Społeczny wymiar funkcjonowania drobnych gospodarstw rolnych

• Autorzy: Sylwia Michalska

Warianty tytułu

Social Aspects of the Functioning of Small Farms

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przy definiowaniu drobnych gospodarstw często bierze się pod uwagę kryterium ich produktywności - przyjmuje się, że drobne gospodarstwa produkują żywność głównie na własne potrzeby. Z reguły są to także gospodarstwa rodzinne; czasem "drobne" oznacza też gospodarstwo o niewielkiej powierzchni. Bywa, że wszystkie te kryteria występują jednocześnie. W artykule omówiono jawne i ukryte funkcje (wg R. Mertona) pełnione przez drobne gospodarstwa w systemie społecznym polskiej wsi. Najbardziej oczywistą jawną funkcją gospodarstw rolnych jest produkcja rolnicza. Do funkcji nierolniczych, jakie małe gospodarstwa pełnią dla rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, należą: działanie w charakterze bufora chroniącego przed ubóstwem, tworzenie podstawy dywersyfikacji i wielofunkcyjności oraz zapewnianie korzyści środowiskowych. Ważną rolę gospodarstw niskotowarowych w ochronie gruntów rolnych o wysokiej wartości przyrodniczej podkreślają m.in. ornitolodzy. Twierdzą oni, że mniejsze zagęszczenie zwierząt, zużywanie mniejszej ilości środków ochrony roślin oraz mniejsza powierzchnia pól sprzyjają zachowaniu bioróżnorodności i atrakcyjności terenu. Drobne gospodarstwa mają też duże znaczenie dla kształtowania krajobrazu wiejskiego. Najtrudniej dostrzegalną funkcją krajobrazu wiejskiego, a zarazem drobnych gospodarstw rolnych, jest przekazywanie niematerialnych wartości historycznych. Trudno zauważalna jest także funkcja, jaką pełnią one wobec swoich użytkowników, m.in. opieka nad najmłodszymi i najstarszymi członkami rodzin. Kolejnym tematem poruszonym w pracy są kwestie edukacyjne. Gorszy dostęp do edukacji i zorganizowanej, instytucjonalnej opieki nad dziećmi na wsi niż w mieście widoczny jest przede wszystkim na poziomie wychowania przedszkolnego. Trudno o wiarygodne dane dotyczące opieki nad starszymi, gdyż spora część domów opieki mieści się właśnie na terenach wiejskich, co jednak nie oznacza, że mieszkańcy wsi są ich pensjonariuszami. Można stwierdzić, że społeczne znaczenie funkcjonowania drobnych gospodarstw rolnych nie sprowadza się tylko do ich ekonomicznego wymiaru. W dyskusji o drobnych gospodarstwach ważne jest pytanie, w jaki sposób możemy je zastąpić i czy stać nas obecnie na to, aby one zniknęły. (abstrakt oryginalny)

EN

The criterion often adopted when defining small farms is productivity - it is assumed that small farms produce food mainly for their own needs. As a rule, these are family, very often also small-area farms. This article discusses the manifest and latent functions (according to R. Merton) which are performed by small farms in the social system of Polish rural areas. The most obvious manifest feature of farms is agricultural production. Small farms fulfil also a number of non-agricultural functions in the development of agriculture and rural areas, such as acting as a buffer against poverty, having a diversification and multifunctionality attitude and providing environmental benefits. Ornithologists emphasise an important role of subsistence farms for the protection of agricultural lands with high environmental value. They claim that smaller stocking density, lower use of plant protection agents and smaller size of farms contribute to maintaining the biodiversity and attractiveness of the area. Small farms also play an important role in the formation of rural landscape. Among the features of rural landscapes and small farms, the transmission of intangible historical values is the most difficult to discern. Another hardly discernible function of farms is the one they perform for their users, e.g. care for the youngest and elderly members of families. The article addresses also educational issues. Poorer access to education and child care in rural areas is mainly visible at a level of preschool education. On the other hand, it is difficult to gather reliable data on elderly care, as a large part of nursing homes is located in rural areas, yet this does not mean that rural inhabitants are their residents. It can be argued that the social significance of small farms is not only limited to economic values. An important question in the discussion about small farms is how to replace them and whether we are allowed to let them disappear. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Indywidualne gospodarstwa rolne; Rodzinne gospodarstwo rolne

