Drobne gospodarstwa rolne na wiejskich obszarach Natura 2000

• Autorzy: Barbara Perepeczko

Warianty tytułu

Small Farms in the Nature 2000 Rural Areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Polska posiada wiele cennych przyrodniczo obszarów, co nakłada na nas obowiązek ich ochrony. Obszary chronione stanowią 32,3% powierzchni kraju. Najnowszą formą ochrony jest Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 - obejmuje ona aż 21% obszaru Polski. Na terenach objętych tym programem zabrania się podejmowania działań mogących znacząco negatywnie wpływać na cele ochrony tego obszaru. Najbliższymi sąsiadami, a często użytkownikami tych chronionych terenów są ich mieszkańcy oraz rolnicy. Badania porównawcze nad społeczno-gospodarczym rozwojem obszarów wiejskich objętych siecią Natura 2000 na terenie Zielonych Płuc Polski przeprowadzono w 2009 r. w 14 gminach znajdujących się na obszarze sieci (tzw. na-turowych) i w 5 gminach poza jej zasięgiem (porównawczych). Potwierdzono korelację postawy proekologicznej z poziomem wykształcenia i stopniem zamożności ankietowanych. Stan środowiska w najbliższym otoczeniu ankietowani rolnicy oceniają jako bardzo dobry lub dobry. Ponadto większość rolników z gmin naturowych ma poczucie wpływu na stan środowiska. Istotne znaczenie ma stosunek do turystyki, która na obszarach chronionych jest ważnym rodzajem działalności gospodarczej, jednak rolnictwo jest bliższe respondentom niż turystyka. Opinia o programie Natura 2000 rolników z gmin naturowych jest bardziej krytyczna niż rolników z gmin porównawczych. Informacje na temat sieci Natura 2000 respondenci najczęściej czerpią z mediów o zasięgu krajowym. Według kryterium obszarowego, drobne gospodarstwa rolne to te o powierzchni 1-5 ha. Jest ich ok. 1 mln, a połowa z nich produkuje jedynie na samozaopatrzenie. W tych właśnie gospodarstwach skupia się większość działalności pozarolniczej, m.in. agroturystyka, przetwórstwo rolno-spożywcze czy rękodzieło. Zbiorowość drobnych gospodarstw rolnych jest szczególnie dominująca w południowo-wschodnich rejonach Polski. Drobne gospodarstwa i ich właściciele stanowią najbardziej zróżnicowaną kategorię i pełnią ważną rolę społeczną i przyrodniczą, dając zatrudnienie, wytwarzając surowce na samozaopatrzenie i drobną sprzedaż oraz dysponując około 1/3 powierzchni lasów prywatnych i nieużytków. Niewielka powierzchnia tych gospodarstw i ich rozłóg przyczyniają się do zachowania mozaikowego krajobrazu. Rezygnacja właścicieli drobnych gospodarstw z posiadania ziemi mogłaby skutkować zmianą krajobrazu, a wówczas część użytków ekologicznych uległaby degradacji. (abstrakt oryginalny)

EN

Poland has lots of valuable natural areas, which obliges us to protect them. The protected areas cover 32.3% of our country. The most recent form of protection is the European Ecological Network NATURA 2000 - it occupies as much as 21% of Poland's territory. It is prohibited to take actions that could have a significant adverse effect on the conservation objectives of these areas. Residents and farmers are often the nearest neighbours and users of these protected areas. Research into the socio-economic development of rural areas in the region called The Green Lungs of Poland was carried out in 2009 in 14 districts located in the area covered by the NATURA 2000 network and in 5 other (control) districts. It was confirmed that eco-attitude shows correlation with the level of education and wealth of the respondents. The surveyed farmers evaluate the condition of their immediate environment as very good or good. Most farmers from the NATURA 2000 districts also feel that they have an impact on the environment. The approach to tourism is important, as in protected areas it is a significant economic activity, however, the respondents consider agriculture as more important. Farmers from the NATURA 2000 districts hold more critical opinions about this programme than farmers from the control districts. The respondents most often get information about the NATURA 2000 network from domestic media. According to the area criterion, farms defined as small are those with 1-5 ha. There are about 1 million of such farms in Poland, and half of these have a subsistence character. Most non-agricultural activities, including agro-tourism, food processing and handicraft, are concentrated on small-sized farms. Such farms are particularly dominant in the south-eastern part of Poland. Small farms and their owners form the most diversified category and play a vital social and pro-nature role, providing employment, producing raw materials for self-supply and minor sales, and having about 1/3 of private forests and fallow land. Small area of such farms and their expanse contribute to the mosaic landscape. If smallholders withdraw from land ownership, this could lead to changes in the landscape, and as a result a part of ecological sites would be subject to degradation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Indywidualne gospodarstwa rolne; Obszary wiejskie; Program Natura 2000; Ochrona przyrody

EN

Individual arable farms; Rural areas; Natura 2000 Networking Programme; Nature protection

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 1
• Strony: 115--128

Twórcy

autor

Barbara Perepeczko

• Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Bibliografia

• Bołtromiuk A. (2011), Koncepcja, metody i organizacja badań, [w:] A. Bołtromiuk, red., Uwarunkowania zrównoważonego rozwoju gmin objętych siecią Natura 2000. Warszawa, IRWiR PAN, s. 11-40.
• Burger T. (2005), Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego. Warszawa, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa.
• GUS (2009), Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2007 roku. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2011), Obszary wiejskie w Polsce. Studia i analizy statystyczne. Warszawa, Olsztyn, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Olsztynie.
• Józwiak W. (2003), Ewolucja gospodarstw rolnych w latach 1996-2002. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• Józwiak W. (2006), Funkcjonowanie i role społeczne najmniejszych gospodarstw rolnych. Wieś i Rolnictwo, nr 2.
• Perepeczko B. (2010), Postawy i oczekiwania proekologiczne mieszkańców wsi obszarów chronionych. Wieś i Rolnictwo, nr 1.
• Sikorska A. (2010), Gospodarstwa bez produkcji towarowej w strukturach indywidualnego rolnictwa. Komunikaty - Raporty - Ekspertyzy, nr 549, Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Tyburski W. (1995), Etyka i ekologia. Toruń, Polski Klub Ekologiczny.
• Zegar J.S. (2009), Struktura polskiego rolnictwa rodzinnego pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. Warszawa, IERiGŻ-PIB.