Reprezentacje społeczne jako nośniki pamięci zbiorowej

• Autorzy: Zuzanna Zbróg , Piotr Zbróg

Warianty tytułu

Social Representations as the Collective Memory Medium

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie teoretycznych podstaw, nieznanej jeszcze szerzej w polskiej myśli humanistycznej i społecznej, koncepcji reprezentacji społecznych jako nośników pamięci zbiorowej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przedstawiony problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: jak można wykorzystać teorię reprezentacji społecznych do analiz rozumienia podstawowych pedagogicznych kategorii pojęciowych? Zastosowano analizę literatury przedmiotu oraz eksploracyjne metody badań wykorzystywane w ustalaniu rdzenia i elementów peryferii reprezentacji społecznych: wolnych skojarzeń werbalnych i ewokacji hierarchicznej. PROCES WYWODU: Po wstępnym zdefiniowaniu celu pracy oraz zasadniczych pojęć (pamięć, pamięć zbiorowa, reprezentacje społeczne) omówiono różne rodzaje modalności, poprzez które działa pamięć zbiorowa (ciało, język i organizacja przestrzeni) oraz na przykładzie analizy pojęcia "wychowanie" pokazano sposób ustalania struktury reprezentacji społecznych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przykładowa analiza studenckich reprezentacji wychowania dowiodła, że omawiana teoria stanowić może adekwatną podstawę metodologiczną do ustalenia struktury reprezentacji społecznych podstawowych pojęć pedagogicznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Teoria reprezentacji społecznych stwarza duże możliwości analizy i interpretacji danych w kontekstach kulturowych i historycznych. Studiowanie struktury reprezentacji umożliwia identyfikację dominujących reprezentacji wybranego obiektu społecznego, a badania longitudinalne mogą pokazać jakościowe zmiany najpierw w elementach peryferyjnych, a następnie centralnych. Pozwala to na przemyślane planowanie modyfikacji reprezentacji społecznych w kierunku powszechnie oczekiwanym (np. w edukacji). (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to present the theoretical basis of the concept of social representations as collective memory medium with which the Polish humanities and social science is not yet familiar. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The presented research problem concerns the answer to the following question: how can the social representation theory be applied to analyse the understanding of the basic, pedagogical conceptual categories. The analysis of source literature was applied as well as exploratory research methods used in the establishment of the core and elements of periphery of social representations: free verbal associations and hierarchical evocation exploratory methods: free association and hierarchical evocation. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: After the aim of the article and basic terms (memory, collective memory, social representations) were initially defined, different types of modality through which the collective memory acts (body, language and space organization) were discussed. The analysis of the term 'upbringing' served as an example to present the way in which the structure of social representations is established. RESEARCH RESULTS: A sample analysis of students' representations of upbringing has proven that the discussed theory may be an methodological foundation adequate for the establishment of the structure of social representations of the basic pedagogical terms. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, RECOMMENDATIONS: The social representation theory creates possibilities for the analysis and interpretation of data in cultural and historical contexts. The studying of the structure of representations enables us to identify the dominant representations of a given social object and the longitudinal study may show the qualitative changes at first in the periphery elements and then in the central elements. This allows us to plan the modifications of social representations in the commonly expected direction (e.g. in education). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wychowanie; Pedagogika; Nauki humanistyczne; Społeczeństwo

EN

Parenting; Pedagogy; Humanistic sciences; Society

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2016
• Tom: 15
• Numer: nr 36 Pamięć - konteksty humanistyczne i społeczne
• Strony: 11--27

