Czasopismo
Tytuł artykułu
Autorzy
Warianty tytułu
Anthropogenic landforms in Magura National Park (Outer Flysch Carpathians, Beskid Niski Mountains)
Języki publikacji
Abstrakty
Antropogeniczne formy rzeźby stanowią ważny element krajobrazu Magurskiego Parku Narodowego. Gospodarka prowadzona na jego obszarze przez wieki doprowadziła do znacznych przekształceń rzeźby i stosunków wodnych. Zamieszkujący go Łemkowie zajmowali się pasterstwem, gospodarką rolno-leśną, obróbką surowców skalnych czy pozyskiwaniem tzw. oleju drzewnego. Gwałtowny przyrost liczby ludności doprowadził do intensywnego zagęszczenia zabudowy na przełomie XIX i XX w. oraz zwiększenia antropopresji. Po zakończeniu II wojny światowej w latach 1946-1947 wysiedlono większość mieszkańców Beskidu Niskiego. Wówczas nastąpiła zmiana użytkowania gruntów. Stoki górskie, które do tej pory były wykorzystywane rolniczo jako pastwiska i pola uprawne, poddane zostały zalesieniu lub stopniowo podlegały wtórnej sukcesji roślinnej. Mimo obecnie małej gęstości zaludnienia i rozproszonej zabudowy Magurskiego Parku Narodowego formy antropogeniczne są nadal bardzo wyraźne. Ze względu na ich pierwotne przeznaczenie można wyróżnić formy związane z: dawną zabudową mieszkalną i gospodarczą, gospodarką rolno-leśną i eksploatacją surowców skalnych, kultem religijnym oraz działaniami militarnymi z okresu I i II wojny światowej. Lokalnie na ślady dawnej kultury materialnej nakładają się również efekty działalności gospodarczej, podjętej na tym obszarze po II wojnie światowej. Na podstawie badań zinwentaryzowano najciekawsze obiekty i formy świadczące o antropogenicznej georóżnorodności. Szczególnie istotne pod tym względem są tu zespoły teras rolnych w Nieznajowej, Ciechani, Żydowskiem i Rozstajnem. Wyraźne ślady dawnej zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej, w postaci m.in. podmurówek domów, piwnic oraz studzienek i ujęć wody, zachowały się w dawnym przysiółku Parszywskie w Hucie Polańskiej. Z kolei liczne ślady obiektów militarnych z okresu II wojny światowej znajdują się na stokach góry Baranie, Nad Tysowym, Wysokie oraz Dąb. Na obszarze Magurskiego Parku Narodowego liczną grupę stanowią również obiekty związane z kultem religijnym. Podczas badań zaobserwowano efekty ewidentnej renaturalizacji, a przez to również zanikania antropogenicznych form rzeźby. Dokładna ich inwentaryzacja skłania do zabezpieczenia wielu miejsc pod kątem zachowania wielowiekowej antropogenicznej georóżnorodności. (abstrakt oryginalny)
Anthropogenic landforms are an important part of the landscape of Magura National Park. Human impact in this region for centuries has led to significant transformations of the local landscape and the local water cycle. The Lemko population, who had lived in the Beskid Niski Mountains until 1945 practiced animal husbandry, agriculture, forestry, rock material processing (stonemasonry), and extracted so-called wood oil. A rapid increase in population density led to intensive residential construction in the 19th and 20th centuries and increased human impact in the area. After the end of the Second World War in 1945, most Beskid Niski residents were moved to other parts of the country by the new communist government of Poland. Changes in land use then ensued. Mountain slopes that were previously used for agriculture as pastures and farmland were subjected to afforestation or gradually subjected to secondary plant succession. Despite a presently low population density and dispersed built-up sites in Magura National Park, anthropogenic forms are still very distinct as a result of several centuries of human activity across these lands. Due to their initial purpose, anthropogenic landforms can be distinguished as old residential and farm buildings (mainly stone foundation), remnants of agro-forestry industries, rock material extraction sites, religious sites, and military sites from the first and second world wars. These serve as the background for the effects of economic activity undertaken in this area after the Second World War. The most valuable and interesting anthropogenic landforms and areas were inventoried in this study. Especially important in this regard are concentrations of agricultural terraces in Nieznajowa, Ciechania, Żydowskie, and Rostajne. In the course of field research, evident effects of re-naturalization were observed, and consequently also the disappearance of many anthropogenic landforms in the study area. A full inventory of these sites could leads to the protection of selected sites associated with anthropogenic geodiversity. (original abstract)
Czasopismo
Rocznik
Numer
Strony
69--89
Opis fizyczny
Twórcy
Bibliografia
- Bors P., Gładysz K., Książkiewicz J., Sochacka I., 2011, Przewodnik po ścieżce przyrodniczej Folusz, Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk.
- Długaszek R., 1994, Materiały do historii Huty Polańskiej, Magury, 93, 51-68.
- Figiel A., 2009, Geomorfologiczna rola dróg w północnej części MPN, praca magisterska, Zakład Geomorfologii IGiGP UJ.
- Gorczyca E., Krzemień K., 2010, Rola dróg i ścieżek turystycznych w modelowaniu rzeźby gór strefy umiarkowanej, Roczniki Bieszczadzkie, 18, 228-242.
- Izmaiłow B., Krzemień K., Sobiecki K., 2009, Rzeźba i jej współczesne przemiany, [w:] A. Górecki, B. Zemanek (red.), Magurski Park Narodowy - Monografia Przyrodnicza. Krempna-Kraków, 23-43.
- Kania Z., 2012, Formy antropogeniczne w rzeźbie terenu i ich naturalne przekształcenia na zachodnim stoku Lubogoszczy, praca magisterska, Zakład Gegrafii Fizycznej UP, Kraków.
- Kiełbasiński T., 1994, Materiały do historii Olchowa, Magury, 93, 31-45.
- Kowalski T., 2002, Formy antropogeniczne w MPN, praca magisterska, Zakład Geomorfologii IGiGP UJ.
- Lach J., 1975, Ewolucja i typologia krajobrazu Beskidu Niskiego z uwzględnieniem gospodarczej działalności człowieka, Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, Wydaw. Naukowe WSP, Kraków.
- LachJ., 2005, Zmiany granicy rolno-leśnej w Beskidzie Niskim i jej wpływ na współczesne procesy geomorfologiczne, [w:] A. Kotarba, Z. Rączkowska (red.), Wybrane problemy geomorfologii Karpat fliszowych, 19-22 września 2005 r., VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Kraków, 101-108.
- Leszczycki S., 1935, Zarys antropogeniczny Łemkowszczyzny, Wierchy, 13, 62-88.
- Lipszyc J. B., 1975, Kamieniarstwo ludowe w Beskidzie Niskim, Magury, 75, 46-51.
- Łopatkiewicz T., 1985, Ośrodki kamieniarstwa ludowego na Łemkowszczyźnie środkowej, Polska Sztuka Ludowa, 3-4, 177-186.
- Marczakowa K., 1962, Kamieniarstwo ludowe u Łemków, Polska Sztuka Ludowa, 2, 84-91.
- Sulma T., 1936, Kornuty - rezerwat skalny na Łemkowszczyźnie, Ochrona Przyrody, 16, 57-73.
- Zatorski M, Franczak P., 2014, Historia wyryta w skale - olchowieckie glify naskalne, Płaj, 47, 155-162.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171455687