człowieka na obszarze Wyżyny Śląskiej. [in:] Wrzosek A. (ed.) Górny Śląsk. Prace i mat. geogr. Kraków: 125-149.
• Jania J. 1983. Antropogeniczne zmiany rzeźby terenu wschodniej części Wyżyny Śląskiej. Dokum. teledet. Teledetekcja w badaniach środowiska geograficznego. Uniw. Śląski, Katowice: 69-91.
• Jankowski A.T. 1986. Antropogeniczne zmiany stosunków wodnych na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych (na przykładzie ROW). Uniw. Śląski, Katowice.
• Jankowski A.T. 2000. Anthropogenic relief transformation in Upper Silesian Industrial Region. [in:] Anthropogenic aspects of landsc. transform., 1: 17-23.
• Jankowski A.T., Havrlant M. 1999. Anthropogene Relief-veränderungen in Oberschlesien. [in:] Jordan P. (ed.) Atlas Ost- und Südosteuropa. Aktuelle Karten zu Ökologie, Bevëlkerung und Wirtschaft. Österreichisches Ost- und Südosteuropa-Institut, Wien, p. 45.
• Jankowski A.T., Molenda T., Rzętała M., 2001. Reservoirs in subsidence basins and depression hollows in the Silesian Upland - selected hydrological matters. Limnol. Rev., 1: 143-150.
• Klimaszewski M. 1978. Geomorfologia. PWN, Warszawa.
• Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• Kozyreva E.A., Mazaeva O.A., Molenda T., Rzętała M.A., Rzętała M., Trzhtsinsky Y.B. 2004. Geomorphological processes in conditions of human impact (Lake Baikal, Southern part of the Angara valley, Silesian Upland). Uniw. Śląski, Katowice.
• Manea Ş., Surdeanu V., Rus I. 2011. Anthropogenic changes on landforms in the upper and middle sectors of Strei basin, Rev. Roum. Géogr./Rom. Journ. Geogr., 55, 1: 37-44.
• Marsh G.P. 1865. Man and Nature; or, Physical Geography as Modified by Human Action. Charles Scribner, New York.
• Migoń P. 2006. Geomorfologia. PWN, Warszawa.
• Molenda T. 2006. Charakterystyka hydrograficzno-hydrochemiczna wypływów wód odciekowych wybranych składowisk odpadów przemysłowych. Zesz. Nauk. Politech. Śl.-Górnictwo, 272: 95-103.
• Molenda T. 2013. Analiza stężeń żelaza (Fe) i manganu (Mn) w odciekach i wodach kopalnianych (na przykładzie obiektów z Górnośląskiego Zagłębia Węglowego). Czas. Inżyn. Ląd., Środ. i Arch. J. of Civil Eng., Environ. and Architecture JCEEA, 30, 60 (3/13), 07-09. 2013: 69-78.
• Nir D. 1983. Man, a Geomorphological Agent. An Introduction to anthropic Geomorphology. D. Reider Publ. Co. Boston & Keter Publ. House, Jerusalem, Israel.
• Patrzałek A. 2010. Rozwój zbiorowiska roślinnego oraz gleby inicjalnej zapoczątkowanej wysiewem traw na zwałowisku odpadów górniczych w okresie 30 lat. Górn. i Geol., 5, 4: 191-200.
• Pelka-Gosciniak J. 2007. Aesthetic and utility values of anthropogenic landforms: a case study of the Silesian Upland, Poland. Geogr. Fis. Dinam. Quat., 30: 225-228.
• Pelka-Gościniak J., Rahmonov O., Szczypek T. 2008. Water reservoirs in subsidence depressions in landscape of the Silesian Upland (southern Poland), Environ. Eng., VDTU, Vilnius: 274-281.
• Pełka-Gościniak J. 2006. Restoring nature in mining areas of the Silesian Upland (Poland). Earth Surface Proc. and Landforms, 31, 13: 1685-1691.
• Pełka-Gościniak J., Szczypek T. 2014. Stop 2.6.2. Sandpit in Bukowno - a former laboratory for aeolian processes conditioned upon human activity. [in:] Dulias R., Prokop P. (eds.) Land degradation and reclamation in the Silesian Upland and the Polish Carpathians. Univ. of Silesia, Inst. of Geogr. and Spatial Organ., Polish Acad. of Sci., IGU Comm. on Land Degradation and Desertification (COMLAND), Sosnowiec, Kraków: 93-97.
• Pełka-Gościniak J., Waga J.M. 2004. Czy zielone światło dla przyrody Śląska? Geogr. w Szkole, 3: 131-138.
• Podgórski Z. 2001. Antropogeniczne zmiany rzeźby terenu na obszarze Polski. Przegl. Geogr., 1-2: 37-56.
• Radosz J. 1991. Kształtowanie się krajobrazu wschodniej części Wyżyny Śląskiej pod wpływem gospodarczej działalności człowieka. Kształt. środ. geogr. i ochr. przyr. na obsz. uprzem. i zurban., 3: 13-20.
• Rostański A. 2006. Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Uniw. Śląski, Katowice.
• Sherlock R.L. 1922. Man as a Geological Agent, An Account of his Action on Inanimate Nature. HF & G Witherby, London.
• Spencer J.E., Hale G.A. 1961. The origin, nature and distribution of agricultural terracing. Pacific Viewpoint, 2: 1-40.
• Szabó J., Lóránt D., Lóczy D. (Eds.) 2010. Anthropogenic Geomorphology. A Guide to Man-Made Landforms. Springer Netherlands.
• Szczypek T. 1995. Anthropogenic relief in the eastern part of the Silesian Upland. Quaestiones Geogr., 4: 265-270.
• Szwedo J., Woźniak G., Kubajak A., Wyparło H., Rak W. 1995. Ścieżki dydaktyczne po terenach rekultywowanych kopalni piasku "Szczakowa" S.A. Wyd. "Planta", Jaworzno-Szczakowa.
• Szypuła B. 2011. Analiza rzeźby antropogenicznej Wyżyny Śląskiej w świetle danych kartograficznych. Kształt. środ. geogr. i ochr. przyr. na obsz. uprzem. i zurban., 43: 89-98.
• Szypuła B. 2014. Quantitative changes of anthropogenic relief over the last 100 years in the Silesian Upland (south Poland). Zeit. für Geomorphologie, 58, 2: 175-183. [Web of Science]
• Wójcik A. 2006. Budowa geologiczna i złoża surowców mineralnych oraz zmiany środowiska naturalnego wywołane przez górnictwo na terenie miasta Bukowno (Górny Śląsk). [in:] Andrejczuk V. (ed.) Regionalne problemy ekologiczne. Wyż. Szk. Ekologii w Sosnowcu: 93-106.
• Zapletal L. 1968. Geneticko - morfologická klasifikace antropogennich forem reliéfu. Acta Univ. Palackinae Olomun. Fac. Rerum Natur., 23. Geogr.-Geol., VIII: 239-427.
• Żmuda S. 1973. Antropogeniczne przeobrażenia środowiska przyrodniczego konurbacji górnośląskiej. PWN, ŚIN in Katowice: Warszawa-Kraków
• http://przyroda.katowice.pl/pl/czowiek-i-przyroda/.../haldy/45-haldy%E2%80%8E