Grupy nacisku i opinia publiczna a polityka zagraniczna Finlandii i Szwecji

• Autorzy: Piotr Andrzejewski

Warianty tytułu

Pressure Groups and Public Opinion versus the Problem of Finland's Foreign Policy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Problem relacji zachodzących pomiędzy systemem politycznym a politykę zagraniczną wydaje się istotny zarówno z punktu widzenia rozważań nad całością funkcjonowania systemów politycznych, jak i szeroko rozumianej problematyki stosunków międzynarodowych. Głównym podmiotem realizacji tej polityki jest państwo. Związane jest to z wykonywaniem przez nie funkcji zewnętrznej. Państwo jest wyrazicielem woli wielkich grup społecznych, podlegając wpływowi instytucji reprezentujących interesy tych grup (klas, warstw, odłamów itp.). Rozważenie wpływu systemów politycznych dwóch krajów skandynawskich - Finlandii i Szwecji - na realizowane w nich koncepcje polityki zagranicznej, wymaga zdefiniowania samego pojęcia "system polityczny". Pod pojęciem tym rozumiemy "aparat państwa, partie polityczne, organizacje społeczne oraz grupy formalne i nieformalne, a także normy i zasady regulujące ich wzajemne stosunki, tworzące funkcjonalną całość z punktu widzenia bezpośredniego lub pośredniego kreowania organów i decyzji państwowych". W tak rozumianym systemie politycznym ważną rolę odgrywają tzw. grupy nacisku, które określić można jako "organizacje lub ruchy społeczne, nie walczące o bezpośredni udział we władzy państwowej, lecz wpływające na ośrodki władzy, aby uzyskać możliwie najkorzystniejsze decyzje dla określonych grup społecznych". Działalność wszystkich instytucji wchodzących w skład systemu politycznego, w tym grup nacisku, w ramach funkcji zewnętrznej pozwala mówić o wpływie jaki system polityczny jako całość, wywiera na politykę zagraniczną. Oba państwa skandynawskie reprezentują w polityce zagranicznej dwa współczesne modele neutralności, cechujące się zarówno elementami wspólnymi, jak i rozbieżnościami. Istotną cechę wspólną jest fakt, iż oba państwa traktuję neutralność przede wszystkim jako zasadę polityczną, unikając instytucjonalnych zabezpieczeń w postaci wielostronnych traktatów gwarancyjnych, występujących często w historii "klasycznej" neutralności. Trwałość neutralności oraz jej wiarogodność związana jest tu przede wszystkim z praktykę polityczną i uznaniem tej trwałości przez państwa trzecie, raczej de facto niż de iure. Tej zbieżności nie podważa rola, jaką w fińskiej polityce zagranicznej odgrywa układ o Przyjaźni i Współpracy z ZSRR z 1948 r., ponieważ układ ten gwarantuje bezpośrednio niepodległość i nienaruszalność granic Finlandii, nie zaś jej neutralność. Innym podobieństwem jest znaczna stabilność założeń polityki zagranicznej w obu państwach po II wojnie światowej, co określa ich trwałą pozycję w ogólnoeuropejskim układzie sił. Co się tyczy odmienności w obu koncepcjach neutralności, stwierdzić można, że wypływają one przede wszystkim z uwarunkowań ich powstawania. O ile szwedzki model neutralności kształtował się w ciągu prawie całego wieku XIX oraz od początku wieku XX pod wpływem pozytywnych w sumie doświadczeń, jakie państwo to wyniosło z realizacji polityki unikania sojuszów wojskowych i udziału w konfliktach zbrojnych na terenie Europy, o tyle doktryna fińska stanowi rezultat wyciagnięcia wniosków z doświadczeń negatywnych, związanych przede wszystkim z politykę zagraniczną, prowadzoną w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej. Celem artykułu jest dokonanie porównawczej analizy uwarunkowań, jakie dla realizowanych do końca lat 70-tych w obu krajach koncepcji neutralności w polityce zagranicznej, wywierają zarówno instytucjonalne elementy systemu politycznego w postaci grup nacisku, jak i element pozainstytucjonalny - opinia publiczna. Określić go można - za J. Wiatrem jako "historycznie określony i zmienny stan świadomości społecznej wielkich grup ludzi, wyrażany publicznie w sprawach ważnych dla systemu politycznego i przynajmniej potencjalnie kontrowersyjnych, tak, iż wyrażanie opinii staje się elementem funkcjonowania samego systemu politycznego". Funkcjonowanie obu tych elementów pozostaje ze sobą w ścisłym związku, jako że mobilizację opinii publicznej uznać można za jeden z głównych środków oddziaływania grup nacisku na całokształt polityki realizowanej przez system. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Polityka zagraniczna; Grupy nacisku; Opinia publiczna; Neutralność polityczno-militarna; System polityczny

