Wpływ przemian strukturalnych środków trwałych na ich efektywność w przemyśle w latach 1970-1980

• Autorzy: Henryk Sobolewski

Warianty tytułu

The Influence of Structural Changes of Fixed Assets on Their Effectiveness in Industry in 1970-1980

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ważnym a zarazem bardzo aktualnym problemem teorii i praktyki gospodarczej w naszym kraju jest efektywność gospodarowania. Efektywność jako kategoria ekonomiczna jest wynikiem działalności gospodarczej (odpowiedni dobór i wykorzystanie zasobów określonym przez stosunek efektu do nakładu poniesionego w związku z jego osiągnięciem. Takie określenie efektywności gospodarowania sugeruje, że miernikiem jej oceny jest wielkość o charakterze ilorazowym. W ten sposób można mierzyć zarówno efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa, Jak i całej gospodarki oraz efektywność gospodarowania poszczególnych czynników produkcji w przedsiębiorstwie i w całej gospodarce kraju. Chodzi tu głównie o efektywność gospodarowania majątkiem trwałym i czynnikiem ludzkim. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie i ocena wpływu przemian strukturalnych środków trwałych na ich produktywność, czyli efektywność brutto w przemyśle uspołecznionym. Pomiaru produktywności środków trwałych dokonano za pomocą odpowiednio skonstruowanych wskaźników produktywności. W związku z tym, w dociekaniach ograniczono się do przedstawienia pojęcia i pomiaru produktywności środków trwałych, a następnie przedstawiono jej tendencję rozwojową oraz wpływ na jej kształtowanie się przemian strukturalnych środków trwałych. Oceny tego wpływu dokonano biorąc za podstawę wskaźnik natężenia zmian struktury według rodzaju rzeczowego, wskaźnik udziału produkcyjnych środków trwałych w środkach trwałych ogółem i wskaźnik udziału bezpośrednio produkcyjnych środków trwałych w środkach trwałych ogółem. Przedmiotem badania jest przemysł uspołeczniony ogółem oraz poszczególne grupy jego gałęzi. Zakresem czasowym objęto lata 1970-1980, co pozwoliło na ukazanie tendencji rozwojowej badanych zjawisk. W artykule oparto się na dostępnych danych empirycznych z zakresu produkcji i środków trwałych z roczników statystycznych publikowanych przez GUS. Dane te doprowadzono do porównywalności przyjmując ceny z roku 1977. Szczupłe ramy niniejszego opracowania nie pozwalają na wszechstronne i wnikliwe przedstawienie wszystkich zagadnień dotyczących pomiaru i oceny produktywności środków trwałych. Szczególnie kwestia pomiaru zasługiwałaby na szersze potraktowanie. Poprawny bowiem pomiar produktywności środków trwałych staje się nieodzowną podstawą oceny efektywności gospodarowania środkami trwałymi w przemyśle. Problem ten ma szczególne ważne znaczenie, gdy badania dotyczą skali makroekonomicznej, szczególnie w obecnej dobie, kiedy wartość środków trwałych w gospodarce narodowej (a zwłaszcza w przemyśle) uległa zwielokrotnieniu w rezultacie ogromnych nakładów inwestycyjnych ponoszonych w latach siedemdziesiątych. (fragment tekstu)

