Lokalizacja hut szkła na (pod)warszawskim Targówku

• Autorzy: Marcin Więcek

Warianty tytułu

Location of Glassworks on (Near) Warsaw Targówek Area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Targówek, dzielnica Warszawy od 1916 r., był miejscem lokalizacji czterech hut szkła. Ich powstawanie wpisane było w zjawisko kształtowania się po powstaniu styczniowym na terenie Warszawy i okolic tzw. Warszawskiego Okręgu Przemysłowego. W latach 70. XIX w. hutę szkła założyli tu właściciele warszawskiej fabryki chemicznej - Jan Ch. Kijewski i Adolf Scholtze. Od 1909 roku funkcjonowała krótko huta "Targówek" Moryca Wegmeistra. W latach 20. XX w. powstały "Zakłady Przemysłowe «Weneda» Szymański, Kurowski i S-ka" z hutą przy ul. Radzymińskiej 138. Od 1927 r. produkcję prowadziła fabryka przy ul. Radzymińskiej 116, w latach 30. pod nazwą "Huta i Rafineria Szkła «Targówek» Kazimierz Klimczak i S-wie". Jedną z przyczyn zagęszczenia lokalizacji wspomnianych zakładów na niewielkim obszarze były dogodne warunki transportowe (rozbudowana sieć kolejowa). W hutach produkowano różne rodzaje szkła, z przewagą szkła laboratoryjnego, aptecznego i medycznego. (abstrakt oryginalny)

EN

Location of glassworks on (near) Warsaw Targówek area Targówek (district of Warsaw since 1916) was the location of four glassworks. Their founding was a part of the process, which saw the shaping of the so called Warsaw Industrial District after the "January Uprising" (1863-1864). The owners of Warsaw chemical factory, Jan Ch. Kijewski and Adolf Scholtze, founded their glassworks in this area, during the 1870s. After 1909, another glassworks company: "Targówek", owned by Moryc Wegmeister, existed for a short period of time. The third: "Zakłady Przemysłowe «Weneda» Szymański, Kurowski i S-ka" was founded in the 1920s, with the factory located at Radzymińska Street 138. In 1927, glass production was started at Radzymińska Street 116, which re-branded in 1930s, to "Huta i Rafineria Szkła «Targówek» Kazimierz Klimczak i S-wie". One of the reasons for choosing such a small location for the factories, was the convenient transport conditions (expanded railway system). The four glassworks produced a decent variety of assortment, with laboratory, pharmacy and medical glass being the most common products. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Hutnictwo; Hutnictwo szkła; Przemysł hutniczy; Historia