EN

Foreign policy; Pressure groups; Public opinion; Military-political neutrality; Political system

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1986
• Numer: nr 140 Studia z nauk politycznych
• Strony: 121--134

Twórcy

autor

Piotr Andrzejewski

Bibliografia

• A. Grochulski, Państwa skandynawskie, w: Systemy ustrojowo państw kapitalistycznych, pod red. E. Zielińskiego, Warszawa 1975.
• D.S. Lech, Niektóre aspekty polityki neutralności Finlandii, Sprawy Międzynarodowe, nr 4/1970.
• E. Radomska, Kształtowanie się neutralizmu szwedzkiego do roku 1918, Przegląd Zachodnio-Pomorski nr 1/1978.
• Honkinen maanpuolustus, Katsauksia 1/1975.
• Istorija Szwecji, pod red. A.S. Kana, Moskwa 1974.
• J. Kowalski, Państwo a system polityczny, w: Z zagadnień teorii polityki, pod red. K. Opałka, Warszawa 1978.
• J. Nousiainen, The Finnish Political System, Cambridge, Massachusets 1971.
• J.J. Wiatr, Socjologia stosunków politycznych. Warszawa 1980.
• K. Kansi, K. Karkkainen, Security Policy Opinions, Psychological Defense Board, Research Reports, nr 8/1971.
• K. Tipola, Polityka zagraniczna Fińskich Związków Zawodowych, Przegląd Związkowy, nr 1/1974.
• L.S. Woronkow, Siewiernaja Ewropa: Obszczestwiennost i problemy wnieszniej politiki, Moskwa 1976.
• M. Duverger, Socjologie politique, Paris 1966.
• M. Fritsch, Finnland und die Konferenz uber Sicherheit und Zusammenarbeit in Europa, Nordeuropa - Studien nr 9/1976.
• M. Gulczyński, T. Iwiński, W. Lamentowicz, Instytucje polityczne współczesnego kapitalizmu. Warszawa 1978.
• M. Haranne, Opinion polls on security and foreign policy and the debate. Yearbook of Finnish Foreign Policy 1979.
• N.E. Cutler, I. Heiskainen, Foreign policy. Orientations in Finland, 1964/1971: an Example of Generational Political Socjalization, Helsinki 1971.
• Nordeuropa-Positionen zur Entspannung, Berlin 1979.
• O. Petersson, Stormakspolitik i svensk opinion 1973-1976, Internationella Studier nr 1/1978.
• P. Andrzejewski, K. Gołata, Elementy systemu politycznego a polityka zagraniczna (przykład Finlandii i Szwecji), Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu, Poznań 1984 (w druku).
• P. Stafeniuk, Proces decyzyjny w szwedzkim systemie politycznym. Warszawa 1980 (maszynopis).
• S. Ehrlich, Władza i interesy, Warszawa 1974.
• Suomen Gallup Oy, 1978.
• Sweden's Neutrality Policy, Speech by Karin Soder, Minister for Foreign Affairs, Ministry for Foreign Affairs, Press and Information Department Stockholm 1977.
• Sweden's Policy of Neutrality, A speech by H.E. Krister Wickmann. Minister for Foreign Affairs, at the Paasiklvi Assotiation on 27 November 1971, The Ministry form Foreign Affairs, Pressdepartment.
• T. Jasudowicz, Prawne aspekty stosunków między Finlandią a Związkiem Radzieckim, Sprawy Międzynarodowe nr 7-8, 1975.
• T. Orlewicz, Partie chłopskie Europy kapitalistycznej. Warszawa 1971.
• W. Lamentowicz, Reformizm szwedzki. Warszawa 1976.
• W. Nowicki. Szwedzi, polityka, obyczaje, Warszawa 1973.
• Y. Littunen, The development of public opinion on foreign policy since World War II, Yearbook of Finnish Foreign Policy 1977.
• Z. Jarowski, Szwecja wobec podstawowych problemów międzynarodowych, Sprawy Międzynarodowe, nr 4/1966.