Próby dezintegracji i dezinformacji środowiska oficerów polskich w obozie jenieckim NKWD w Griazowcu

• Autorzy: Stanisław Jaczyński

Warianty tytułu

Attempts to Disintegration and Disinformation Environment of Polish Officers in the NKVD Prison Camp in Griazovets

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł prezentuje działania, które podjęto w obozie jenieckim w Griazowcu. Stanowiły one swego rodzaju eksperyment polityczno-militarny obliczony na pozyskanie chociażby części polskich oficerów dla radzieckich planów utworzenia polskiej z nazwy ("czerwonej" w intencjach Kremla) jednostki wojskowej w składzie Armii Czerwonej. Pobyt służyć miał wytypowaniu ewentualnych uczestników tego przedsięwzięcia. Rozwój wydarzeń militarnych w Europie i postępujące ochłodzenie w stosunkach radziecko-niemieckich skłaniał władze ZSRR ku takiemu rozwiązaniu. W Griazowcu wyselekcjonowaną grupę jeńców zamierzano poddać wzmożonej indoktrynacji i "rozpracowaniu", by w ten sposób uczynić ich przydatnymi do realizacji celów politycznych władz radzieckich. (abstrakt oryginalny)

EN

The article presents actions taken in the prison camp in Gryazovets. They served as a kind of political-military experiment aiming to attract some Polish officers to the Soviet plans to create the Polish name ("red" for the intentions of the Kremlin) for the military unit in the Red Army. Staying in the camp was an opportunity to select possible participants in this project. The development of military events in Europe and progressive cooling down in the Soviet-German relations led the Soviet authorities towards such a solution. In Gryazovets a selected group of prisoners was intended to be intensively indoctrinated so as to make them useful to the political objectives of the Soviet authorities.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wojna Światowa II; Interwencja zbrojna; Wojsko; Badania historyczne

EN

World War II; Military intervention; Army; Historical research

• Czasopismo: Doctrina. Studia społeczno-polityczne
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 12
• Strony: 17--34