EN

The aim of the paper is presentation and evaluation of the structural changes of fixed assets on their productivity ie gross effectiveness. Productivity of fixed assets was measured by means of properly constructed productivity indicators. Therefore the studies were limited to presentation of the concept and measurement of the productivity of fixed assets and next its development tendency as well as the influence of the structural changes of fixed assets on its shaping, were presented. The carried out studies showed considerable cognitive advantages of the productivity indicator as a measure of effectiviness of fixed assets. Productivity indicator of fixed assets is most useful when net output is expressed in its numerator, and gross value of fixed assets in its denominator, when the development tendency of this indicator serves as a basis for evaluation, and not its absolute level, when the changing level of the indicator is explained by factors determining it and when the character of the studied branch of industry is taken into account. Productivity of fixed assets assumed different values depending on the assumed value of its calculation. Productivity measured according to global output was three times higher than that measured according to net output and almost four times higher than productivity of fixed assets measured by means of net output decreased by turnover tex and increased by negative budget subsidies. From the point of view of intensity of growth of productivity indicator of fixed assets based on net output as described above, only two branches of industry, namely light industry and food industry were characterized by positive average rate of growth per annum. The remaining branches of industry in this respect are characterized by negative average rate of growth. Productivity of fixed assets to a large extent depends on the changes in their structure acoording to material kind. The pinted out and numerically determined effect of changes of structure of fixed assets according to material kind on their productivity is an approach so far not met in the literature on the subject. Studies by means of total correlation method showed that the indicator of the share of productive fixed assets in total fixed assets and the indicator of the share of the directly productive fixed assets in total fixed assets have positive and quite close connection with the indicator of productivity of fixed assets, however the indicator of the intensity of changes of structure of fixed assets was characterized by negative and very close connection with this productivity indicator. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Środki trwałe; Przekształcenia strukturalne; Przemysł; Efektywność gospodarowania; Produktywność środków trwałych; Efektywność wykorzystania środków trwałych; Rozwój przemysłu

EN

Fixed assets; Structural transformation; Industry; Business efficiency; Productivity of fixed assets; Effective utilization of fixed assets; Industry development

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1987
• Numer: nr 150 Badania nad efektywnością gospodarowania w przemyśle
• Strony: 150--180

Twórcy

autor

Henryk Sobolewski

Bibliografia

• A. Bączykowski, Mierniki intensywności wzrostu gospodarczego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1974.
• A. Skrzypek, Z badań nad produktywnością środków trwałych w przemyśle polskim, Ekonomista, nr 1, 1978.
• B. Ciepielewska, Statystyka trwałych środków produkcyjnych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1962.
• B. Miszewski, Mierniki oceny działalności przedsiębiorstw przemysłowych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1973.
• E. Kurtys, Pomiar i ocena efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie przemysłowym, w: Z badań nad efektywnością i intensywnością gospodarowania w przedsiębiorstwach przemysłowych, Poznań 1978.
• H. Sobolewski, Analiza gospodarowania środkami trwałymi, w: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1982.
• H. Sobolewski, Pomiar i ocena charakteru przemian strukturalnych środków trwałych w przemyśle w latach 1970-1978, w: Z badań nad ekonomicznymi problemami przemysłu, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, nr 96, 1982.
• H. Sobolewski, Produktywność środków trwałych i czynniki ją kształtujące w przemyśle spożywczym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, zeszyt 4, 1979.
• J. Czarnek, Rachunek efektywności inwestycji i postępu technicznego w przemyśle, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1982.
• J. Strzoda, Teoretyczne problemy wskaźnika produktywności środków trwałych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Katowice 1970.
• J. Więckowski, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie przemysłowym, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1980.
• J. Więckowski, Efektywność gospodarcza przedsiębiorstwa, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1971.
• K. Kukuła, Propozycja w zakresie pewnych miar dynamiki struktury, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Przegląd Statystyczny, nr 3, 1975.
• K. Marks, Kapitał, t. I, Książka i Wiedza, Warszawa 1956.
• K. Romaniuk, Statystyczna analiza struktury zjawisk ekonomicznych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1972.
• O. Lange, A. Banasiński, Teoria statystyki, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1970.
• R. Pazura, Mierniki pracy i produkcji, w: Ekonomia polityczna socjalizmu, praca zbiorowa pod red. M. Pohorillego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1968.
• S. Róg, Statystyka środków trwałych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1972.
• T. Puchalski, Statystyka, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1969.
• T. Pyka, Programowanie optymalne podziałów inwestycyjnych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1975.
• W. Bień, S. Nisengolc, Ewidencja środków trwałych i amortyzacji, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1983.
• W. Kot, Podstawy marksistowsko-leninowskiej filozofii. Współczesne orientacje filozoficzne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1978.
• W. Wilczyński, Parametry rachunku ekonomicznego. Stymulacja i ocena przedsiębiorstw socjalistycznych, w: Ekonomia polityczna socjalizmu. Zagadnienia wybrane, praca zbiorowa pod red. W. Wilczyńskiego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1973.
• Z. Kaczmarek, Rentowność jako wskaźnik gospodarności przedsiębiorstw, Książka i Wiedza, Warszawa 1970.