EN

Individual arable farms; Family farm

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 1
• Strony: 85--93

Twórcy

autor

Sylwia Michalska

• Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Bibliografia

• BLI (2008), The Common Agricultural Policy (CAP) and the environment: A reform agenda for the new member states. BirdLife International. (http://www.birdlife.org/eu/pdfs/ATF_ brief_2008_CAP_in_NMS.pdf)
• Davidova S., Gorton M., Fredriksson L. (2010), Niskotowarowa gospodarka rolna w Europie. Raport na seminarium "Niskotowarowa gospodarka rolna w UE: sytuacja dzisiaj i perspektywy na przyszłość", Sibiu, Rumunia, 13-15.10.2010 r.
• EC (2009), Why do we need a Common Agricultural Policy? Discussion Paper. Brussels, European Commission DG Agriculture and Rural Development.
• Encyklopedia socjologii (1998), Warszawa, Oficyna Naukowa.
• Frenkel I. (2003), Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. Dekada przemian. Warszawa, IRWiR PAN.
• IBE (2011), Raport o stanie edukacji 2010. Społeczeństwo w drodze do wiedzy. Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Ilbery B. (1991), Farm diversification as an adjustment strategy on the urban fringe of the West Midlands. Journal of Rural Studies, no. 7.
• Kostov P., Lingard J. (2002), Subsistence farming in transitional economies: Lessons from Bulgaria. Journal of Rural Studies, no. 18(1).
• Larsen A.F. (2009), Semi-subsistence producers and biosecurity in the Slovenian Alps. Sociologia Ruralis, vol. 49(4).
• Lipińska B. (2003), Kultura użytkowania przestrzeni - degradacja krajobrazu wiejskiego, [w:] I. Liżewska, W. Knercera, red., Zachowane - ocalone? O krajobrazie kulturowym i sposobach jego kształtowania. Olsztyn, Stowarzyszenie W.K. "Borussia".
• McConnell D., Dillon J. (1997), Farm management for Asia: A systems approach. FAO Farm Systems Management Series 13. Rome, Italy, FAO.
• Merton R.K. (2002), Teorie socjologiczne i struktura społeczna. Warszawa, Wyd. Nauk. PWN.
• OECD (2005), Farm structure and farm characteristics - Links to non-commodity outputs and externalities. Paris, OECD.
• Peterick M., Tyran E. (2003), Development perspectives of subsistence farms in South-eastern Poland: Social buffer stock or commercial agriculture? [w:] S. Abele, K. Frohberg, red., Subsistence agriculture in Central and Eastern Europe: How to break the vicious circle? Halle (Saale), IAMO. Studies on the Agricultural and Food Sector in Central and Eastern Europe, vol. 22, s. 107-123. (http://www.iamo.de/dok/sr_vol22.pdf)
• Pięcek B., red. (2004), System emerytalno-rentowy rolników i usługi opiekuńczo-lecznicze w opiniach dwóch pokoleń. Warszawa, IRWiR PAN.
• SCARLED (2006), EU 6th Framework Programme Structural Change in Agriculture and Rural Livelihoods, STREP no. SSPE-CT-2006-044201. (http://www.scarled.eu)
• Turner J.H. (2005), Struktura teorii socjologicznej. Warszawa, Wyd. Nauk. PWN.
• Van Huylenbroeck G., Vandermeulen V., Mettepenningen E., Verspecht A. (2007), Multifun-ctionality of agriculture: A review of definitions, evidence and instruments. Living Reviews in Landscape Research, no. 1. (http://www.livingreviews.org/lrlr-2007-3)
• Wharton C. (1969), Subsistence agriculture and economic development. Chicago, Aldine.