Twórcy

autor

Stanisław Jaczyński

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Bibliografia

• AAN, HI, Kolekcja Andersa, IV-34, Ppłk Felsztyn Tadeusz, Odpowiedź na kwestionariusz, k. 46.
• AAN, HI, Kolekcja Andersa, IV-34, Ppłk Felsztyn Tadeusz, Odpowiedź na kwestionariusz, k. 25.
• AAN, HI, Kolekcja Andersa, IV-34, Ppłk Tadeusz Felsztyn, Odpowiedź na kwestionariusz, k. 38., k. 23.
• AAN, HI, Kolekcja Andersa, IV-58, Kwestionariusz internowanego w ZSRR. Stefan Tulczyński.
• AAN, R-156, O działalności..., Relacja Leona Bukojemskiego; S. Swianiewicz, W cieniu Katynia, Warszawa 1990, s. 167.
• Archiwum Akt Nowych (dalej AAN), R-156, O działalności grup lewicowych w obozach jenieckich na terenie Związku Radzieckiego, Relacja Stanisława Szczypiorskiego nagrana w ZHP 30 IX 1964 r. i 20 X 1964 r., k. 24-25.
• IPiMS, A. VII. 23/1, Obóz Wojsk Polskich w Griazowcu, k. Wołogdy, k. 1-4.
• IPiMS, Kol. 12/3, Relacja ppłk. T. Felsztyna, k. 3-4.
• IPiMS, Kol. 12/5, Ppłk dypl. dr Tadeusz Felsztyn, "Uniwersytet w Griazowcu", k. 2.
• IPiMS, Kol. 12/5, Ppłk dypl. dr Tadeusz Felsztyn, "Uniwersytet w Griazowcu", k. 3.
• IPiMS, Kolekcja 12/5/3. Sprawozdanie Referatu Jeńców.
• RGWA, f. 1/p, op. 3 a, d. 1, l. 208-209.
• RGWA, sygn. f. 1/p, op. 5 a, d. 2, k. 503-505.
• RGWA, sygn. f. 1/p, op. 5, d. 2, k. 502-528,
• RGWA, sygn. f. 1/p, op. 6 je, d. 2, k. 141-142, 196-197.
• Rossijskij Gosudarstwiennyj Wojennyj Archiw (Rosyjskie Państwowe Archiwum Wojskowe, dalej - RGWA), fond (dalej - f.) 1/p, opis (dalej - op.) 1 je, dieło (dalej - d.) 3, list (dalej - l.) 235.
• Zbiory Specjalne Biblioteki Naukowej Wojskowego Biura Badań Historycznych (obecnie w Centralnym Archiwum Wojskowym), Mikrofilmy aleksandryjskie, T-78, r. 118, kl. 6043938.
• Berling Z., Wspomnienia, t. 1, Z łagrów do Andersa, Warszawa 1990.
• Jaczyński S., Losy oficerów polskich ocalałych z zagłady na Wschodzie po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, czerwiec-sierpień 1941 r., "Przegląd Historyczno-Wojskowy" 2012, nr 1.
• Jaczyński S., Rozpracowanie operacyjne oficerów Wojska Polskiego w obozach specjalnych NKWD (jesień 1939-wiosna 1940), "Przegląd Historyczno-Wojskowy" 2003, nr 4.
• Jaczyński S., Zygmunt Berling. Między sławą a potępieniem, Warszawa 1993
• Jaczyński S."Willa szczęścia" w Małachówce. Próby pozyskania przez NKWD oficerów polskich do współpracy politycznej i wojskowej (1940- 1941), "Przegląd Historyczno-Wojskowy" 2011, nr 3, s. 57-83.
• Jażborowska I., Jabłokow A., Zoria J., Katyń. Zbrodnia chroniona tajemnicą państwową, Warszawa 1998.
• Kalbarczyk S., Polscy pracownicy nauki. Ofiary zbrodni sowieckich w latach II wojny światowej. Zamordowani - więzieni - deportowani, Warszawa 2001.
• Kantak K., Wybuch wojny w Griazowcu, "Wiadomości" (Londyn) 1950.
• Katyń. Dokumenty zbrodni, t. 3, Losy ocalałych, lipiec 1940-marzec 1943, Warszawa 2002.
• Kączkowski W., Podróż do Pawliszczew Bor, Griazowiec, w: B. Młynarski, W niewoli sowieckiej, Londyn 1974.
• Lebiediewa N., "Operacyjno-czekistowska obsługa" jeńców wojennych (wrzesień 1939-maj 1940), w: Zbrodnia nie ukarana. Katyń - Twer - Charków, Warszawa 1995.
• Niewieżin W., Zamierzenia strategiczne Stalina przed 22 czerwca 1941 r. "Niezaplanowana dyskusja" rosyjskich historyków, "Dzieje Najnowsze" 1998, nr 1.
• Prokopienko A., Zoria J., Niurimbergskij bumierang, "Wojenno-Istoriczeskij Żurnał" 1990, nr 6.
• Rosja a Katyń, Warszawa 1994.
• Siemaszko Z.S., Jeńcy z Pawliszczew Boru, "Zeszyty Historyczne" (Paryż) 1996, z. 118.
• Siemaszko Z.S., W sowieckim osaczeniu 1939-1943, Londyn 1991.
• Sowieckie próby pozyskania oficerów polskich w latach 1940-1941, "Wojskowy Przegląd Historyczny", 1993, nr 4.
• Sprawozdanie oficera Wojska Polskiego narodowości niemieckiej z jego pobytu w sowieckich obozach jenieckich, przekazane do wiadomości instytucji centralnych i sztabów operacyjnych armii niemieckiej przez szefa Oddziału "Armie obce Wschód" w Sztabie Generalnym, w: Obozy jenieckie NKWD IX 1939-VIII 1941, Warszawa 1995.
• Sprawozdanie Richarda Stillera po powrocie z Rosji i o jego przeżyciach w niewoli rosyjskiej, w: C. Madajczyk, Dramat katyński, Warszawa 1989.
• Układ Sikorski-Majski. Wybór dokumentów, wybór i oprac. E. Duraczyński, Warszawa 1990.
• Wołkowicki J., Wspomnienie z Griazowca - wspomnienie generała... wygłoszone w Londynie na obchodzie 23. rocznicy Katynia, "Orzeł Biały" (Londyn) 1961.
• Wyrwa T., Układ Sikorski - Majski, "Zeszyty Historyczne" (Paryż) 1992, nr 102.
• Zawodny J.K., Katyń, Lublin 1989