EN

Metallurgy; Glass metallurgy; Smelting industry; History

• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 3
• Strony: 19--22

Twórcy

autor

Marcin Więcek

• Muzeum Farmacji w Warszawie

Bibliografia

• Pruss W. (1977), Rozwój przemysłu warszawskiego w latach 1864-1914
• Gubała E. (2006), Przemysł szklarski w II RP i jego organizacja (referat wygłoszony na V Zjeździe Seniorów Przemysłu Szklarskiego, Duszniki Zdrój, 12-13.10.2006)
• http: //spolecznosc. targowek. waw. pl/page/index. php?str=178 (dostęp 15.04.2016)
• https: //zdm.waw. pl/miejski-system-informacji/obszary-msi/dzielnicatargowek (dostęp 15.04.2016)
• Słownik geografi czny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (...), T. XII, Warszawa 1892 [Targówek charakteryzowany był wówczas jako kolonia, folwark i przedmieście Warszawy, leżące na północny wschód od Pragi.]
• Berger J. (1969), Z dziejów Targówka, "Rocznik Warszawski", IX, s. 63-85
• Pietruszyński J. (1923), Dzieje Zakładów Przemysłowych Tow. Akc. "Kijewski, Scholtze i S-ka" na tle historji przemysłu Polski. Część pierwsza: Rys historyczny przemysłu w Polsce napisał profesor Edmund Trepka. Część druga: Dzieje przedsiębiorstwa Tow. Akcyjnego "Kijewski, Scholtze i S-ka" w okresie stuletniego istnienia, Warszawa
• Kikta T. (2007), Przemysł farmaceutyczny w Polsce (1823-1939), Warszawa
• "Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza", R. VII, 1878, nr 47, s. 204 (Rozmaitości)
• "Przegląd Tygodniowy", 1878, nr 47, s. 543 (Kronika powszechna)
• Księga Adresowa Królestwa Polskiego Na Rok 1905 pod redakcją J. Rolbieckiego, przy współudziale 129 korespondentów, Warszawa
• Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskiem na rok 1906, R. 2, oprac. Leon Jeziorański, Warszawa 1905
• Kołodziejczyk R. (1970), Przemysł i rzemiosło praskie przed 1939 r., [w:] J. Kazimierski, R. Kołodziejczyk, Ż. Kormanowa, H. Rostkowska (red.), Dzieje Pragi, b. m. w., s. 189-201
• Misztal S. (1970), Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej, [w:] E. Borecka, M. Drozdowski, H. Janowska (red.), Studia warszawskie, IV, Warszawa II Rzeczypospolitej 1918-1939, 2, Warszawa, s. 7-47
• Spółki Akcyjne w Polsce, 1921/2
• Handlowa Księga Adresowa Polski i Gdańska. Opracowana pod kierunkiem W. Neumana, Gdańsk Warszawa 1923
• Spis Abonentów Warszawskiej Sieci Telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i Rządowej Warsz. Sieci Okręgowej. Rok 1938/39, Warszawa 1938
• Plan Stołecznego m. Warszawy. Nakład Towarzystwa Doraźnej Pomocy Lekarskiej. Dodatek do Kalendarza informacyjno-encyklopedycznego. 1918. Skala 1: 25000. Zbiory Muzeum Warszawy, nr inw. MHW 132/Pl
• "Gazeta Rzemieślnicza", R. I, 1884, nr 10, s. 7 (Różne wiadomości: Czesi w Targówku)
• Księga Adresowa Miasta Warszawy [...]. Zebrał i ułożył Al. Józef Wiśniakowski, Warszawa 1896
• Adresy Warszawy rok 1909. Zebrane i opracowane pod kierunkiem Antoniego Żwana. 1909
• Księga Królestwa Polskiego. Rok 1910. Warszawa 1910
• Przemysł Fabryczny w Królestwie Polskiem. VI. Opracował i wydał Inżynier Antoni Rościsław Sroka, Warszawa 1910
• Adresy Warszawy. Wyd. L. Kleber, Warszawa 1913/1914
• Polen. Polska. Adressbuch für Industrie, Handel und Landwirtschaft. Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa. Wydana z zużytkowaniem źródeł urzędowych przez fi rmę Rudolf Mosse, Berlin-Warschau [1917]
• Księga Adresowa "Warszawa" na 1920 rok. Pod redakcją Tomasza Koźmińskiego. 1920
• Wyciągi z Rejestrów Handlowych Sądów Okręgowych w Warszawie, Łodzi, Kaliszu, Piotrkowie, Sosnowcu, Lwowie, Jaśle, Poznaniu, Katowicach i Cieszynie. Sądów Powiatowych: w Poznaniu, Lesznie, Ostrzeszowie, Inowrocławiu i Katowicach [b. m. w., b. r. w.]
• "Tygodnik Handlowy", R. IX, 1927, nr 19, s. 21 (Obwieszczenie)
• Księga Adresowa Polski (Wraz Z W. M. Gdańskiem) Dla Handlu, Przemysłu, Rzemiosł i Rolnictwa. 1926/27. Warszawa
• Księga Adresowa Polski (Wraz Z W. M. Gdańskiem) Dla Handlu, Przemysłu, Rzemiosł i Rolnictwa. 1928. Warszawa
• Haberko B. (1980), Moje huty szkła. Wspomnienia (1910-1965), Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk
• Spis Abonentów Warszawskiej Sieci Telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej. Rok 1937/38, Warszawa 1937
• Spis Abonentów Sieci Telefonicznej M. St. Warszawy Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i Warszawskiej Sieci Okręgowej P. P. T. T. Rok 1939/40, Warszawa
• "Wiadomości Urzędu Patentowego", R. XI, 1934, z. 9, s. 331
• Więcek M. (w druku), Aspekty techniczne budowy i funkcjonowania huty szkła "Targówek" w latach 1925-1939 (na podstawie wspomnień inż. Józefa Peszla)
• Księga Adresowa Polski Przemysłu, Handlu, Finansów, Szkolnictwa, Wolnych Zawodów i Organizacji Społecznych. Rok 1937 [Warszawa]
• Więcek M. (2011), Warszawska firma "Feliks Karolewski" - producent i dystrybutor szkła aptecznego, [w:] Z. Bela (red.), Pamiętnik XX Sympozjum Historii Farmacji. Korporacje aptekarskie - historia i teraźniejszość. Zakopane 2011, Kraków, s. 171-181
• "Życie Warszawy", 1949, nr 114
• Szczepański J. (1998), Dzieje Wyszkowa i okolic, Warszawa [na s. 126 autor wymienia następujące huty szkła z datami ich założenia: w Jabłonnie (1897), Wołominie (1905), Tłuszczu (1906), Ożarowie (1908), Międzylesiu (1912)]
• https: //commons.wikimedia.org/wiki/File: PL_Warsaw_targ%C3%B3wek_location. svg (dostęp23.05.2016)
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PL_warsaw_targ%C3%B3wek_fabryczny_location. svg (dostęp 23.05.2016)
• http: //www. trasbus. com/plan1919. htm (dostęp 23.05.2016)
• http: //www. mapywig. org/ oraz http: //igrek. amzp. pl/details.php?id=13657 (dostęp 21.04.2016)