Twórcy

autor

Zuzanna Zbróg

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego

autor

Piotr Zbróg

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego

Bibliografia

• Abric, J.-C. (1993). Central system, peripheral system: their functions and roles in the dynamics of social representation. Papers on Social Representations, 2(2), 75-78.
• Abric, J.-C. (2001). A structural approach to social representations. W: Deaux and Philogene (red.), Representations of the Social. Oxford: Blackwell, 42-47.
• Assmann, J. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Tłum. Anna Kryczyńska-Pham. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Assman, J. (2011). Cultural memory and early civilization. Cambridge: University Press.
• Augoustinos, M., Walker, I. i Donaghue, N. (2014). Social Cognition: An integrated introduction. London: Sage Publications Ltd.
• Bourdieu, P. (2007). Szkic teorii praktyki, poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów. Kęty: Antyk Marek Derwiecki.
• Davies, B. i Gannon, S. (2012). Collective Biography and the Entangled Enlivening of Being. International Review of Qualitative Research, Volume 5, Number 4, 357-376.
• Durkheim, E. (2000). Zasady metody socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Garfinkel, H. (2007). Studia z etnometodologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gawda, B. i Szepietowska, E.M. (2015). Treść pojęć Radość i Strach w okresie dorosłości - fluencja werbalna jako narzędzie opisu pojęć emocjonalnych. Psychologia Rozwojowa, 2, t. 20, 57-72.
• Glińska, E., Florek, M. i Kowalewska, A. (2009). Wizerunek miasta: od koncepcji do wdrożenia. Warszawa: ABC Wolters Kluwer Business.
• Halbwachs, M. (2008). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hałas, E. (red.). (2012). Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości. Kraków: Nomos.
• Jodelet, D. (1988). Mass Memory or the Moral and Affective Side of History. Lecture presented at the Symposium "The role of leaders in mass psychology", 24th International Congress of Psychology, Sydney. Pozyskano z: http://www.europhd.eu/html/_onda02/07/PDF/12th_lab_scientificmaterial/jodelet/ jodelet_masspsychology.pdf (dostęp: 13.03.2016).
• Klus-Stańska, D. (2011). Dyskursy pedagogiki wczesnoszkolnej. W: M. Szczepska-Pustkowska i D. Klus-Stańska (red.), Pedagogika wczesnoszkolna. Dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: WAiP.
• Krasuska-Betiuk, M. i Zbróg, Z. (w druku). Społeczne reprezentacje kreatywności i kreatywnego nauczyciela podzielane przez studentów pedagogiki wczesnoszkolnej. W: I. Adamek i J. Bałachowicz (red.), Kreatywność w percepcji studentów wczesnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Maruszewski, T. (2011). Psychologia poznawcza. Gdańsk: Gdańsk.
• McGraw, K.M. (2008). Wizerunki polityczne: tworzenie i sterowanie. W: D.O. Sears, L. Huddy i R. Jervis (red.), Psychologia polityczna. Tłum. R. Andruszko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Męczkowska, A. (2002). Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata społecznego. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
• Mias, Ch. (2011). Training and Ruptures. W: M. Chaib, B. Danermark i S. Selander (red.), Education, Professionalization and Social Representations. On the Transformation of Social Knowledge. London: Routledge.
• Moliner, P. i Abric, J.-C. (2015). Central core theory. W: G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell i J. Valsiner (red.), The Cambridge Handbook of Social Representations. Cambridge: Cambridge University Press, 83-95.
• Moscovici, S. (1984). The Phenomenon of Social Representations. W: R. Farr, S. Moscovici (red.), Social Representations. Cambridge: Cambridge University Press.
• Moscovici, S. (1988). Notes Towards a Description of Social Representations. European Journal of Social Psychology, 18, 211-250.
• Moscovici, S. (2000). Social Representations. Explorations in Social Psychology. Cambridge: Polity Press.
• Moscovici, S. (2001). Why a Theory of Social Representations? W: K. Deaux i G. Philogéne (red.), Representations of the Social. Oxford, UK: Blackwell Publishers.
• Niesiobędzka, M. (2005). Reprezentacje społeczne zjawisk ekonomicznych. Białystok: Trans Humana.
• Nora, P. (2001). Czas pamięci. Res Publica Nowa, 7(154), 37-43.
• Saryusz-Wolska, M. (2009). Wprowadzenie. W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Kraków: Universitas.
• da Silva, A.L. (2013). Social representations of undergraduates about teacher identity and work a gender perspective. Educação, Sociedade & Culturas, 36, 49-64.
• Szwed, R. (2011). Reprezentacje opinii publicznej w dyskursie publicznym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Tarkowska, E. (1987). Czas w społeczeństwie. Problemy, tradycje, kierunki badań. Wrocław: Ossolineum.
• Tarkowska, E. (2013). Collective Memory, Social Time and Culture: The Polish Tradition in Memory Studies. Polish Sociological Review, 3 (183), 281-296.
• Trutkowski, C. (2000). Społeczne reprezentacje polityki. Warszawa: Scholar.
• Trutkowski, C. (2007). Teoria społecznych reprezentacji i jej zastosowania. W: M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Scholar.
• Wagoner, B. (2015). Collective remembering as a process of social representation. W: G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell i J. Valsiner (red.), The Cambridge Handbook of Social Representations. Cambridge: Cambridge University Press, 134-162.
• Zbróg, Z. (2014). Reprezentacje społeczne praktyk pedagogicznych - konstruowanie profesjonalizmu wykładowców, nauczycieli i studentów. W: J. Piekarski, E. Cyrańska i B. Adamczyk (red.), Doskonalenie praktyk pedagogicznych - dyskusja. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 65-80.
• Zbróg, Z. (2016a). Uczenie się przez oduczanie - modyfikowanie reprezentacji społecznych przyszłych nauczycieli. Pedagogika Szkoły Wyższej, 1 (w druku).
• Zbróg, Z. (2016b). Obniżenie wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego - reprezentacje społeczne problemu w debacie publicznej. Problemy Wczesnej Edukacji, 4 (w druku).

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2016.153601